Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1972, Blaðsíða 15

nokkrar þeirna i rúst, svo að
þær hafa aldæi aftur verið
byggðar. En Rínarlönd misstu
aldrei sjálfstæði sitt. Þau risu
upp á ný og héldu stefnu sinni
áfram að vera hluti í
hinu þýzka ríki. Svo varð
raunin á dögum Lúðvíks fjór-
tánda.
4
En ekkert er óumbreytilegt
né getur staðizt breytingar og
þróun timans. Svo varð það
<með varnir rinskra borga. Síð-
ari hluta átjándu aldar urðu
miklar breytingar hernaðarleg-
ar í Evrópu. Stjórnarbyltingin
I Frakklandi varð vald-
andi þess, að franskur her
undir stjórn Napóleons mikla
ruddist austur yfir Þýzkaland
og iagði það undir sig. Napó-
leon hafði nýja hernaðartsekni
og stóðust hinar rímsku borg-
ir ekki mátt henmar. Hann
vann borgir Rínar og það sem
meira varð, borgarmúrar og
virki höfðu ékki lemgur hern-
aðarlega þýðingu. Eftir það
urðu rínskar borgir án varna
múra og virkja. Þær voru opn-
ar eins og venjulegar verzlun-
arborgir alþjóðlegra viðskipta.
Nokkrar borgir á bökkum
Rínar bera þess minjar, að
Napóleon gerði þar smávægi-
legar skráveifur. En þau merki
eru lítilvæg í samamburði við
það, sem fyrri herkonung-
ar gerðu þar til skemmda.
Frönsk áhrif urðu ekki tiil mik-
illar festu í Rínarlöndum eftir
Napóleonsstyrjaldirnar. Rinsk
menning í minnum sínum og
með sinn sérkennilega blæ, hélt
áfram að vera eins og áður,
hélt áfram að þróast með sín-
■um sérkennum, en undir nýj-
um skilyrðum nýrra og
bæyttra atvinnuhátta.
Meðfram Rín á svæðinu frá
Köln til Mains eru á bökkum
Rinar i hlíðum og á eggjum,
margar borgir frá miðöldum.
Páar eru heilar eða óskemmd-
ar, sumar eru aðeins rústir, en
nokkrar hafa varðveitzt furðu
vel. Nú eru þessar borgir varð-
veittar og notaðar til margvis-
legra hluta, en aðallega eru
þær til yndis og fróð-
leiks ferðamönnum, er fara um
Rín og skoða rínsk lönd og
rínska náttúrufegurð.
Menning Rínarlanda á sér
sérkennilega sögu, sögu, sem er
heillandi í riddararómantik og
fögrum ævintýrum, merluðum
geymd alþýðunnar í lönd-
unum. Við sem erum frá landi
ævintýra og sagna við hið
fjarsta haf, kunnum vel að
meta slíkt. Rínsk ævintýri og
sögur falia okkur vel í geð,
rómantík borga og virkja í
hlíðum er okkur ekki eins
kunn, en færir okkur samt
heim sanninn um, að í þessu
landi eru enn minni um hina
fornu sögu, heillandi sögu,
sem er lík í anda og gerð sög-
unni um Brynhildi Buðladótt-
ur, er bjó sér virki af vafur-
loga á Sólarfjöllum. Mér
fannst, er ég sigldi eftir Rín,
að víða væru hin raunveru-
legu Sólarfjöll, þar sem vafur-
logi leikur um hæðar og gil,
verjandi að annarlegur andi
nái bólstað við án« fögru, líf-
æð evrópskrar menningar.
Framhald.
íslandsvinurinn
Framh. af bls. 7
nolckra daga, vikur eða mán-
uði, undantekniogaillítið til
þess að læra þýzku hjá frá-
bæruim kennara. Hróður hans
barst víða, og að lokum til fs-
lands. Ekiki veit ég tölu þeirra
fslendinga, sem notið haía lið-
sinnis hans, en þeir munu vera
margir, og var óg meðal þeirra
fyrstu í röðinni. Dvaldi fyrst
hjá honum nokikuirn tima við
nám, þar til ég hóf skólagöngu,
en var síðan tíður geistur hans,
á meðan ég dvaldi þar í landi.
Ég hafði með mér nokkrar is-
lenzkar bækur, þar á meðal
Bibliuna og nok'kuð af bundnu
máli. Þegar prestur handiék
þessi rirt, undraðist hann,
hversu fá orð hann giart skilið,
þar sem hann þó var flugtlæs á
dönsku, norsku og sænsku.
Var nú tekið að glugga betur í
bækurnair með minnd aðstoð.
Ég var léleguir kennari en
hann þeim muin meiri námshest-
ur, enda mikill tungumálamað-
ur. Efrtir skamman tíma voru
þau vinnuibrögð tekir, upp, að
við fórum að kvöldvnu yfir
kvæði eða sálim og næsta morg-
un, þegar prestur kom til morg
unverðar, rétti liann mér ljóð-
ið í þýzkrli þýðingu með
óbreyttum bragiarhætti. Hann
var stórhrifinn af búningi is-
lenzkra ljóða. Efrtir að við
skildum, hélt hann ótrauður
áfram íslenzkunámi jafn-
hliða þýðingu islenzkra ijóða.
Mín litlla, tiliviljunarkennda
aðild að þessu sérstæða fyrir-
bæri er meðal kærustu endu.r-
minniinga minna. Hin geisiandi
gleði þessa einstaka öðh'ngs og
mannvinar, yfir viðfangsefn-
inu, er mór ágleymanleg.
Séra Klase mr gifbuc gáf-
aðri, afhraigðs koniu, sem á síð-
ari ánum naut sin ekki vegna
ólæknandi, kvalafulls og þrá-
láts höfuðverkjar. Hafði þetta
eirmig lamandi áhrif á ástrík-
an eiginmamn og börn, sem
tóku sér mjög nærri vanMðsan
konu og móður. Þessi mæða var
þó borin með óbiíiandi jafnaðar
geði, svo að gestir urðu þess
naumiast varir. En geta má þess
nærri, að andliegt vinnuþrek
eiginmannsins hafi vegna
þessa ekki ávaillit notið sín tiíl
futlls.
Þau hjón voru heittrú-
uð, siðavönd og neglliusöm. Um-
hyggjusemi þeirra og góðvilld
virtist ekki taikmörk sett.
Ég hygg, að séra Klose hafi
ekki verið mikúli fjármálamað-
ur fyrir sjálfan siig. Að minnsta
kosti mun hann haifa gætt þess
vel að græða ek'ki á dvalar-
gestum sinuim. Er mér nær að
halda, að hann hafi fyrir það
fyrsta ekki tek'ð kennslugjald
af nokkr’uim íslendinigi, enda
sagði sonur hans, pirófessor
Oliaf, mér nýlega í bréfi, að ís-
liajnd hefði án nokkurs vafa
staðið hjairta föður síns allra
útlanda næst.
Prófes'.sor dr. Olatf Klose kiom
á námisáruim sínum (1925) lil
Islands, vaiflalítáð að áaggjan
föður síns, oig dvaldi hér sum-
ariiamgt — fynsrt hjá séra Gisla
Skúlasyni á Sitióira-Hrauni og
síðan á Grænavatni í Mýva'tns-
svei/t — til að nema íslenzku.
Að lofcimni síðari heimsstyrj-
öld, kom ein dætra séra Klose
(gi'ft Hermann) til íslands
ásamt manni sínum og börn-
uim.
Þau komu á vegum Eiríks
Ormssonar, rafvirkjameistara,
(eins af vinum Klosefjölskyld-
unnar) og unnu að búi hans á
Skegg'jastöðuim í Mosfellssveit.
Siðar bj uiggiu þa.u á tveiimu’
stöðum í Ámessýsliu, þar til
þau fluttu afitur rtil Þýzka-
tliands. Þrjár dætuir þess-
ara hjóna uirðu hér eftir og
hafa rtekiö hér bölfestu. Þá
dvaldi enn ein dótrturdóttir,
Friederilke Koeh, í rtvö ár
(1957—59) við sj úkraþjálflun á
Heilsuhæli NLFÍ i Hveraigerði.
Má ætla, að friðarvininum,
séra Klose, hafi ekki verið
óljúift að vita aifkomendur sína
setjast að í „friðar(l)andinu“,
eins og hann koms't stundum að
orði uim Isliand.
Sumiarið 1929 kom séra Klose
í fyrstsa og eiina sinn til ís-
lands. Hann var búinn að þrá
þessa Æerð lenigi. Við v?rð-
hrun þýzka maricsins eftir
fyrri heimsstyrjöld, er náði há-
marki 1923, urðu allir Þjóð-
verjar, sem ekki átrtu fasrteign,
sem næst aligjörir öreigar. Með
al þeirra var séra Klose. En
vinir hans hór á landá,
siem. sitóðu í mlikilli þakkar-
sikuád, útveguðu honum fríar
skipsferðir hjá Eimskipafélagi
íslands og veiititu honum fríar
ferðir og uppihald hér innan-
lands. Gleði hans og hrifning
var milkid.
1 þessari feæð hafði séra
Kíose með sér handrit að safni
þeirra ísi'ienzkna I'jóða, sem
hann þá hafði lokið við að
þýða á þýzku, og feerði það
Landsbó'kasafninu að gjöf. En
þar með var eikki öttlu lokið.
IslandsÆerðin margfaldaði
áhuiga hans fyrir landi, þjóð og
bókmeninrtum. Hann tók aiftuir
til við þýðingar. Tiil þessa mun
hann efckert haifa þýtit effir
Hallgrim Pétuirsson nema „Allt
einis og blómistrið eina“, eða Mt-
ið fleira, en nú lért hann sig
ekki muna um að snúa öCfliutn
Passíusálmunum á þýzíku.
Biskupinn, hierra Sigurbjörn
Einarsson, fékk handrit að
þessari þýðinigu hjá prófessor
Oiiaf Klose, að föður hans látn
uim. Fé’kik hann Aiexander
prófessor Jóhanniesson og
þýzkian prest, kaþóllstoan, til að
segja álit sillit um þýðiniguna,
en þeir létu báðir vefl yifir.
Sjálfur hefuir bistouip taannað,
að „þýðingin er efnislega trú“.
Han,n hefur lemgi haift ábuiga á,
að þýðing þessi yrði gefin út
með sama hæfcti og sú enska
þýðirng, er úf kom fyriir nokkr-
um árum, sem sé á veguim Hall-
'grimsfcirfcju. En til þessa heif-
ur fjáirskortiur heflt útgáifluina,
og er áliitið, að svo muni verða
áfram uon óifyrirsjáianlegan
tima. Þeas veigna hialia vinir
Séra Klose farið þess á leit við
sóknarnefnd HaJlgrímskirkju
og við biskup, sem heifur út-
igáfuiréirtt bandriihsins, að mega
laggja hönd á plóginin með því
að reynia fjársöflnun beimt titt
úfcgáfuinniar í naifni kirfejunnar,
enda vterði uppiagið hennar
&Hgn og seljist henni ’till upp-
bygginigar.
Þess skial getið, að fjáriiram-
®ög I þessu skyni, er ná minnsrt
300 tor., eru flrádnátitarbær til
stoaifcfcs.
Þessi úrtgáfa Passí usáilman na
er að sjálfsögðu etofci stórt
átafc, en h'ns vegar áa.gurt h ut
verk, e.r þjónar þrennum til-
gangi:
1 fyrsta lagi á það að vera
ístenztou þjóðinni metnaðarmal
að kynna öðrum þjóðum
Passíusálmana, þeitrta sérstæða
trúmálla- og bókmenntaiafrek,
jatfnvel þótt þýðinigin jafngiidi
etotoi frumtextanum, sem sjaid-
an mun tatoast um meiistara-
verk.
1 öðru lagi að heiðra minn-
ingu eins meðal ágætiustu ís-
llandsvina á eriendri gruind.
1 þriðja 'laigi að srtyrtoja byigg
inigu kirtoju þeirrar, sem halda
skal mppi minnimgu mesta trú-
arskálds þjóðarinnar.
Saga úr
Kollabúðum
Framh. af bls. 7
haldnir frá 1849 til 1868, síðan
1891 og sá síðasti 1895.
Oddur Jónsson, héraðslækn-
ir að Þingeyrum, reið til fund
arins 1895 með Skúla Thorodd-
sen, sýslumanni Isfirðinga. Þá
voru elztu dætur Árna Gunn-
laugssonar og Kristinar
Hallvarðsdóttur að vaxa úr
grasi heima að Kollabúð-
nm, þær Anna og Finnboga.
Sagt er, að er Oddur hafi litið
Finnbogu litlu augum hafi
hann sagt, að þarna væri eig-
inkonan sín-. Oddur var fyrst
læknir að Þingeyrum, síðan að
Smáhömrum í Strandasýslu.
Var það I fyrsta skipti, sem
læknir var búsettur í Stranda-
sýslu. Síðar gerðist Oddur
læknir í Flatey, seinna að
Reykhólum og siðast að Mið-
húsum i Reykhólasveit. Þá jörð
átti hann. Þá giftist hann
Finnbogu Árnadóttur og ól upp
börn sín Steinþór, Sigriði og
Guðrúnu. Brandís, yngsta
dóttir Kristínar Hallvarðsdótt-
ur, ólst einnig upp að Miðhús-
um með móður sinni. Bjó Odd-
ur læknir að Miðhúsum
og byggði jörðina upp. Þórar-
inn Árnason, bróðir Brandisar,
var ráðsmaður hjá Oddi.
Þeir, sem forystu höfðu
eftir fundinn 1868 voru Jón
Thoroddsen, skáld og sýslu-
maður, séra Þórarinn Böðvars-
son, Vatnsfirði, séra Eirikur
Kúld og Gunnlaugur Blöndal,
sýslumaður. Á fundinum 1895
er álitið að Skúli Thoroddsen
hafi fyrstur marnia ymprað á
umræðuefni, sem í dag er efst
á baugi, nefnilega réttindi
kvenná.
Hjónin Bjarni Þórðarson og
Þórey Pálsdóttir að Reykhól-
um tóku að sér allan undir-
búning að Kollabúðaeyrum á
sdðasta fundinum. Voru þá í
fyrsta skipti hafðar veitingiar
frammi. Áður höfðu menn kom-
ið með skrinukoffort sín með
sér. Nú var hægt að gæða sér
á kaffi, lummum og pönnukök-
um. Þórey annaðist kaffiveit-
ingar í hlóðaeldhúsi með stúlk-
um sínum allan daginn fyrir
fundarmenn. Veður var mjög
öhagstætt þann dag, rigndi
mikið.
Tvíbýli var þá að Kollabúð-
um og bjó Árni Gunnlaugsson
í öðru húsinu en Jóhann Þórð-
arson i hinu. Aldrei hafði fólk
þá séð svo margt fólk saman
komið í einu.
Nú eru þessir atburðir aðf
hverfa í þögn gleymskunnar*
Yngri kynslóð Islands, sem ek»
ur í bílum sínum framhjá tóft*
arbrotunum í Þorskafjarðari-í
botni er ókunn saga þeirra*-
Það er mjög mikilsvert og göfi-
ugt verk eldri kynslóðarinnar
að kynna þau verðmæti,)
er ekki mega falla í gleymsku
né týnast með öllu. Því þau
geyma minningar þeirra manna,
er börðust fyrir stærsta og mik
ilsverðasta máli einstaklings og
þjóðar, það er frelsinu.
Ritað að Miðliúsuni
i ágiist 1972.
Er það ekki
„RÖRENDE“?
Franih. af bls. 9
helguð Christinu prinsessu frá
Svíþjóð, sem hefur að þ\'í leyti
sérstöðu meðal prinsessa, að hún
vinnnr á skrifstofu. Samt þykir
rétt að hafa hana skattfrjálsa.
Á forsíðu Familie Journal frá
sömu viku er „Pá sommertogt
med Dronningeskibet“ og mynd
af Margréti drottningu og Hen-
rik ektamanni og inni í blaðinu
„nydelige farvebilleder“ frá sigl-
ingu drottningar og heimsókn
„ud i provinsen“. Allt saman er
það gott og blessað, enda er
Margrét hressileg kona og virð-
ist laus við tepruskap. Aftur á
móti súrnar nokkuð í dallinum,
þegar flett er myndablaðinu Se
og Hör. Enn er reynt að liala
inn aura með myndum og les-
máli um þjóðhöfðingja. Á for-
síðunni er Kennedy heitinn for-
seti Bandaríkjanna og hví
skyldi hann nú fréttnæmur? Of-
an við myndina getur að líta
„skúbbið“ eins og það er stund-
uni kallað á blaðamannamáli:
„Chyggeligt billed-rygte: Lever
John F. Kennedy endnu?“ Inni
í blaðinu eru „mystiskar“ mynd-
ir, sein eiga að vera teknar með
aðdráttarlinsu heim að luisi
Onassis og Jackie á eyjunni
Seorpios. Þar sést aftan á mann
í lijólastól á veröndinni og ein-
hver kvenmaður, sem gæti verið
hver sem er, en sagt er að sé Jac
kie, virðist vera að framreiða mat.
Ljósmyndarinn vill Iialda nafni
sínu leyndu „af öryggisástæð-
um“ og tekið er fram að mynd-
irnar sanni að vísu ekki neitt,
en hin nýstárlega og stórkost-
lega kenning er þannig: Jolui
F. Kennedy lifir. Hann fór úr
sanibandi við skotárásina og er
„geymdur“ lijá þeim Onassis og
Jackie, en jarðarförin á sinum
tínia og gröfin í Arlington eru
tómt plat.
Þetta er víst álitið vera hið
gómsætasta efni á ritstjórn Se
og Hör, en lítil takmörk virð-
ast fyrir því, hversu lágt er hægt
að leggjast í æsifréttatilbúningi.
Blaðaútgáfa, sem byggir á efni
af þessu tagi er komin á lægstu
þrep: ekkert myndablað með
virðingu fyrir sjálfn sér og ies-
endum sínum, birtir annað eins.
Miðaldra konur í ReyKjavik
hafa kannski ekki alltaf mjög
mikið að starfa heima lijá sér.
En mikið lilýtur þeim að leiðast,
sem nennir að pæla í gegnum
aðra eins lágkúru.
G.S.
27. ágúst 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15