Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1973, Blaðsíða 10

' flMBMMMMttj
'V/fi >' 'i ; v,'

Eins og við öll vitum er ein-
anlgiriun felainds svo reelki-
lega úr sögunni, að segja má
að landið sé komið í þjóðbraut
a.m.k. flugsamgangna. Sökum
sívaxandi hraða farartækja
þjappast þjóðir heims saman og
verða jafnframt háðari hver
annanrd. 'Þjóðfélagisteg og imenn
ingarleg einangrun þjóða
er smátt og smátt að hverfa.
Frá sjónarmiði smáþjóðar
hefur þetta í senn kosti og
galla í för með sér. Við njót-
um að viisu fynr gæ’ða tiæiklnd-
legra framfara, en fyrir fá-
menna þjóð getur þetta einnig
leitt af sér hættur í sambandi
við tungu, þjóðhætti og menn-
ingarleg sérkenni. Þótt vænt-
anlega ekki verði stöðvuð sú
þróun, sem hófst með stofnun
þjóðabandalagsins og síðar
Sameinuðu þjóðanna og hlýtur
að stefna í átt til alheimsstjóm
ar í framtiðinni, þá ber ölium
skyinsömum' mönnuim saman
um það, >að venndía (beri mienm-
.njgairl'eg einkenni himma ýmsiu
þjóða. Tími minnkandi heims
ætti því að vera tími menning-
arlegrar þjóðernisvakning-
ar. Þetta er oss Íís'lendimigium
hoHt að hafa huig®aist með
sívaxandi áhrifum strauma frtá
öðrum þjóðum, sem í senn bera
með sér það bezta sem heimur-
inn hefur að bjóða og menn-
ingarlegar dreggjar og sora.
Úitrýmimig einamigirumar o|g
sam'drá'titur heimsims hefiur það
einnig í för með sér, að það
er ekki lengur einkamál ein-
stcikra þjóða hvað þær aðhaf-
ast i heiminum. AJlt kemur öll-
um við, því áhrif þess sem ger-
ist á einum stað berast óðfluga
tii' 'aliÍTa amnarra Iþjóða, sökuim
hinnar miklu fjölmiðlunar-
tækni nútímans. Þetta er því
tími þjóða — og þá ekki sizt
smáþjóða — til þess að vera vel
á verði um menningu sína og
þjóðleg verðmæti.
Mér finnst langmikilvægasti
kostur þess að v.era Islending-
ur felast í þVi, að við neitum
að bera vopn. En það hefur
ýmsa aðra kosti i för með sér
sem þeir eindr geta gert sér
full'a igrein fyrir, s-em dvalizt
hafa fangdvölum' mieðial anm-
'arra þjóða. Þegar á aldt er litdð
hyigg ég að við iséiuim imtjög fflájn-
söm þjöð. Mörg himna ægiileg-
us'tu vandBmála heimisim® hafa
enm ekki tomúið á d,yir iislenzku
þjóðarinnar, en það táknar eng
an veginn, að ekki geti að því
kömið eða að okkur sé holl-
ast að láta eins og okkur komi
þessi vandamál ekki við.
1 minnkandi heimi okkar eru
vandamál einstakra þjóða
vandamál heimsins alls, ekki
sízt þau, sem ægilegastar af-
leiðingar virðast hafa í
för með sér.
Eitt hið ískyggilegasta er
kynþáttavandamálið.
Þeir sem gerst vita telja að
af þeim vandamálum, sem mann
kynið stendur augliti til auglit
is við, séu einkum tvö lang-
mikilvægust og þegar í óefni
komið í báðum tilfel'lum. Hdð
fyrra, og það sem þegar til
lengdar lætur er alvarlegast
er efnahagsvandamál heimsíns.
Þetta er afar flókið og feikna-
vandasamt við að eiga og fel-
ur meðal annars í sér offjölg-
un íbúa hnattarins og hag
fræðilega þróun og menntun
þeirra 2/3 hiuta mannkynsins,
sem lifa í sárri fátækt; og jafn-
framt heyrir undir þetta vanda
mál viturleg dreifing þessa
heims gæða. öll framtið mann-
kynsins er undir lausn þessa
mikla vandamáls komin.
Hitt vandamálið er þó enn
meira aðkallandi, en það er
vandinn í sambandi við sam-
skipti kynþáttanna og ýmissa
minnihlutahópa, og sér i lagi
samskipti hvítra manna i heim-
inum og hinna sem annan hör-
undslit hafa.
Það þarf ekki að minna á
það, að til óheillavænlegra tið-
inda i þessum efnum hef-
ur dregið, einkanlega í Banda
ríkjunum og Bretlandi. Átök
milli kynþátta hafa aukið mjög
spennuna i þessum efnum og
hvaðanæva berast fregnir uan
vaxandi ofbeldi, sem náði há-
marKi sinu með morði
svertingjaleiðtogans Martins
Luthers Kings.
Rétt er þó að minna á, að
átökin hjá þessum þjóðum eru
aðeins hluti af ástandi sem víða
ríkir í heiminum og gæti
hreiðzt eiins og elidiu.r í isómu ium
allt, ef ekki verður við sporn-
að. Við austanvert Miðjarðar-
haf standa Grikkir gegn Tyrkj
um, og Arahar andspænis Gyð-
ingum. Færri hafa þó fréttir
borizt af biturri baráttu suð-
ur í Sudan, þar sem átökin eru
milli kristinna blökkumanna og
arabiskra Múhammeðstrúar-
manna. í Nigeriu býr fjórði
hver Afrikubúi og þar hafa
átt sér stað ofsaJeg átök miJli
ættflokka og héraða, sem brut
ust út í allsherjar strið milli
Biafra og miðstjórnar landsins.
Og í Suður-Afrlku rikir stöð-
ug spenna milli svartra og
hvítra manna, eins og all-
ir vita.
Á Indlandi er Kasmírdeilan
og samskipti Indlands og Pak-
istan enn óleyst vandamál eft-
ir rúm 20 ár. Deilur, sem stafa
m.a. af mismunandi trú og
tungu eru svo útbreiddar
á Indlandi, að það ógnar bein-
Jinis rikisheild Indverska ríkis-
ins. í Suðaustur-Asíu eru ým-
is minnihluta-vandamál á ferð
milli hinna ýmsu þjóðernisbrota
sem byggja þessi lönd. Og
i suðri halda Ástralíu-
menn uppi hvítri stefnu í inn-
flytjendamálum til þess að forð
ast 'kynþáltltia'átök. 1 viiðltals-
þætti, sem ég flutti ásamt öðr-
um manni í útvarpið fyr-
ir nokkrum árum milli sagn-
fræðingsins Toynbee og blaða-
manns frá timaritinu LIFE
nefndi Toynbee Brazilíu, sem
eitt þeirra landa, þar sem tek-
izt hefði að fá óJí-ka kynþætti
til að lifa saman í friði. Því
miður verður nú að segja þann
beizka sannleik, að jafnvel það
an hafa nú borizt fréttir af
aukinni spennu milli ljósra og
þeldökkra manna.
Það er nokkuð forvitnilegt
að athuga af hverju þetta hef-
ur gerzt í Brazilíu. Þar hefir
andúðCn slcapazit veginia Iþess að
línan sem aðgreinir hvita
menn frá hinum, og linan sem
aðgreinir ríka frá fátækum fara
saman. Hvítu mennirnir verða
oft ríkir, en flestir hinna þel-
dökku fátækir. Og í þessum efn
um endurspeglar aðstaðan í
Brazilíu ástandið i heiminum,
þvi ríku þjóðirnar eru yfirleitt
hvítar og hinar fátæku þel-
dökkar, og innan hvítu þjóð-
anna eru hinir þeldökku þegn
ar næstum undantekningalaust
fátækir. Staðreyndin er því sú,
að þeldökkar þjóðir njóta yf-
irleitt i heiminum miklu minni
réttinda og eigna en hin-
ar hvítu. Á heimsmælikvarða
eru hvitu þjóðirnar minnihluta
hópur, en samt bera þær meg-
inábyrgðina á þessu ástandi og
verða að taka þá skyldu
á herðar sér að leiðrétta þetta
aldagamla óréttlæti.
Það óheillavænlegasta, sem
gerðist í þessum málum var að
fram kom sú skoðun, að ekki
sé hægt að láta ólíka kynþætti
lifa saman í friði nú á tímum;
slíkt sé ekki einungis óhag-
kvæm stefna heldur óæskilegt
takmark. Þess vegna hefur „að
skiinaðarlausnin" stungið upp
kollinum, og jafnvel þar sem
hennar aldrei hafði gætt áður.
Halda sumir því fram, að
skipta beri borgunum i aðskil
in svæði fyrir hvita menn ann
ars vegar og þeldökka menn
hins vegar; þetta sé ekki að-
eins óhjákvæmilegt, heldur
beinlínis rétt. Þannig hef-
ur því verið haldið fram í al-
vöru í Bretlandi, að ekki að-
eins inúltímai'n'nfiliyitijlen'diur af
döKkum stoflni, héldluir 'flófflk sem
búið 'hefur í landinu lí imangar
ky.mslöðir, æititi að Wverlfa alftrur
til iþeirra landa sem iþetita fóllk
uipplh'affega kioim Ærá.
Eins og kunnugt er hefur
þetta árum saman verið stefna
ríkisstjófna Suður-Afriku.
Ýmsir ágætir menn og góðvilj-
aðir úr beggja hópi hcifa hall
azt að iþví, að eí itil vili væri
þetta bezta lausnin, þegar allt
kæmi til alls.
En veilan í þessum vel-
meintu aðskilnaðarlausnum er
sú, að þær strlða gegn megin-
straumi sögunnar. Þær eru and
stæðar meginstefnu mannlegr-
ar þróunar og andlegra fram-
fara. Þessi lausn hlýtur þvi að
bregðast og leiða að lokum til
aukinna átaka.
Því það er ekki hægt að að-
skilja mannkynið í einangruð
samfélög eöa hópa. Öll tilhneig
ing framþróunarinnar stefnir i
átt til sameiningar heimsins —
sameiningar sem teygir sig inn
á öll svið lífsins. Sökum hinna
miklu þjóðflutninga á undan-
fönnium' öitílum, hiinna miikliu
hreyfin'gia' sltiónhierja ag 'fflóltlta-
mianna í heimssityrjöldiunium
tveim oig stórauikininigu á sviði
m en ningar fer ðal aga miUi
landa, iþá hafa. kyinþæt'tir, edtt-
©