Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1972, Blaðsíða 4

Gluggað í bælmr á Signubökkum.
HLUSTAÐ
Á I>YT
ALDANNA
Ferðapistlar
eftir Óskar Aðalstein
5. og síðasti hluti
Sunnudagsmorgunn — og
veðrið eins fagurt og það get-
ur orðið. Eftir stutta ökuferð
er stigið út úr vagninum við
aðalinnganginn að Versalahöll-
inni. Þessi mikla höil rís þarna
á tilbúinni hæð, umkringd lysti
görðum og lygnum bláum sund
um, sem mannshöndin hef-
ur skapað.
Við höfum skoðað mörg safn
hús, hallir og kirkjur, en ekk-
ert af þessum húsum hefur upp
á að bjóða jafn gegndarlausan
íburð og Versalir. Sólkonung-
urinn, Lúðvík fjórtándi, reisti
þetta mesta slot heimsins og
óbrotgjarnasta minnisvarða
einveldisins. Lúðvík fjórtándi
var mikiU stjórnandi og óum-
deilanlega mesti konungur
Frakklands. Föstum fumlaus-
um tökum byggði hann upp
þjóðfélagið, hreinsaði málið og
vann að þvi ölium árum, að
þjóðin hefði eina og sömu trú.
En eftirmenn sólkonungsins
voru minni fyrir sér og smærri
í sniðum, enda fall konungdæm
isins fram undan, þótt þess
gætti ekki svo mjög á rikis-
stjórnarárum Lúðviks fimm-
tánda. Það var sonur hans,
Lúðvik sextándi, og maður
Mariu Antoinettu, sem fékk að
drekka hinn beiska bikar i
botn.
1 dag streyma bjartir sólar-
geislar inn um hallargluggana
og lýsa upp hina stóru skraut-
legu sali. Hér eru gullslegnar
súlur. Veggir og loft eitt haf
af myndum. Hallargólfin speg-
iifögur og gætu rúmað hundr-
uð dansenda. En hér er ekki
hljóðfærasláttur eða veizlu-
gleði í dag.
Konungurinn og drottningin
og hirðfólkið, 3—4 þúsund
manns, horfið af sviðinu.
Hér eru einasta staddir
nokkrir ferðalangar, viða að
reknir úr veröidinni. Þeir eigra
hljóðlega sal úr sal og virða
fyrir sér það, sem þarna er að
sjá. Hér gerist mikil saga
—, og streymir fram í hugann,
leitar á með auknum þunga,
eftir því sem ég dvel þarna
lengur.
María Antoinetta. Um þetta
spegilfagra gólf sveif hin 15
ára gamla austurríska prins-
essa, þegar hún var ieidd hing-
að inn í höllina í fyrsta sinn
vorið 1770. Mér finnst sem hún
standi þarna frammi fyrir mér,
-— grönn, ljóshærð og bláeyg.
Yndisleiki hennar kemur hvað
bezt fram, þegar hún hreyfir
sig. Hún er aldrei fegurri en í
dansi. Englendingurinn Horacl
lýsir henni þannig: „Þegar
hún stendur kyrr, er hún líkn-
eski af gyðju fegurðarinnar, en
þegar hún hreyfir sig, gyðjan
sjálf."
Fyrir réttum 183 árum sýndi
þessi töfradís sig í fyrsta sinn
í París. Hin örgeðja franska
þjóð dáði drottningu sína inni-
Iega og fannst henni fátt of
gott En frá upphafi vega mis-
skildi María Antoinetta hlut-
verk sitt sem æðsta kona
Frakklands. Eðliseinkenni
hennar, léttlyndið, glaðværðin
og áhyggjuleysið, leiða hana
strax út á hálar brautir. Paris-
arferðir hennar verða tíðari
með hverjum mánuði, sem líð-
ur. Fyrst fer hún sér að vísu
hægt, skoðar söfn og situr veizl
ur með fyrirfólki. En brátt
kastar hún sér í brjálæðis-
kenndu áhyggjuleysi út í gleði-
líf borgarinnar. Eyðsla hennar
og sóun á fjármunum verður
eins taumlaus og nautnaþorsti
hennar. Konungurinn, Lúðvík
sextándi, er svifaseinn og mað-
ur einrænn að upplagi, fær
ekki stöðvað konu sína í sukk-
inu og bruðlinu, enda of væru-
kær til að hann leggi hart að
sér til þess.
— Ég er hrædd við að láta
mér leiðast. Þannig kemst
drottningin eitt sinn að orði.
Það er sem ég heyri þessi orð
bergmála um salarkynni Ver-
salahallarinnar. Þau eru yfir-
skriftin yfir lífi drottningarinn-
ar þau 30 ár, sem hún lifir í
glaumnum, eða þar til algjör
straumhvörf verða i lífi henn-
ar, og hún er hrifin út úr hin-
um glæsilegu sölum og flutt i
skuggalegt langelsið.
Ég reika út úr höliínni og
út í hallargarðana. Þarna er
margt tengt órofa böndum við
lífssögu Mariu Antoinettu. Þá
alveg sérstaklega Petit Trian-
on. Þessi einstæði jurtagarður,
sem er eins og smækkuð mynd
af heimsbyggðinni. Þarna er
gróður frá öllum álfum heims
og skrauthýsi í margs konar
stílbrigðum. En allt þetta kost-
aði þjóðina um tvö hundruð
milljónir livres.
Fyrsti ríkiserfinginn er í
heiminn borinn. Og þjóðin
gleymir eyðslusemi og yfirsjón
um drottningarinnar og dáir
hana kannski meir en nokkru
sinni. En María Antoinetta
heldur áfram á sömu braut sem
fyrr. Tii VersaJa kemur hún
nánast sem gestur. Á yfirborð-
inu er lifið við hirðina fágað
og snurðulaust, en holt
og mergsogið hið innra. Ver-
salir verða utangátta, skeyta
engu um það, sem er að gerast
i þjóðlífinu, — að í uppsigl-
ingu er ný öflug borgarastétt,
sem krefst réttar síns.
Þar kemur, að drottningin
hefur ofboðið þjóðinni. Al-
menningsálitið snýst gegn
henni. Hún mætir ískukla og
tortryggni, hvar sem hún fer.
Það er þvaðrað um hana inn-
an hirðar og utan, og niðrit um
hana eru samin og gefin út, til
þess að sverta hana sem mest
í augum almennings. Það er hér
sem drottningin vaknar af hin-
um langa Þyrnirósarsvefni. En
nú er allt um seinan. Flóðbylgj-
an gegn henni og manni henn-
ar heldur áfram að falla með
síauknum þunga.
María Antoinetta tekur upp
baráttuna af djörfung og ein-
urð fyrir sig, mann sinn og
börn sín. Hún stendur ekki ein.
Hún á að minnsta kosti einn
vin, Fersen greifa. Hann er mað
urinn í líí'i Maríu Antoinettu.
Hann bregzt henni aldrei, og
reynist henni mestur í mótlæt-
inu.
„Það er fyrst í mótlætinu,
sem maður veit í raun og veru,
hver maður er,“ segir drottn-
ingin. 1 30 ár hefur þessi kona
lifað sem fiðrildi. Þá er það að
byltingaröfiin í þjóðfélaginu
neyða hana til að kasta fiðrild-
ishamn-um. Hún lærir að þekkja
sjálfa sig. Leynd öfl leysast úr
læðingi með henni. Hún verð-
ur sjálfstæður og þróttmikill
persónuleiki. Hún veit, hver
endalokin verða. En ekki eitt
augnablik kemur henni til hug-
ar að gefast upp i baráttu sinni
fyrir mannorði sínu og heiðri.
Hin þyngstu föðurlandssvik
eru borin á drottninguna og
mann hennar, þá er einkalíf
hennar dregið niður á lægsta
þrep mannlegs lifs.
Lúðvík sextándi hneigir höf-
uð sitt fyrir fallöxinni hinn
21. janúar 1793.
Drottningin á enn eftir ólif-
aða nokkra þrautamánuði. Hún
stendur keik og hughraust til
hinztu stundar. Augu hennar
eru þrútin og nær því blind.
Æskuljóminn fölnaður á vöng-
um hennar, en sálarþrekið er
óbugað, hjartað heilt og móð-
urást hennar aldrei dýpri en
nú. 1 síðasta bréfinu, sem hún
ritar systur sinni í myrkri fang-
elsisins, biður hún fyrir börn-
um sínum, vinum sínum og óvin
um: „Ég bið alla, sem ég þekki,
og einkum þig, kæra systir, um
fyrirgefningu fyrir allar þær
þrautir, sem ég óafvitandi hef
bakað þeim. Ég fyrirgef öllum
óvinum mínum allt illt, sem ég
hef orðið að þola þeirra
vegna . . .“
María Antoinetta er að
gjalda mikia skuld. Hún gerir
það af heilu hjarta og sátt við
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3. sept. 1972