Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1973, Blaðsíða 13

LOGIN um skyldusparnad Ungmenna
hafa reynzt hin þörfustu. Hvort tveggja
er að unglingum er vafasamur greiði
gerður með því, að hafa allt sitt kaup
sem eyðslufé og því miður hýst ég við,
að foreldrar séu alltof linir í því að láta
ungmenni, sem vinna fyrir sér, greiða
eitthvað til heimilisins. Þá heyrist gjarn-
an viðkvæðið: „Æ, þeim veitir nú ekki
af að nota þetta tál að geta fylgt félög-
unum í tízkunni, og skemmt sér dálítið,
stráunum.“ Aukin heldur til að kaupa
plötur og menningarleg blöð og bœkur,
sem þessum aldursflokki hœfa.
Aftur á móti gera lögin ráð fyrir, að
þegar ungur maður og kona stofna heim-
ili og gifta sig, geti þau fengið skyldu-
sparnaðarfé sitt greitt, enda þótt þau hafí
ekki náð 26 ára aldri. Sömuleiðis eru
ýmis önnur undantekningarákvœði í lög-
unum fyrir ungt fólk, m. a. vegna náms
og er það jákvætt, svo langt sem það
nœr.
En því vík ég að þessu hér, að ein
gloppa er í þessum lögum: einstætt for-
eldri — í flestum tilvikum móðir — get-
ur ekki fengið skyldusparnaðarfé sitt út-
borgað, við fæðingu óskilgetins barns síns
og heimilisstofnun þá, sem þeim atburði
fylgir. Þetta sýnist mér vera ákaflega
hróplegt ranglœti, þar sem heimilisstofn-
un er jafn mikið fyrirtæki í sjálfu sér,
og stofnkostnaður ámóta hár, þótt annan
aðilann vanti á heimilið, þar sem faðir-
inn er.
Það er vitað mál, aö þessi skyldu-
fjársöfnun hefur auðveldað mörgum ung-
um hjónum að fá sér þak yfir höfuðið, ef
bæði hafa unnið úti um nokkurra ára bil
og beinlinis fyrir tilverknað þessara laga
hefur ungu fólki venið gert kleift að,
greiða til dæmis útborgun í íbúð með
þessu fé.
Því fæ ég ómögulega skiliö, hvaða
akkur þjóðfélaginu er í því að meina
ógiftum mœðrum að fá þetta fé reitt
fram, þegar þær hafa hug á að stofna
heimili fyrir börn sín, áður en þœr éru
orðnar 26 ára gamlar, þó svo að þœr œtli
sér ekki í húsbyggingu. Og flestar ungar
konur sem á annað borð verða fyrir því
að eiga börn utan hjónabands eru einmitt
yngri en þessi hámarksaldur, sem þarna
er ákveðinn. Því neyðast þessar stúlkur
oft til aö flytjast inn á foreldra sina með
barnið og af því hljóta að skapast ýmis
vandræði í fjöldamörgum tilvikum. Og
eðlilegra vœri bœði móður og barni, að
geta búið um sig frá upphafi og
komið undir sig fótunum á eðlilegan hátt.
Á allra síðustu árum hefur nokkrum
sinnum reynt á þetta ákvæði og óskað
eftir, að ógiftar stúlkur fengju skyldu-
sparnað sinn greiddan eftir barnsfœð-
ingu, hafi þœr sannanlega tök á að festa
fé í íbúð eða leigja sér húsnœði fyrir
sig og sitt afkvæmi. En þarna vantar
sveigjanleika í lögin um hinn ágæta
skyldusparnað, sem mér fyndist verðugt
verkefni að breytt yr&i hið snarasta.
Jóhanna Kristjónsdóttir.
tromp á hendi. Sumt fólk trúði
þvi að bankastjórinn á Eski-
firði væri alltaf dauðhræddur
þegar Jósef bar að garði því
að ef Jósef sýndist svo gæti
hann lokað bankanum hvenær
sem væri.
Ég heyrði iþað, að hann ætti
bankabækur með alls kyns
nöfnum og mundu flestar fugla
tegundir íslenzkar eiga sína
bankabók. Enginn átti að vita
hver ætti iþessar foækur nema
bankastjórinn og Jósef.
Jósef átti til að vera svolít-
ið strákslegur og eitt sinn
sagði hann mér að hann hafi
dustað til náunga einn utan af
Nesi, vegna !þess að hann kail-
aði hann Jobba og i fávizku
minni spurði ég hann hvort
það væri Ijótt nafn. Það held
ég ekki, það er nóg að þeir
geri það á foakið á mér þó ég
láti ekki þessa skíthæla upp-
nefna mig meðan ég á eitthvað
eftir af kröftum í köggium.
Jósef sagði, að þegar hann
hafi verið ungur, hafi verið
borin meiri virðing fyrir felt-
um mönnum, en þeim sem hold
skarpir voru. Þetta átti að
vera vegna þess, að það sýndi,
að þeir hefðu nóg fyrir sig og
sina. Hann sagðist vera hættur
að bera ístru, en móðir mín
prjónaði á hann ullarnærpeys-
ur, sem voru skósíðar og rúll-
aði hann nærpeysunni upp á
magann á sér og þá var kom
in allsæmilegur magi.
Hann sýndi mér oft ýmis
dansspor, sem dönsuð vonu um
siðustu aidamót og sagði hann
að höfðingjum hefði þótt ákaf
iega fint að geta vegið döm-
unnar á ístrunni á sér. Svona
var fyndni Jósefs.
Einhverju sinni er ég var
inn í Fannardal voru þau að
deila Ragnhiidur og hann.
Þeim lá ibáðum hátt rómur og
hvarugt hafði iöngun til að
láta í minni pokann og ég sat
í hominu þar sem rottan henn
ar Ragnhiidar hafði bústað og
rak út trýnið þegar hún viidi
fá mat. Mér var nóg boðið,
enda aldrei talið mig kjark-
menni og aldur ekki hár og tók
þá ákvörðun að læðast 'bak við
Jósef og komast út og hlaUpa
heim. Þetta sá Jósef og sagði
við Rænku, eins og foann kall
aði hana heima fyrir. Hættu
þessu kona, við gerum strák-
inn hræddan og síðan sneri
hann sér að mér og sagði: „Við
Ræn'ka gerum þetta oft okkur
til skemmtunar."
Jósef hafði gaman af því
að tefla og ég er oft hissa á
þvi eftir á hvað hann gat oft
eytt miklum tíma í það að tefla
við strák, sem kunni vart
mannganginn. Þau Ragnhildur
og Jósef komu að jafnaði á jól
um til jólafagnaðar út að
Kiikj ubóli og ' kátari og
skemmtiiegri gesti foef ég varla
þekkt. Ragnhildur söng mikið
fyrir okkur krakkana. Hún
hafði líert að spila og syngja,
þegar hún var í Reykjavik.
Jósef og Ragnhildur áttu vel
saman þvi bæði vildu lyfta hug
um sínum hátt yfir hversdags
leikann, svo hægt væri að
bera hann með góðu móti. Ég
man, að við krakkarnir þurft-
um oft að horfa út þegar
þeirra var vænzt á jölum og
kom þá Jósef ríðandi, en Ragn
hildur gangandi og svona mun
líf þeirra hafa verið.
Margir héldu, að Jósef væri
trúlaus, en svo var ekki, þó að
hann veifaði ekki tiifinningum
sínum framan í fovem mann.
Hins vegar hafði hann mjög
gaman af að þjarka um trú-
mál og eitt sinn sagðist hann
hafa farið þrisvar til þess að
hlusta á sama erindið hjá Har-
aldi Níelssyni og sagðist hann
aldrei hafa hlustað á annan
eins gáfumann eða glæsilegri
persónuleika og jafnvel iþó að
allt hefði verið tóm vitleysa
sem hann hafði haft fram að
færa hefði það orðið að speki,
þegar Haraldur foefði verið
búinn að túlka það fyrir áheyr
endum. Ég minnist ekki þess
að Jósef hafi verið hrifnari af
öðrum manni fremur en Har-
aldi Nielssyni.
Afi minn Sveinn Guðmunds-
son gaf mér Biblíu frá árinu
1858 og er hún merkileg bók,
líka fyrir það að síðustu æviár
sín hafði Jósef þessa bók að
láni og veit með vissu að foann
las mikið í henni, en ég gæti
samt bezt trúað, að hann hefði
haldið mest upp á Tómas.
Hann hefði óskað sér þess að
þreifa á og trúa svo.
Síðustu ævidaga sína dvaldi
Jósef helsjúkur hjá þeim fojón
um Kristjönu Magnúsdóttur og
Bjarna Jónssyni Skorrastað og
þangað var hann borinn af vin
veittum sveitungum. Hann
fann dauðann nálgast í októ-
ber 1946. Þá bað hann um
leyfi til þess að hafa hund
sinn undir rúminu, meðan hann
væri að deyja. Hann dó sem
foöfðingi fojá góðu fólki.
Sveinn Guðmundsson.
Kaf li úr
óprentaðri
skáldsögu
Framh. af bls. 7 '
ið? Hyar sem iguð er staddur,
þá er það sem gerist í álheimi
svo lengi að berast til hans, að
hann getur ekki vitað um það
fyrr en þá löngu seinna, og þá
getur hann ekki vitað allt sem
gerist."
„Guð notast ekki við spen-
dýrsheila eins og við, sonur
minn,“ sagði yóginn Góvinda
rölega.
„En það er ekki til meiri
hraði en Ijóshraði, Gúrú.“
„Óendanlega meiri hraði,
sonur minn.“
„Hvaða foraði?"
„Kyrrstaðan, sonur minn.“
„Hvernig, Gúrú?“
Gamli maðurinn hélt áfram
með rólegum þunga.
„Það er ekki hraði ljóssins,
heldur kyrrstaðan sem er hinn
mesti hugsanlegi hraði, — hinn
algeri hraði.“
Tara horfði 'á hann agndofa.
„Kyrrstaðan, hinn algeri
hraði, Gúrú?“ spurði hann
ringlaður.
„Já sonur minn.“
„En ég skil þig ekki, Gúrú.“
„Á yfirborðinu er þetta auð-
skilið, sonur minn. Horfðu á
þennan spörfugl þarna.“
„Já, Gúrú.“
„Hugsaðu þér að hann gæti
farið um aila jörðina á einu
sekúndubroti.“
„En það getur hann ekki,
Gúrú.“
„Nei, ekki hann, sonur minn.
En hugsaðu þér að hann gæti
það, Hvar væri hann iþá á
þessu broti úr sekúndu?"
„Hann væri alls staðar,"
svaraði Tara aftir nokkra ihug
un.
„Alls staðar á þessum sama
tírna?" spurði Góvinda.
„Já. Hann yrði þá alls stað-
ar á jörðinni, svo að segja á
sama tíma.“
„Það er rétt, sonur minn.“
„En Gúrú, væri þetta ekki
mjög furðulegur fugl?“
Gamli yóginn virtist ekki
heyra þessa spurningu en foélt
áfram.
„Hugsaðú þér nú, sonur
minn, hinn mesta hraða."
„Já, Gúrú.“
„Hugsaðu þér eitthvað, sem
fer á mestum hugsanlegum
hraða um allan alheiminn."1
„Þú átt við, að slíkur hlut-
ur væri þá samtímis á öBum
stöðum í aUheimi?"
Góvinda kinkaði koili til
samþykkis.
„Það er rétt, sonur minn. Á
öllum stöðum í alheimi yrði
þessi hlutur. Og hvar sem
hann væri, væri hann hér og
nú.“
„Hér og nú?“
„Já, sonur minn, hér og
nú.“
Ungmennið velti þessu fyrir
sér og horfði á öldunginn
dökkum spyrjandi augum.
„En hlutir fara ekki með
slíkum hraða, Gúrú.
„Ég er ekki að tala um hluti
sonur minn. Ég er að tala um
vitund. — Vitund hins algera
hraða."
Nú var það Tara, sem
horfði út i fjarskan eins og
hann sæi nýja sýn.
„Ég held að ég skilji,
Gúrú."
„Nei, sonur minn.“
„Nei“
„Við skiljum þetta ekki, son-
ur minn. Ekki í naun og veru.“
„Ég skil þetta með hraðann,
en foann er ekki kyrrstaða?"
„Hvað er kyrrstaöa, sonur
minn?“
„Að eitthvað stendur kyrrt!"
„Ef eitthvað stendur kyrrt
hjá okkur, fovar segjum við þá
að það sé?“
„Nú, — hér.“
„Og hvenær segjum við að
það sé?“
„Núna.“
„Þetta sonur minn, er það
sem kyrrstaða merkir. Hún
merkir hér og nú. Þegar eitt-
hvað fer svo hratt, að það er
alls staðar samtímis, þá hættir
tíminn að vera til og einnig
rúmið. — Þegar vitund nær
hinum algera hraða, verður
hún vitund guðs. Og i vitund
guðs er allt hér og nú. Þessi
brot sem við röðum saman og
köUum tíma og rúm eru þar
ekki lengur.“
„Og ekki heimur mannsins,
Gúrú?“ spurði Tara.
„Heimurinn breytist með
breyttum foraða, sonur minn.
Heimar ígulkers, fisks og fulgs
eru þrír ólíkir heimar. Hver
heimur er eins og eðli þess,
sem skynjar hann.“
„Og guð hefur alvitund?"
„Já, sonur minn.“
„Hann vissi það í raun og
veru, ef þessi spörfugl félli til
jarðar?“
„Já, sonur minn.“
„Ég get ekki ímyndað mér
slíka vitund, Gúrú.“
„Það getur enginn, sonur
minn, skilið slika vitund. AUt
er innan hennar. Einnig allur
máttur.“
„Þetta gerir mig hálf ruglað
an, Gúrú.“
„Hugsaðu ekki of mikið um
það, sonur minn.“
„En þetta er leiðin til að
þekkja guð?“
Tara tU undrunar rak yóg
inn Góvinda tupp hlátur.
„Allar leiðir liggja til hans,
sonur minn,“ sagði hann. —-
„En það er betra að ganga með
honum í kvöldsvalanum, en að
þekkja hann sem stærðfræði-
lega jöfnu."