Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1972, Blaðsíða 15

SKJlKpH&ÐilW /'UEXTI: "PW7VÐ
ÆTL2VR PÚ, HVER TIL RÍVFI
GtEFIÐ?,,
I AW3aÐ SIN'JN' VEimíM HTtNN
(FLOSI) SL7EÐQNVM. Oð SPVRDI,
HVER íVER. TILJAUNDT ÖEFIÍ>
HílFA...
EN ÖER©AR?VNW IíARU SJVMTHÍÍ
BÚANDft. KIRKOUOARÐI Féi VAÍ>,
SM ÞEIR HöFfSU HElTlÐ TIL
m LEGödH.
fW/, lémÆ I’ ^ jÍN.Vvj gs&s. \ ^
$(\ LJpPjp

FLOS'I AU6LTI :"...EÚ ÆTLA,Aí>
TILHBFI ÖEFIÐ FAÐIR VINN;
PULRL HPÍN SKEÖÖLAUSLpvj
AÐi'WRtíJR VITA EIÖI, ERHW
&IA, HVORT HftNN ER KflHUWm
Efíft Kom\
FXCSS HRÍLTT 3?Á FÖ]W...
VUBI ÞA ÍM.OÖI EN'ÖTN' 6RIT>
SEW2V OÖ Eírauvr TAKH...SÍÍ)ftíí
ÖBNÖU- T’EIR. TIL bVð/\R.
SKftRFR^ÐlNN AVLLTl:*'... PÚ
ERT BRÚBUR SVÍNFÖLLSAES
SEM SAíiT.BR, HVBRJTl HJNH.
MUJVDV NCTT, BÐ HftTrW ÖERI
T>Jtí JTD KOJÍU".
SKJRPHÉÐIIW AUEVTí:"ILLA ER
StóKT ÓERT/VD SNBlfiHAÐHONUK
AFÖBAOVAV, ER EHÖUVH HEFVR
JV>UR TII. ORDJD BUöZUVDI
MftÐVR..."
Marcel Proust
Framh. af bls. 3
Proiist er hvorkí
ádeiluhöfundiir né staðreynda-
höfmVdur. Hann tekur ekki
persónulega afstöðu gegn
spinthg-unni. Hann er
áhorfandi, eins og Henry
James. Tilviljun ræður því að
Proilst skrifar skopleik iun
meðbræður sína. Tilviljunin
gerir Proust að skáldi. Proust
var andvígur raiinsæisstefnu í
skáldskap og iistiim. „Raunsæ
list er fölsk list,“ segir hann.
liýsingar Prousts á Guermant-
esfólkinu eru persónulegur
skáldskapur höfundar,
sagnfræðin í verkinu sk'par
óæðri hekk, eins og t.d. í
verkum Faulkners um
Suðurríkjafólkið. =
Verk Prousts er leit. Undir
skopinu er samfélagslýsingin
blandin dulspeki. Stígandi
verksins magnast og
eiulurspeglar hugarstríð
höfnndarins og ]iá liaráttu sem
það kostar hann að afneita
heiminum. Verkið er
endurskoðun,rannsókn á
liðinni tíð. Höfundur hefur
fengið opinbertin og skynjað
að liann hefur boðskap að
flytja.
Proust vísar á bug þeirri
blekkingu að skáldverk eigi að
vera raunsæ og höfundi beri
að taka hugmyndafræðilega
afstöðu í verkum sínum. í
„Uiðin tíð endurheimt“ segir
hann eunfremur. „Kg fann að
ég átti eltki að iþyngja mér
með ýmiss konar bókmennta-
kenningum, sem á tímahili ollu
mér heilabrota og miða að þvi
að knýja listamanninn vit úr
fílabeinsturni sínum til að
f jalla um alvarleg efni, Iýsa
liinni miklu verkalýðs-
hreyfingu. Verk sem boða
kenningu eru eins og hlutur
með álímduni verðmiða.“ „f leit
að liðiitni tíð“ er andleg
reynsla. Iuið lýsir vökulli
samvizku í heljargreipum
freistinganna. t formála
verksins felst viðvörun. Sagan
af Swann segir frá manni, sein
■ fórnað liefur listamannsköllun
i sihni. Hann er fúskari,
liöfðingjusleikja og á í marg-
liáttuðum ástarævintýrum.
'Proust hefur barizt við sönm
freistingar og sigrað. „f leit að
liðinni tíð“ er verk höfundar,
sem náð hefur andlegu
jafnvægi, verk manns, sem er
sáttur við dauðann. Takmark
listamanns hlýtur að vera „að
vera ekki“. Lisiamaðurinn á
sjálfur að leysast upp í
listaverki sínu.
Tími verður að glatast svo
hægt sé að endurheimta hann.
Biekkingin verður að deyja svo
að verkið lifi. Svipta verður
dularlijúpnum af
sögupersónum og sýna þær
kvikpaktar. í verki Prousts er
mikið um bréfaskriftir.
Ættingjar, elskendur, vinir og
kunningjar skrifast á.
Lesandinn kynnist persónum
náið við lestur þessara bréfa,
sem livort tveggja í senn draga
fram sérkenni einstaklinganna
og tengja þá innbyrðis. Án
þess að lesandinn skynji,
uppfyllist draumur. Sérhver
persóna gegnir tvöföldu
lilutverki, er bæði
persónugerving og andstæða
di-aiimsins, eins og allar
manneskjur bæði uppfylla og
svikja Vonir okkar. Ádeila
Prousts er ekki þjóðfélagsleg
lieldur heimspekilegs eðlis.
Skáldið tekur til meðferðar
fánýtt, hégómlegt mannlif, fer
um það græðandi hendi og
lyftir því á æðra stig, gerir
það ódauðlegt.
Pví verður ckki andmælt, að
verkið „í leit að liðinni tíð“,
þetta eintal höfundar við
sjálfan sig sprengir af sér liinn
þrönga ramma og skipar sér á
bekk með stórverkum Tolstojs
og Balsacs, verkum sem eru
vitnisburður aldarandans.
Proust verður, þegar öllu er á
hotninn hvolft, staðreynda-
liöfundur. Persónur hans losna
úr læðingi, Helmingur Parísar-
búa hefur verið laumufarþegar
um borð í farkosti hans, lifað
af syndaflúð tintans og eru
komnir heilir í höfn. Verk
Prousts liolir tönn tímans og
úreltist einungis hið ytra. Eins
Og við hin, ganga persónnr
lians aftm- á hak inn i
framtiðina, einblina á
höfðingjahverfi Parisarborgar,
„snol>ba“ f>TÍr rússneskum
venjum] en |eggja þó höndina
á öxl símastúlkunnar eða
símritaráns, tákna liins nýja
tinia. Annáluni verksins iiknr
með heimsstýrjöldinni, sem
jafnfrámt markar þáttaskil
milli tveggja hcima. Öllum
persómmi Prousts er ljóst, að
lýðræðið leggur þeim skyldur
á herðar og að vegna þess
ber að fórna hinu „ljúfa lífi“.
1 leit að liðinni tíð“ er bylting
í skáldsagnagerð. Verkið er
einnig skáldsaga um Iiljóða
byltingu.
Jacques Cahau.
U’Express,
(þýtt stytt).
Leiörétting
ÁTTÆRINGURINN í Kjörvogi
var sagður í stærra lagi i sið-
ustu grein af Ströndum. Hann
var að sjálfsögðtt-ekki ekki 12
—14 tonn, heldur 4—6 tonn og
átti Magnús i Kjörvogi hann
einn.
Hinsvegar átti Magnús dekk-
að seglskip með bræðrum sin-
um og mun það hafa verið 12
—14 tonn. Þetta leiðréttist hér
með samkvæmt upplýsingum
frá Guðjóni í Kjörvogi, sem
starfar nú annan veturinn í röð
við Smiðar hér í Reykjavík.
Guðjón er raunar meira én lag-
tækur eins og sagt var i grein-
inni; hann er lærður húsasmið-
ur og nam þá iðn á Akureyri
1926—30.
6. febrúar 1972 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15