Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1973, Blaðsíða 12

Ragnhildur i góðvinahópi.
Jósef í
Fann-
ardal
Framh. af bls. 6
inn i bankann fór, var Jósef
svo snjall að hann .gekk aftua"
á bak inn i bankann og þess
vegna gat enginn þekkt hann.
Auðvitað drap Jósef banka-
stjórann og fór með eins mik-
ið fé út úr bankanum og han-n
gat staðið oandir. £>essar fjár-
fúlgiur fór hann með til Islands
og átti fulla kistu af pening-
um og margar bankabækur.
Hins vegar heyrði ég sagt að
þegar <hann kom á Eskifjörð
eftir Ameríkuveruna, þá kaU-
aði hann sig Úlfar,- en bónd-
dnn á Þuríðarstöðum Haiidór
Amason að nafní hafi þekkt
hann frá fomu fari og sagt við
'hann: „í»ú heitir ekki Úlfar
heldur J6sep.“ Jósef sagði mér,
að hann hefði gerzt liðhlaupi
úr ameríska hemum og því
hafi hann ekki þorað eða talið
rétt í fyrstru að koma fram und
ir sínu nafni. Að sjálfsögðu
jók þetta á orðróm, sem fylgdi
honum æ síðan.
Jósef sagði mér, að þegar
hann hefði verið ungur maður,
þá hefði haran veilið skapheit-
ur og stundum ekki sézt fyrir
og því hafi hann verið heldur
óvinsœll af jaínöldrum sínum
og það hefði að einhverju ley.ti
átt þátt í því að hann hugði
íreista gœfunnar á erlendri
grund.
Eins og áður er sagt þá
bjuggu þau Ragnhildur og Jós-
ef í Fannardal og þau voru oft
ast tvö eftir að ég komst til
þedrra ána að ég er farinn að
muna atburði í samhengd. Þeg-
ar annað hvort þeirra þurfti að
skreppa d kaupsrtaðinn vorum
við krakkamir oft lánuð inn
að Fannardai og þær endur-
minningar vekja gleði þegar
þær skjóta upp kollinum. Ég
vil þvi lofa þér desandi góður
að vetra með mér þegar é,g rif ja
eittihvað upp af þessum minn-
ingum.
Jósef var meðalmaður á
hæð, þrakvaxinn og vel limað-
ur. Hann var sterkbyggður
bæði á sál og likama. Hann fór
aldrei troðnar slóðir. Þess
vegna fékk hann fóik flatn-
eskjunnar upp á móti sér. Ég
býst viö að fólk sem komið
er yfir miðjan aldur á Norð-
firði kannist við það að hann
var notaður sem Grýla á böm.
Jósef vissi þetta og sennilega
hefur hann fátt tekið meira
nærri sér en einmitt þetta, þvd
að hann var barnavinur. Ég
minnist þess eitt sinn, að Jós-
ef kom utan frá Nesi, en ég
var þá hjá Ragnhildi svo að
henni leiddist ekki eins og
hún orðaði það, að Jósef hafði
orð á því, að það væri leitt til
þess að vita hvað fullorðdð
fólk gæti verið heimskt. Því að
þegar hann ætlaði að tala við
sum böm, þá færu þau að
gráta af eintómri hræðslu.
Eitt sinn þegar ég gisti í
Fannardal var ég látinn sofa
hjá Jósef og á þeim ár.um kem
ur svefninn fljótt en einhvern
tima nætur vakna ég við það,
að skeggið ' á Jósef strýkst
f raman i mig og hann hálf hrýt
ur. Kjarkurdnn var nú ekki
meiri en það að ég var alvar-
lega smeykur, en þá sneri Jós
ef sér fram að stokk og þar
með hurfu allar ógnanir og ég
sofnaði aftur og skeggið ónáð-
aði mig ekki meira þá nótt.
Jósef hafði yndi af sögu og
landafræði og í kistunni góðu
átti hann margar bækur, sem
ég hafði aldrei augum litáð og
gátum við setið tímunum sam-
an við að skoða bækur og
bókum var flett og mér voru
sögð mörg ævintýri úr igrískri
goðafræði o.g þó held ég að
einna minnisstæðastur sé mér
Júpiter hinn rómverski. Landa
fræðibókum var flett og mér
sýndir staðir á korrtinu sem ég
hafði addrei heyrt nefnda. Svo
var það sagt að þessi kista
væri full af gulli úr bankanum
fræga. Vist var hún full af gulli
ekki Mammons, helduir Min-
ervu.
Á Tandrastöðuan bjuggu þau
heiðurshjónin Haraldur Árna-
son og kona hams Mekkín
Magnúsdóttir. Þau voru næstu
nágrannar Jósefs og Ragnhild
ar. Ég minnist þess ekki, að óg
haíi heyrt þau hall-
mæla þeim hjónum, enda
máttu þau ekki vamm sitt vita.
Þáð væri gott á öld mengun-
ar að við ættum nógu marga
landsmenn sem væru jafmþrifn
ir og nýtnir og þau Tandra-
staðaihjón voru.
Jósef gekk altaf á „jacket“
heima fyrir, nema sérstök verk
hömluðu. Hann átti tvenn kjól
föt „Jacket“ og vöru önnur
svört en hin úr pipar og salt-
efni. Þegar Jósef vildi heiðra
einhvem þá klæddist hann í
„diplomat" frakka og svoleiðis
man ég eftir Jósef klæddum
tvívegis. Annað skiptið var
þegar amma mín Sigríður Þór-
arinsdóttir var kvödd hinztu
kveðju og í hitt skiptið þegar
Ragnhildur og Jósef fylgdu
bróður minum til grafar, en
hann lézt af slysförum 8 ára
gamall. Við það tækifœri sendi
Ragnhildur vel gert minningar
ljóð. Þegar Jósef var búinn að
klæða sig uppá, þá sópaði að
honum. Jafnvel iþó að hann
skryppi bæjarleið var hamn á
„Jaeket" og batt hann þá kjól
löfin upp með fæiribaindi.
Eitt sinn er Jósef kom að
Kirkjubóii, vonu þar ■nokkrir
unglingar samankomnir í stof-
unni heima og var giatt á
hjalla rnéðan kaffið var drukk
ið. Jósef lék á als oddi og þá
spurði hann okkur hvort við
værum fljót að læra vísur og
sagðist haim skyldi fara einu
sinni með vísu, sem hann hefði
gert sjálfur og skyldum við nú
læra visuna ef við gætum og
svo kom vísan og ekkert okk-
ar gat lært hana né munað
hana í réttu samhengi, enda
kvaðst Jósef hafa ætlazt til
þess. Þegar Jósef var farinn,
þá hafði móðir min lært vís-
una þar sem hún var frammi í
eldhúsi og hafði fylgzt með
leiknum. Visan er svona:
Bölvaður sé hann bægifótur
bæði er hann illur og ljótur
Læðist hann um sem
lymskuþrjótur
lygina gerir spinna.
Af æriegheitum enginn hefur
minna.
Þetta er eina visan sem ég
kann eftir Jósef en eins og áð-
ur er sagt var Ragnhildur Jón
asdóttir allgóður hagyrðingur
og þó að þáttur Jósefs sé stór
í minningum mínum er hennar
þáttur þó miklu stærri, en það
er Jósef sem ég er að skrifa
um og þar sem þau voru ekki
gift, þá hygg ég að það skaði
engan, að um þau sé talað sitt
i hvoru lagi, enda var það
■gert í Morgunblaðinu fyrir
nokkrum árum, er ég gerði því
efni dálítil Skil.
Jósef gaf út bók og ef mig
minnir rétt þá bar hún Oangan
og mikinn titM og var efni
hennar um ástar- og bónorðs-
bréf og svo 'hafði hann þýtt
spakmæli eftir erlenda spek-
inga. Rákarður Jónsson gerði
káputeikningu og var. það
sennilega ein fyrsta bók hér-
lendis sem slíkur sómi var
sýndur. Myndin var af sofamdi
stúlku með hrifu í hönd á
klettasyllu og sennilega hefur
hana dreymt um ástina. Þessi
bók mun vera til í fárra hönd-
um, enda prentuð á lélegan
pappír. Ég man að Jósef sagði,
að 'hugmyndin að þessari bók
hefði fæðzt eftir lestur mjög lé-
lega orðaðs bónorðsbréfs og
maðurinn hefði fengið neitun,
eftir að meyjan hafði hugsað
sig um. Hún gat ekki hugsað
sér að vera kona sliks orða-
amlóða. Ég hef ekkert tækifæri
nú að leggja neitt mat á þessa
bók en mig minnir að 'hún hafi
ekki verið hátt verðlögð í
reikningi bókmenntanna Þessi
bók mun þó vera einstök í
sinni röð. Jósef var málsnjall
imaður og hefur Ameríkudvöl
hans skerpt þá vitund hans að
vart muni heyrast fegurra
tungutak en Islendinga. Han<n
gerði sér fulla grein fyrir því,
að aðrar norreenar þjóðir
höfðu farið verr með arfleifð
sína að Færeyingum undan-
skildum.
Einu sinni sagði Jósef mér
að hann hefði verið liðsforingi
vestur í Ameríku og aðal venk
efni sitt hafi verið að berjast
við Indíáma, en þetta hafi ver-
iJS leiðinlegt verk og þess
vegna hafi öriög snúizit eins og
áður er sagt og hann kom
heim til íslands. Einu sinni
sagðist hann hafa verið með
flokk sinn og barizt við Indí-
ána á fljótsbakka nokkrum O'g
þeir hafi verið miklu liðsterk-
ari og menn hans féllu ört og
þegar Jósef sá að orrustan! var
töpuð fækkaði hann klæðum
henti vopnum og renndi sér
hljóðlaust ofain í vatnið og
synti I kafi eins lengi og hann
hafði lífsloft til.
Jósef hvatti alla unga menn
til ilkamsræktar og á Kirkju-
bóli var til heimagerð „sund-
laug“ er þeir frændur Þórar-
inn Sveinsson, er lézt af slys-
förum 31. okt. kennari á Eið-
um og Sveinn Stefánsson
íþróttakennari óg lögreglu-
þjónn nr. 7 í Reykjavík höfðu
gert. Einn góðviðrisdag þegar
heimafólk var að synda í laug
inni og börn að busla bar Jós-
ef þar að og var hann fljótur
að afklæðast og taka sund-
sprett í „iauginni". Hamn var
syndur sem selur. Þetta var
sama sumarið, sem hann
byggði hús sitt í Fannardal og
samkvæmt því sem Jónas seg-
ir hefur það verið 1934 og þá
hefur Jósef verið 72 ára og
• hygg ég að það sé einsdæmi að
72 ára gamal maður taki sund
sprett í kaldri tjöm. — í þetta
skipti var Jósef að sækja við
sem fara átti tái húsbyggingar
innar, en frá Kirkjubóli varð
hann að flytja allt byggingar-
efni á 'hestum heim til sín að
Fannardal.
Jósef var enginn vinur Indí
ána og eitt sinn sagði hann mér
að hann hefði rekið vínbúð
vestur þar og umgur Indíáni
hefði ’komið og beðið um
flösku af víni og þá 'hafi vilj-
að svo til, að hann hafi ekki
átt neina flösku, og þá hafi
hann séð flösku undan stein-
olíu og á hana tappaði Jósef
vininu. Að nokkurri stund lið
inni kom Indíáminn aftur og
sagðist hafa fengið svikna
vöru. Ég rak hann út, sagði
Jósef og ég spurði: „Af hverju
gerðir þú þetta Jósef?“ Indíán
ar eru ekki menn svaraði Jós-
ef.
Jósef gaf móður minni mynd
af sér í hermannabúningi með
hnöppum og merkjum, en þar
sem myndin var orðin dauf var
hún send til Eskifjarðar tii
„lækninga". Þessi mynd kom
aldrei^til 'baka þrátt fyrir eft-
irgrenmslan. Hann igaf móður
minni líka hermannabuxumar
ef 'hún skyldi geta saumað eitt
hvað úæ þeim. Þetta voru blá-
ar buxur þröngar um legg og
læri, en slóu sér út um öklana.
Ég hygig að Jósef hafi aldrei
verið ríkur maður, en hann
hélt ætíð þannig á spilum að
halda mætti að hanin hefði öll