Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Side 13

Um heilagan
Frans f rá Assisi
Sveinn
Ásgeirsson
tók saman
Sannur
lærisveinn
Krists
- ÞRIÐJI HLUTI
PIETRO BERNADONE hafði
haft talsverðar áhyggjur af
syni sínum, eftir að hann
kom frá Spoleto. Því fór
fjarri, að hann væri á móti
trú og kirkju. Hann fór
til messu og skrifta og gaf
fé til kirkjunnar, sem auk
þess var bezti viðskiptavin-
ur hans, því að hún þurfti
á miklu af dýrum klæðum að
halda. En munkana gat hann
ekki skilið, og þó læddist sá
grunur að honum stundum, að
Frans hygðist gerast munkur.
En hann átti bágt með að trúa
þvi um Frans, eins og hann
hafði kunnað að meta lífsins
gæði.
I>EGAR MEISTARI PIETRO
kom heim úr ferðalaginu og
varð þess visari, hvað gerzt
hafði, varð hann sem þrumu
lostinn. Oð síðan varð hann
æfur af reiði. Hann hélt
þegar af stað til að leita
að syni sinum og fann hann
við San Damiano-kapelluna.
„Hvað ert þú að gera
hér?“ spurði hann með þrumu-
raust. „Ég er að endur-
reisa kapelluna," sagði Frans.
„Og hver hefur sagt þér að
gera það?“ „Frelsarinn", sagði
Frans lágum rómi. Pietro brá.
„Ertu alveg genginn af vit-
inu? Og hvað meinarðu með
þvi að taka dýrindis efni frá
mér og selja þau að mér for-
spurðum?“ — „Mig vantaði pen
inga til að byggja upp kirkj-
una-“ — „Og hvar er hestur-
inn?“ — „Ég seldi hann lika.“
Það skipti nú engum togum, að
hann tók í soninn og teymdi
hann eða dró með sér heim.
Þar fór hann með hann niður
í kjallara og læsti hann inni í
dimmri geymslu. — Þar fékk
Frans siðan nægan tíma til að
hugsa sitt ráð næstu daga.
Hann gerði sér ljóst, að hann
varð að gera það upp við sig,
hvort hann ætlaði að fylgja
frelsaranum í framtíðinni og
þjóna honum eða sættast við
föður sinn og hlýða honum.
Hafði ekki Jesús sagt: „Hver,
sem ann föður eða móður meir
en mér, er ekki min verður.“
Og þeim mun lengur, sem
Frans hugleiddi þetta, þeim
mun ákveðnari var hann og
sælli með þá ákvörðun sína að
fylgja Kristi. Og myrkrið í
kjallaranum var ekki lengur
svart. I gegnum þjáningar
hlaut hann að ganga, eins og
frelsarinn. Guð er kærleikur,
og Guð er ekki grimmur. Ef
hann sendir mönnum þjáning-
una, hefur hún alltaf eihvern
tilgang.
Svo var það loksins dag
nokkurn, að dyrnar voru opn-
aðar, og móðir hans kallaði á
hann. Andlit hennar var tár-
stokkið, en Frans brosti til
hennar og stauk henni blíð-
lega um höfuð. „Faðir þinn er
farinn í ferðalag, og ég þoli
þetta ekki lengur.“ Hún hafði
reitt fram mat handa honum og
lagt fram ný föt.
Þetta hefur verið þungbær
stund fyrir þau bæði. Þjáning-
ar móður hans getur enginn
efazt um, en enginn vafi er
heldur á þvi, hve mjög Frans
hefur þjáðst, maður sem öllu
ætlaði að fórna í þágu guðs og
hins góða, en hann hafði ein-
sett sér að þola allar þjáning-
ar, sem á sig yrðu lagðar. En
hann lagði jafnframt miklar
þjáningar á foreldra sina.
Hann var þó sannfærður um,
að hjá því yrði ekki komizt,
hann yrði að slita öll bönd,
verða algerlega frjáls. Hann
hefur minnzt orða frelsarans,
svo miskunnarlaus sem þau virt
ust vera, að hver sá, sem kæmi
til sín og eigi hataði föður sinn
og móður, gæti ekki orðið læri-
sveinn sinn. — Móðir hans til
heyrði föður hans. Þau væru
eitt hold, eins og Biblían kenndi
að vera bæri. En í venjulegri
merkingu gat Frans engan hat-
að, allra sízt upp frá þessu.
ÞAU MÆÐGININ KVÖDD-
UST og enginn er til vitnis um
skilnað þeirra. Aftur á móti fór
uppgjörið milli föður og son-
ar fram fyrir opnum tjöldum
og á sér enga hliðstæðu í mann-
kynssögunni. Þjáning föður
hans var mikil, og eftir að
Frans var horfinn að heiman
fyrir fullt og allt, fékk enginn
Hajðu samband við mig eftir helgina,
segja menn stundum, líkt og allt muni
breytt og nógur tími til alls að viku liðinni.
Oftast er þó aðeins verið að kaupa sér frest
til að ýta á undan sér ýmsu því, sem löngu
átti að vera búið og gert. En stundum er
annríki og flýtir eitthvað, sem menn hafa
búið sér til og vanið sig á. Tímahrak og
óðagot eru fyrirbrigði, sem virðast fylgja
borgarmenningu og er vitaskuld mjög frá-
brugðið hinu seiga og þunga vinnuálagi,
sem allir þekktu af eigin raun fyrr í tíð-
inni. Þjóðfélag samtímans gerir gífurlega
frábrugðnar kröfur til okkar og margir
eldri menn virðast eiga bágt með að átta
sig á því.
Á dögunum hitti ég gamlan kunningja
á förnum vegi; eldri mann, sem ekki er
við neitt bundinn og hefur gaman af róleg-
um skeggrœðum og gleymir gersamlega
tímanum, þegar hann fer með stökur. Eftir
nokkrar ágætar vísur, sumar aldýrar og
allar með miðrimi, kvað ég það mikið mein
að senn væri lokunartími hjá bönkum og
vixillinn minn vitaskuld á síðasta degi.
Jafnvel fegurstu sléttubönd mundu ekki
koma í veg fyrir að hann yrði afsagður;
svona er kerfið harðsoðið nú til dags.
Kunningi minn horfði á mig vorkunn-
samlega og sagði: „Já, það er svona með
ykkur, þið hafið ekki lengur tima til að
lifa.“ Við kvöddumst og ég bað hann að
sjálfsögðu að lofa mér að heyra fleiri stök-
ur eftir helgina. En seinna fór ég að hugsa
um það, sem liann sagði: Að hafa tíma,
eða hafa ekki tíma til að lifa. Hvað er eig-
inlega að lifa?
Er það kannski að standa einhvers
staðar á götuhorni og fara með vísur? Eða
œtli lífið sé eitthvað allt annað: Að skila
sínu dagsverki og borga sína víxla? Sum-
ir segja, að vinnan sé lífið; þesskonar
menn fyllast tómleika heima hjá sér á
sunnudögum og stórhátíðir eru þeim kval-
rœði. Sá hópur er ótrúlega stór og samt
halda pólitíkusar og verkalýðsforkólfar að
stytting vinnutíma sé helztur kínalífs-
elexír. Þá á víst fólkið að hafa aukinn tíma
til að lifa. En við hvað er átt? Kannski
það, að fólk helli sér í að lesa tslendinga-
sögurnar, sem staðið hafa ólesnar í skinn-
bandi síðustu tvo áratugina. Kannski dríf-
ur það sig í menntaskóla, fer að fylla
kirkjurnar á sunnudögum eða að veiða lax
fyrir svo sem tíu þúsund á dag. Vonandi
liggja menn ekki þeim mun lengur dauð-
leiðir uppi í sófa sem tómstundir þeirra
verða rýmri.
Tími til að lifa — með öðrum orðum:
Tími til að njóta lífsins. En trúlega er það
nokkuð einstaklingsbundið, hvernig menn
njóta lífsins. Mér er minnisstœður aldinn
frœðaþulur á þjóðskjalasafni. Hann hafði
víst uppgötvað þær dásemdir himnaríki
nœstar, sem œttfræðin ein getur veitt og
nú var hann búinn að ná sér í bunka af
kirkjubókum. Aðspurður hefði hann áreið-
anlega svarað: Að lifa —- það er að leita í
kirkjubókum og rekja œttir. Slíkir menn
eru í rauninni öfundsverðir og ríkir; þeir
eiga sér veröld, sem ekki verður frá þeim
tekin, þótt þeir séu ekki hlutgengir lengur á
vinnumárkaðnum. Hinn venjulegi borgari,
sem leitar sér upplyftingar á öldurhúsum,
mundi annaðhvort verða forviða eða hlæja
hátt, ef einhver segði honum í fullri al-
vöru, að lífið sé, þegar öllu er á botninn
hvolft, fólgið í kirkjubókum og ættfræði.
Nefndu heldur við hann kvenfólk, brenni-
vín, fótbolta eða laxveiðar og þá býður
hann þér uppá einn á barnum.
Eitt sinn bar þessa miklu og áleitnu
spumingu á góma, þar sem ungur og dug-
mikill athafnamaður var viðstaddur. Hann
hafði mjög skýrt og umbúðalaust svar og
hefur ef til vill talað fyrir munn fleiri en
mann grunar: ,A-ð lifa — það er að grœða;
að græða heil lifandis ósköp af peningum,
já, aldrei getur maður grætt nóg af pen-
ingum.“ Þesskonar menn þurfa áreiðan-
lega oft að flýta sér, en vegfarandinn, sem
stendur álengdar og fer með sínar aldýru
stökur, ætti hvorki að undrast né hneyksl-
ast: Þessir kapphlauparar, sem hann vor-
kennir svo mjög, eru lifandi framí fingur-
góma. Aðspurðir mundu þeir segja: Að
lifa — það er að flýta sér. Þeir eru alltaf
að grípa gœsina; að höndla hin stórkost-
legu tækifœri, sem koma víst aldrei aftur.
Indverjinn nýtur lífsins öðruvísi er mér
sagt. Hann þarf ekki að eiga einn skapaðan
hlut. Hann þarf ekki endílega að gera neitt
heldur og þaðan af siður að flýta sér. En
hann skynjar umhverfið afskaplega sterkt:
Hvernig sólin skín, hvernig flugurnar suða
og fuglarnir syngja, hvernig ilmurinn
breytist í loftinu. Hann er sjálfum sér nóg-
ur og hugur hans er ekki barmafullur af
viðfangsefnum líðandi stundar og áætlun-
um varðandi framtíðina.
Svo langt erum við sennilega ekki kom-
in. En ef til vill felst í þessu einhver lœr-
dómur fyrir okkur hér á norðurhjaranum.
Við œttum að hugleiða það eftir helgina.
Gísli Sigurðsson.
maður séð, að hann liti glaðan
dag.
Pietro Bernadone ákvað að
leita réttar sins fyrir dómstól-
unum. Hér skal ósagt látið,
hvað fyrir honum hafi vakað,
þótt í flestum frásögnum sé
hallazt að þeirri einföldu skýr
ingu, að hann hafi viljað fá
peninga sína til baka, þá er
Frans fékk fyrir silkistrang-
ana. En fyrir rétti verður að
gera ákveðnar kröfur, svo að
mál verði tekið fyrir. Og það
kom í hlut biskupsins í Ass-
isi, Guido, sem áður er getið,
að fella úrskurð i þessu máli.
Málið fór fyrir kirkjulegan
dómstól þrátt fyrir mótmæli
meistara Pietros.
Sunnudaginn 16. apríl 1207
streymdi múgur og margmenni
að torginu fyrir framan bisk-
upshöllina, en sú frétt hafði
borizt um borgina, að biskup
inn ætti að dæma i deilumáli
meistara Pietros og sonar hans.
1 einum sala hallarinnar, sem
var þéttskipaður áheyrendum,
sátu þeir feðgar gegnt hvor öðr
um. Pietro Bernadone var föl-
ur og þögull og starði niður
fyrir sig allan timann. Hvernig
gat Frans, þessi góði drengur,
valdið föður sínum svo þungri
sorg? Þetta var honum óskilj-
anlegt. Frans var einnig fölur,
en bar höfuðið hátt.
Pietro ákærði son sinn fyrir
að hafa stolið klæðaströngum,
og selt þá ásamt reiðhesti og
reiðtygjum og hirt peningana
sjálfur. Hann hefði óhlýðnazt
foreldrum sínum og valdið
þeim sorg og tjóni með fram-
23. apríl 1972
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13