Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1973, Side 2

TUNGU-
STAPI
Framhald af bls. 1
ar eru víðast ávalar og græn-
ar austan dalsins, en brattar
að vestan og með skriðum.
Héðan af stapanum má sjá
ýmsa sögufræga staði. Hlíðarn
ar að vestan enda í lágum rana,
sem gengur fram að firðinum
og blasa iþar við klettaborgir
og ber við 'loft. Þetta eru
Krosshólar, þar sem Auður
djúpúðga hafði bænahald sitt,
eftir að hún kom til Islands.
Undir hlíðunum þarna getur að
líta tvo bæi. Fremri bærinn
heitir Hólar, en hinn Laugar.
Á Laugum bjó Ósvifur spaki
og þar var Guðrún dóttir hans
fædd og uppalin. Innst yfir
dalbotni blasir við heiðarbrún
in, þar sem þeir börðust
Hvamm-Sturla og Einar Þor-
giisson á Staðarhóli. Sú orrusta
var kölluð Heiðarvíg og með
henni skipti um gengi þeirra
höfðingjanna, Sturlu og Ein-
ars, svo að frá þeim degi má
telja að hefjist veldi Sturlunga
hér á landi. Austan megin dals
ins, gegnt stapanum, er bær-
inn Sælingsdalstunga. Þar
bjuggu þau Bolli og Guðrún
Ósvífursdóttir eftir víg Kjart-
ans Ólafssonar, og skammt
austan við bæinn er staðurinn,
'þar sem Þorgerður Egilsdóttir
eggjaði syni sína til hefnda.
Síðan var Bolli veginn í seli
hér langt inni í dalnum og eft
ir það fluttist Guðrún að Helga-
felli en Snorri goði að Tungu
Þar bjó hann síðan til dauða-
dags (1031).
Þessir sögustaðir blasa við
þegar staðið er á Tungustapa.
En hann er þó ekki sérstak-
lega frægur fyrir útsýni, held-
ur miklu fremur fyrir hitt, að
í honum er áifabyggð og dóm-
kirkja álfa, og að hér gerðist
sú saga, er dr. Sigurður Nordal
kallar gersemi meðal þjóð-
sagna vorra.
Margar þjóðsögur eru gædd
ar undraverðri lífseiglu, hver
kynslóðin af annarri hefur skil-
að þeim tii næstu kynslóðar, án
þess sjáanlegt sé að kjarni
þeirra hafi mikiils í misst. Frá-
sagnarstillinn getur breytzt á
langri leið, en sagnamenn hafa
furðanlega varazt að bætainn
í sögur aukaefni frá sjálíum sér,
eða breyta þeim á annan hátt.
Þess vegna má i mörgum
fomum þjóðsögum finna sögu-
iegar heimildir, sem eru mik-
ils verðar og jafnvei ómetan-
legar fyrir þá, sem fást við
sögurannsóknir.
Sagan um Tungustapa er
forn, það er rúm hálf áttunda
öld siðan hún gerðist. Menn
geta deilt um sannsögulegt
Heilsu
lindin
gildi hennar, en 'hægt mun þó
að finna á hvaða tima hún gerð
ist.
Eyrbyggja sögu lýkur á
þessari frásögn: „Snorri goði
andaðist í Sælingsdalstungu
einum vetri eftir fall Ólafs
konungs hins helga. Hann var
þar jarðaður að kirkju þeirri,
er hann hafði sjálfur gera lát-
ið. En þá er þar var kirkju-
garður grafinn, voru bein hans
upp tekin og færð ofan
til þeirrar kirkju, sem nú er
þar. Þá var þar viðstödd Guð-
ný Böðvarsdóttir, móðir þeirra
Sturlusona, Snorra, Þórðar og
Sighvats, og sagði hún svo frá,
að þar væri meðalmanns bein
og ekki mikil. Þar kvað hún
þá og upp tekin bein Barkar
hins digra, föðurbróður Snorra
góða, og sagði hún þau vera
ákaflega mikil. Þá voru
og upp tekin bein Þórdísar
kerlingar, dóttur Þorbjarn-
ar súrs, móður Snorra goða, og
sagði Guðný þau vera iit-
il kvenmannsbein og svo svört
sem sviðin væri, og voru þau
bein öll grafin niður þar, sem
nú stendur kirkjan."
Snorri goði reisti kirkju í
Tungu þegar eftir að hann
fluttist þangað og stóð
sú kirkja á háum hóli austan
við bæinn. Ekkert er athuga-
vert við að þau Þórdís móðir
hans og Börkur digri hafi ver-
ið grafin að þeirri kirkju. Þeg-
ar Snorri hrakti Börk frá
Helgafelli, sagði Þórdís skilið
við hann og segir i Gislasögu
að hún hafi þá farið að búa í
Eyrarsveit á 'bæ þeim, er við
hana hafi verið kenndur; og
enn heita' Þórdísarstaðir
þar vestan undir Eyrarfjalli.
Snorri mun hafa tekið 'hana til
sín er hún var gömul orðin, og
hjá honum mun hún hafa lát-
izt í hárri elli (sbr. Þórdís kerl-
ing). Börkur flæmdist vestur
fjörð og reisti sér bæ mi'lli
Orrahvols og Tungu á Meðal-
fellsströnd og • var þar kallað
á Barkarstöðum. (Þessa bæjar
er getið í Sturlungu í sambandi
við vig Skíða á Kvennahóli
Þorkelssonar 1234). Þaðan
fluttist Börkur inn í Glerár-
skóga og bjó þar til elli. Ekki
er langt milli Glerárskóga og
Sæ'lingsdalstungu og sennilega
hefir engin kirkja verið nær
en í Tungu, þegar Börkur and
aðist, svo eðlilegt var að hann
væri grafinn þar.
1 frásögn Eyrbyggju er
þess getið, en hvergi annars
staðar, að kirkja Snorra hafi
verið flutt eftir að hún hafði
staðið á 'hólnum í nær 200 ár.
Til þessa kirkju- og
kirkjugarðsflutnmgs hljóta að
hafa legið mjög ríkar ástæður.
en þeirra er ekki getið þar.
En þá kemur þjóðsagan um
Tungustapa með skýringuna,
saga, sem geymzt hefir í munni
manna á þessum slóðum um
margar aldir.
Sagan um Tungustapa birt-
ist fyrst á prenti í Þjóðsögum
Jóns Árnasonar, og er hún
skráð af séra Jóni Þorleifs
syni skáldi, sem seinast var
prestur á Ólafsvöllum. Hann
var fæddur að Hvammi í
Hvammssveit 1825 og voru for-
eldrar hans séra Þorleifur
Jónsson prestur þar og
fyrri 'kona hans Þonbjörg
Framh. á bls. 15
Heilsulindin — af nafninu
verður manni ósjálfrátt hugs-
að til heilsulinda fornra tíða,
þar sem kraftaverk gerðust —
og gerast ef til vill enn í dag
fyrir dulin öfl — trú og trúnað
artraust. Af slíkum heilsulind
um fara óta'l sagnir, sannar eða
ósannar. Það skiptir ekki aðal-
m'áli. Sagnimar lifa sínu góða
lífi og hafa sín áhrif, jafnvel
á okkar naunsæis- og tæknitím-
um. Við hættum okkur ekki
lengra út í þá sálma.
Sú heilsulind, sem hér um
ræðir, er annars eðlis, en starf
semin beinist þó að því að
bæta 'heilsu og auka þrótt —
beina athygii fólks að því, að
likamleg vellíðan eykur lífs
ánægjuna á þessum „siðustu og
verstu tímum“ og er þvi að öllu
leyti jáíkvæð.
Heilsurækt má auðvitað
stunda á hinn margvíslegasta
hátt og velur þar hver þá að-
ferð, sem honum bezt hentar,
eða margar, eftir því sem tími
og tækifæri gefast til.
I Heilsulindinni við Hverfis-
götu hér í borg er rekin starf-
semi, þar sem gefinn er kost-
ur á vissri greln likamsræktar
og þangað brugðum við okkur
á dögunum í kynnisferð.
Starfsemin er til húsa á 3.
hæð í húsi númer 50. Þegar inn
í anddyrið feemur, blasir við
afgreiðsluborð og á ba'k
við það hillur hlaðnar hinum
margvislegustu krukkum og
kirnum, túbum og glösum. Við
nánari athugun kemur í ljós,
að al'lt hefur þetta að geyma
varning, sem ætlaður er til að
bæta ytra eða tnnra borð mann-
verunnar og er varla fyr-
ir ieikmann þar um að fjaila.
Innan um snyrtivörur, olíur,
„krem“, andlitsduft, naglalakk
og varaliti tróna f jörefni, skað-
laus megrunarlyf, eitthvað í
pillufonmi tl styrktar tauga-
vef, berjasaft á flöskum
og fleira þess háttar og gerir
það þessa verzlun frábrugðna
öðrum snyrtivöruverzflunum
í borginni.
Inn af anddyrinu eru marg-
ar vistarverur, 'búningsklefi
með skápum, Ijósastofa, tveir
klefar með nuddbekkjum, tveir
saunakassar standa sér og
hvíldarbekkir með vfbravélum.
Og þá er ótalin snyrtistofan
með öllum tilheyrandi teekj-
um.
Við hittum að máli Jóhönnu
Baohmann og dóttur henn-
ar Ingu, sem rekið hafa Heilsu-
lindina i 4 ár, og innum þær
eftir því, í hverju starfsemin sé
fólgin.
Þessi starfsemi var upphaf-
Iega eingöngu ætluð kon-
um, segja þær mæðgur, en nú
höfum við tekið upp þann hátt
að láta karknönnum eftir mið-
vikudaga eftir klukkan 3 og
aflla laugardaga og hefur það
mælzt vel fyrir. En (konur er,u
þó hér í miklum meirihluta.
Margar þeirra eru hér fastir
viðskiptavinir og hafa sótt
hingað sér til hressingar öll
þau fjögur ár, sem við höfum
rekið þessa stofu.
Hvernig er aðsóknin?
Aðsóknin er mikil og eykst
stöðugt. Að jafnaði koma hing-
að 20—30 konur á dag og flest-
ar 'hafa látið bóka sig í
10 skipti, einu sinni eða tvisvar
í viku. Þó er hægt að panta
líka einstaka tima, en það er
svolítið dýrara. Hver heimsókn
tekur um það bil tvo klu'kku-
tbna.
Fyrir tiu skipti er greiðsl-
an kr. 4900.00 en fyrir einstaka
tíma 'kr. 550.00. Stundum verða
forföil hjá þeim konum, sem
hafa fasta tíma, en við tökum
fuilt tillit til þess, ef viðkom-
andi lætur aðeins vita með svo-
litlum fyriirvara og flytjum þá
tímann aftur.
Hversu margt er starfsfólkið
hér?
Við erum hér tvær mæðgurn-
ar og höfum okfeur til aðstoð-
ar tvær hjálparstúlkur, sem
taka á móti gestunuim, leið-
beina þeim og fylgja þeim á