Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1974, Blaðsíða 12

Eitt óiánið á fætur ööru dynur á þeim, sem lifa af
flugvélaráreksturinn í Andesfjöllunum. Það er kuldinn,
hungrið, sem neyðir þá til að leggja sér mannakjöt til
munns, vitundin um að hætt sé leit að þeim — og loks
snjóskriðan, sem feliur yfir þá. í henni farast átta. Þeir,
sem lifa hana af, hallast að því, að dauðinn sé bezta
lausnin úr því sem komið er . . .
Áður en snjóskriðan féll, hafði það orðið að samkomu-
iagi, að þeir færustu í hópnum skyldu leggja upp og
leita hjálpar. Fjórir eða fimm skyldu valdir i leiðangur-
inn. Þeir áttu að fá stærri skammt af kjöti og beztu
svefnplássin og vera undanþegnir daglegum störfum,
sem í því voru fólgin að skera kjöt og hreinsa snjó, svo að
þeir, þegar sumarið loksins kæmi og snjórinn færi að
bráðna, væru menn til aðganga til Chile.
Hið fyrsta sem ifta varð á, þegar velja skyldi mennina,
var líkamlegt ástand þeirra. Sumir af þeim, sem höfðu
sloppið við meiðsli i árekstrinum, höfðu þó búið við
þjáningar. Augu Gustavo Zerbino höfðu ekki verið söm
og áður síðan hann klifraði upp á fjallið. Coche Inciarte
hafði graftarkýli á fótunum. Moneho Sabella og Daniel
Fernandes voru heilir heilsu, en þar eð þeir voru ekki
rugbyleikmenn, voru þeir verr undir búnir en „Old
Christians". Ednardo Strauch hafði hnignað, vegna
tregðu hans að eta kjötið. Valið var að lokum bundið við
þá Nando Parrado, Roberto Canessa, Roy Harley, Carlitos
Paez, Numa Turcatti, Antonio Vizintin og Fito Strauch.
Ekki voru allir frambjóðendurnir jafn ákafir til ferðar.
Parrado var svo ákveðinn að fara, að hann hefði lagt upp
á eigin spýtur hefði hann ekki verið valinn. Turcatti var
það og mikið áhugamál að hljóta kosningu.
Canessa bjó yfir meira ímyndunarafli en margir hinna,
og sá fyrir hætturnar og harðræðið, sem var óhjákvæmi-
legt í för sem þessari, en taldi það skyldu sína að fara.
Eins var farið um Fito Strauch. Hann bauð sig fram,
meira af skyldurækni heldur en iöngun til að leggja upp í
svona ferðalag, en náttúran átti sinn þátt í því að gera út
um mál hans, því að átta dögum eftir fall snjóskriðunnar
fékk hann gyllinæð.
Ilinir þrír — Paez, Harley og Vizintin — vildu allir
taka þátt í leiðangrinum, en þó að þeir væru hæfir, voru
l HLUTI
þeir helzt til ungir og óreyndir. Og því var ákveðið, að
þeir skyldu fara í eins dags reynsluleiðangur.
Paez, Harley og Vizintin lögðu upp kiukkan ellefu
árdegis, sjö dögum eftir skriðufallið. Áform þeirra var að
ganga niður eftir og yfir dalinn, að stóru fjalli (Sosneado-
eldfjallinu) sem reis fyrir handan. Það virtist hæfilega
langt, þegar um eins dags göngu var að ræða. — Þeir
voru í tveimur peysum, tvennum buxum og höfðu rugby-
stígvél á fótunum. Snjórinn var frosinn, svo að gangan
var létt niður í dalinn. Þeir sniðskáru sig, þar sem
brattinn var of mikill til að fara beint af augum. Eftir
hálfa aðra klukkustund fundu þeir afturdyr flugvélar-
innar, og á dreif í kring eitthvað úr eldhúsinu: tvo tóma
álskápa fyrir kaffi og kóka kóla, ruslakassa og krukku
með ,,löguðu“ kaffi, kornin ein voru eftir.
Eftir að hafa gengið tvo tíma til viðbótar fóru þeir að
gera sér gfein fyrir því, að þeir voru litlu nær fjallinu
hinum megin en þegar þeir lögðu af stað. Og ekki aðeins
það, gangan hafði einnig orðið erfiðari af því að miðdegis-
sólin hafði þítt hjarnið og nú sukku þeir upp í hné.
Klukkan þrjú síðdegis ákváðu þeir að snúa við til flaks-
ins, og brátt komust þeir að raun um, hve miklu erfiðara
það var að ganga upp fjallið en komast niður. Það spáði
ekki góðu, að loft var orðið þykkt og snjóflyksur tóku að
falla. Gangan upp varð hræðilega erfið. Harley og Paez
voru óttaslegnir. Þeir gátu ekki gert sér grein fyrir hve
nærri eða fjarri þeir væru flakinu. Harley fór að æpa og
Paez féll í snjóinn. „Ég get ekki haldið áfram,“ sagði
hann. „Ég get ekki, ég get það ekki. Skiljið mig eftir.
Haldið þið áfram, lofið mér að deyja hérna."
Þeir ýmist brýndu hann eða skömmuðu hann og hann
skreið á fætur. Þeir keifuðu áfram upp á næsta hæðar-
topp og enn komu þeir ekki auga á flakið. „Er langt
þangað enn?“ spurði Paez. Og hann hné niður f snjóinn.
Þeir náðu til flaksins eftir sólsetur. Þegar þremenning-
arnir skriðu niður í göngin í flakinu, greinilega örmagna,
og Paez og Harley með tárin í augunum, varð öllum ljóst,
að ferðin hafði verið erfið og eitthvað hafði á skort.
„Það var alveg ómögulegt," sagði Paez. „Ég datt, lang-
aði að deyja og æpti eins og smábarn.“ Harley skalf, grét
og sagði ekki neitt.
Litlu augun hans Vizintin voru þurr. „Erfitt var það,“
sagði hann, „en ekki ógerlegt." Fyrir þessi orð var hann
valinn sem fjórði leiðangursmaðurinn.
Þegar þeir höfðu loksins verið valdir, urðu þeir eins
konar yfirstétt í flokknum. Allt var gert sem hægt var til
að efla ástand þeirra til líkama og sálar. Það var óspart
beðið fyrir þeim og allt, sem sagt var i áheyrn þeirra, var
létt og uppörvandi.
Leiðangursmennirnir voru ekki flokksforingjar, held-
ur sérstök stétt, skilin frá öðrum vegna sérréttinda sinna.
Þeir hefðu getað komið fram sem fámennisstjórn, ef
Strauehfrændurnir hefðu ekki spornað við því.
Náin frændsemi Strauchanna og Daniels Fernandez
gaf þeim nokkurt forskot, þrátt fyrir líkamlegar og
andlegar þjáningar þeirra, sem orsökuðust af einangrun
þeirra I fjöllunum. Þeir voru gæddir raunsæi og hagsýni,
sem komu að góðu haldi við þessar hræðilegu aðstæður.
Strauchfrændurnir unnu versta verkið — að skera
kjötið. Það var ógeðfellt starf, svo að jafnvel harðgerð-
ustu piltarnir, eins og Parrado og Vinzintin, treystu sér
ekki til þess.
Kjötið var skammtað smátt, og um skömmtunina sáu
þeir Straucharnir og Fernandez. Miðdegis var úthlutað
vænum bita hverjum einum til handa, en hins vegar
samþykkt að þeir sem ynnu, fengju nokkurn auka-
skammt vegna orkutaps og loks voru svo leiðangurs-
mennirnir, sem fengu fast að því eins mikið og þá lysti til.
Af nauðsyn fóru þeir að eta næstum hvað sem var af
mannlegum líkama. Canessa vissi að lifrin var fjörefna-
rík; af þeim ástæðum át hann hana og hvatti hina til að
fara eins að. Eftir að hafa sigrazt á óbeitinni að eta
lifrina, varð auðveldara að grípa til hjarta, nýrna og
annarra innyfla. Fitulögin, sem skorin voru af, voru
þurrkuð þar til þau storknuðu, en þá höfðu allir lyst á
þeim. Fitan var orkugjafi og þar eð hún var óvinsælli en
kjötið, náði skömmtunin ekki til hennar. Það voru aðeins
lungun, húðin, höfuðið og kynfærin, sem alveg var sneitt
hjá.
Reglur höfðu verið settar um skömmtun, en þó var
þeim ekki ávailt stranglega framfylgt af Strauchunum.
Og það kom fyrir, að menn skáru sér aukabita, og
Straucharnir umbáru það, ef ekki var of langt gengið.
Kerfið var svolítið sveigjanlegt og í hag veikleika
mannlegrar náttúru, en eftirgjöfin kom verst við þá, sem
hvorki gátu né vildu vinna. Rafael Echavarren og Arturo
Nogueira voru tepptir inni I flakinu vegna fótbrots, og
þeir skriðu ekki út nema af brýnni nauðsyn. Það var ekki
að tala um að þeir gætu skorið sér bita.
Pancho Delgado var einnig fótbrotinn og Coche Inci-
arte var með ígerð í fæti. Javier Methol leið enn af
loftveiki. Bobby FrancoisogRoy Harley vorulíkaí slæmu
ásigkomulagi, ekki hvað líkamlegt ástand snerti, lamaðir
að vilja. Þeir sátu þegjandi í sólskininu. Þeir, sem voru að
verki, fundu ekki svo mikið til með þeim, sem ekki voru
vinnufærir, litu á þá sem ómaga. Vizintin fannst, að þeir,
sem ekki ynnu, ættu ekki að fá mat. Hinir svöruðu því til,
að þeir yrðu þó að halda líftórunni í félögum sfnum. En
oft voru þeir hranalegir við þá og sýndu þeim harla litla
virðingu.
Sumir héldu, að Nogueira væri alls ekki fótbrotinn, og
að verkurinn, sem hann fann til, væri ímyndun ein.
Ennfremur að Delgado gerði of mikið úr sársaukanum í
b’rotna lærinu. Mangino hafði einnig fótbrotið sig eftir
allt saman og samt hafði hann getað skorið kjöt. Þeir
báru litla virðingu fyrir loftveiki Methols og kalna fætin-
um hans Francois . ..
Fótur Echavarren var illa kominn. Kálfvöðvinn, sem
hafði rifnað frá beini, var að vísu kominn á sinn stað, en
blóðeitrun var komin f sárið. Og það, sem verra var, hann
gat ekki hreyft fótinn, fyrst urðu tærnar purpurarauðar
og því næst svartar, eins og þær væru kalnar.
En engu að síður var hann ákafur að komast burt. Á
hverjum morgni sagði hann við sjálfan sig: „Ég er Rafael
Echavarren og ég strengi þess heit að komast aftur
heim.“ Svo var það einn morguninn, að hann bað félaga
sína, og það var gleði og þróttur í röddinni að vanda, að
ljá orðum sínum eyra. „Ég er að deyja,“ sagði hann. Þeir
mótmæltu, en hann var ákveðinn og bað þá að flytja
fjölskyldu sinni hinztu kveðju sína.
Arturo Nogueira var betur á sig kominn lfkamlega en
Echavarren, en hugarástand hans var lakara en nokkurs
annars. Jafnvel fyrir slysið hafði hann verið uppstökkur
og erfiður, innilokaður og orðfár meðal fjölskyldu sinnar.
Hann lá út af fyrir sig f flakinu, stór, græn augu hans
störðu frá horuðu andlitinu. Áður hafði hann sýnt nokk-
urn áhuga við umræður hinna um undankomuna, en nú
varð hann æ tómlátari.
Kvöld eitt, er þeir voru að leggjast til svefns, óskaði
Nogueira þess, að hann fengi að „leiða" bænina. Það var
samþykkt einum rómi og Paez rétti honum talnabandið.
Þá sagði Arturo frá áformum sfnum, bað til Guðs fyrir
fjölskyldum þeirra og ættjörð, félögunum, sem voru
dánir, og þeim, sem til hans heyrðu. Á eftir voru allir