Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.1975, Blaðsíða 7

vegur. Uróum viö fyrst að fara
fyrir botn vatnsins inn I Fljótsdal,
yfir Jökulsá og siðan tókum við
litilsháttar krók á leið okkar til
þess að heimsækja hið fornfræga
prestssetur Valþjóðfsstað. Val-
þjóðfsstaðarkirkja er nýleg, en
ekkert sérlega merkilegt við hana
nema hurðin, sem er nákvæm eft-
irlíking af Valþjófsstaðarhurð-
inni fornu. Halldór Sigurðsson
kennari og bóndi á Miðhúsum
smíðaði hurðina. Hefur hann gert
mörg listaverk, enda er hann
einn af skurðhögustu mönnum
landsins. Ég held að hin nýja Val-
þjófsstaðarhurð sé með slikum
ágætum að ekki verði betur gert.
— Við vorum svo heppnir að hitta
Halldór á Valþjófsstað þennan
dag og endurnýja þar með eldri
kynni, en hann lék séra Jón Stef-
ánsson í Vallanesi með miklum
ágætum í Valtý á grænni treyju.
— Meðan slíkir menn eru starf-
andi úti um byggðir landsins held
ég ekki að nokkur ástæða sé til
svartsýni á framtið íslenzkrar
menningar.
Hér i Fljótsdal virðist vera gott
undir bú enda fornfræg stórbýli
svo sem Skriðuklaustur, gamalt
sýslumannssetur m.a. þekkt af
sögnum um Hans Wium, en í ka-
þólskum sið var þar nunnuklaust-
ur. En sá sem gert hefur garðinn
frægastan á Skriðuklaustri er
Gunnar Gunnarsson skáld, sem
byggði staðinn upp höfðinglega
og bjó þar um tiu ára skeið. Munu
þess lengi sjást merki og gjöf
hans til þjóðarinnar verður ekki
gleymt.
Landslag er hér einkennilegt og
öðruvisi en ég átti að venjast i
átthögum mínum i Vestur-
Skaftafellssýslu. Hamrahliðin í
Valþjófsstaðarfjalli er tignarleg
og fögur. Hér eru hjallar og reglu-
leg berglög upp á brúnir, og berg-
lögin eru svo reglubundin að það
er eins og mannshöndin hafi kom-
ið þar við sögu með mælingatækj-
um sínum. Á þessum slóðum er
Hengifoss i Fljótsdal sem sam-
kvæmt þeirri landafræði sem ég
lærði krakki er einn af hæstu
fossum landsins (Landafræði
Karls Finnbogasonar er mun vera
ein af vinsælustu bókum sem
gefnar hafa verið út hér á landi),
en hvað sem um það er, er fossinn
tignarlegur og setur stórfengleg-
an svip á landslagið. — En hér er
ekki rúm til að fara nánar út i
smáatriði þótt merk séu, tími okk-
ar var takmarkaður, svo að vió
uróum að vanrækja að skoða
margt sem vert hefði verið að
staðnæmast við, en það verður að
bíða betri tíma.
VIII
Þoka á Fagradal. Utsýni var
ekkert fyrr en við komum niður á
Reyðarfjörð, en þar sást litið
meira en út yfir fjörðinn, þvi að
hann er luktur háum fjöllum. Inn
af Reyðarfirði er mikil byggð auk
Búðareyrar, kaupstaðarins. Þar
eru býlin Seljateigur og Selja-
teigshjáleiga, en þann bæ nefni
ég sérstaklega þvi að þar lézt árið
1890 Katrín Þorkelsdóttir frá
Skaftárdal á Siðu. Hún bjó í nokk-
ur ár með manni sínum i Holtsdal,
í landi Holts á Siðu, en þar könn-
umst við við örnefnið Katrinar-
tættur, vallgrónar rústir eftir lít-
inn bæ. Siðastabýliðá Holtsdal var
Hervararstaðir, sem lögðust í eyói
1916. Siðan hefur Holtsdalur ver-
ið óbyggður þangað til nú á allra
siðustu árum að Seðlabanki Is-
lands hefur að þvi er ég hef heyrt
fengið að byggja sumarbústaði á
Selflötum fremst í dalnum. Ég
vona af heilum hug að Seðlabank-
inn eigi eftir að margfaldast og
uppfylla jörðina þarna á Selflöt-
Útsýni til vesturs úr SuSursveit, ekki langt frá Hala. Undir
bröttu hyrnunni á miSri mynd standa Reynivellir, vestasti bær
I Suðursveit, en i baksýn sést Öræfajökull og undirhlISar hans.

Á suSrænum ferSamannastaS? Næstum þvl; myndin er tekin á Höfn I HornafirSi i sólskini og bliSu slSastliSiS
sumar.
unum, einhverjum fegursta stað
sem ég minnist frá æsku minni.
Og ég þykist lika vita að fyrir
Seðlabankanum hefur ekkert
annað vakað en hrifning af
fegurð náttúrunnar, og hafi
nokkrum dottið peningar i hug I
þessu sambandi, þá segi ég bar á
ekta reykvísku fý bjakk!
Þetta var nú útúrdúr. — Um
ferð okkar út meö Reyóarfirði
er fátt að segja. Hér eru merkir
sögustaðir, svo sem prestssetrið
Hólmar og Helgustaðir, þar sem
silfurbergsnáman er, en þar bjó
í byrjun aldarinnar sem leið
Þórður Thorlacius sýslumaður
með frú sinni Gytha (Gyða).
Nefndi hún bústað þeirra Gyðu-
borg. Svo virðist af endurminn-
ingum frúarinnar sem hún hafi
haft veg og vanda af öllum þeirra
búskap, þar sem maður hennar
var lengstum á ferðalögum. Hún
lagði talsverða stund á garðrækt
og er ekki óliklegt að einhverjir
hafi tekið það eftir henni. Það er
vist að þessi ekki allt of tauga-
sterka frú var einn af frumkvöðl-
um kálræktar á íslandi.
Tignarlegasta fjallió hér er
Hólmatindur, en neðan undir
honum liggur þjóðvegurinn inn
á Eskifjörð. Eskifjörður er
gamall verzlunarstaður. Þar
setti Jón Ölafsson upp fyrstu
prentsmiðju á Austurlandi og
gaf út vikublaðið Skuld, sem er
eitt af beztu blöðum sem gefin
hafa verið út á Islandi. Héðan var
Þórarinn E. Túlínius upprunnin.
Hann varð síðar mikill athafna-
maður og stofnaði fyrsta gufu-
skipafélagið sem Islendingar réðu
yfir. Hélt það uppi áætlunar-
ferðum milli tslands og Dan-
merkur auk strandferða hér
innanlands. Sonur hans, Finnur,
er prestur á Sjálandi og hefur
skrifað merka bók um Helgidaga-
predikanir Árna biskups Helga-
sonar i Görðum.
Ekki gátum við yfirgefið Aust-
urland án þess að koma til Nes-
kaupstaðar. Þjóðvegurinn liggur i
mörgum beygjum upp úr Eski-
fjarðarkaupstað um Oddsskarð.
Oddsskarð mun vera næst hæsti
vegur í byggð á landinu 1666 m.
Austfjarðaþokan byrgði allt út-
sýni svo að ekki sást nema fáeina
metra fram undan bilnum. Þegar
upp í sjálft skarðið kom var þar
vetrarlegt umhorfs, enda jjótt
þetta væri í júlímánuði. Stórir
skaflar voru eins og veggir beggja
vegna vegarins. Ekki þarf mikinn
snjó til þess aó vegurinn lokist
alveg. En nú er vist i ráði að grafa
göng gegnum hæsta kambinn á
fjallinu nokkru sunnar en núver-
andi vegur er. Verður þá fært alla
tíma ársins.
Neskaupstað hefur oft borið á
góma i fjölmiðlum vegna hinna
hörmulegu atburða sem urðu þar
i vetur þegar snjóflóðið féll á
bæinn. Kaupstaðurinn stendur
undir hárri og brattri fjallshlið
þar sem sýnilega er mikil hætta á
snjóflóðum. Vonandi finnast ein-
hver ráð til að afstýra þessari
hættu, sem alltaf vofir yfir þar
sem landslagi er svipað háttað og
hér.
Við höfðum skamma viðdvöl í
Neskaupstað. Þegar við vorum að
aka út úr bænum veifaði til okkar
ungur maður og beiddi fars yfir
fjallið. Var þetta franskur „bak-
pokaferðalangur". Hann hafði
farið fótgangandi víða um Aust-
urland og nú var förinni heitið til
Hafnar i Hornafirði. Varð úr að
hann varð með okkur alla leiðina
þangað.
Ekki er ástæða til að fjölyrða
um ferð okkar suður með fjörðun-
um. Víða er fagurt i Reyðarfirði
og fjöllin tignarleg. Þegar austar
kemur með firðinum að sunnan-
verðu liggur leiðin fram hjá
Vattarnesi. Góðkunningi minn,
Bjarni heitinn Sigurðsson frá
Þykkvabæjarklaustri, bjó þar i
nokkur ár og rak útgerð og
búskap. Ilann var siðustu árin
skrifstofustjóri Sjálfstæðisflokks-
ins. Bjarni skrifaði margt i blöð
og timarit um menn og háttu fyrri
tima, m.a. i „Heima er bezt", sem
ég var ritstjóri að i nokkur ár.
Hefur hann með skrifum sínum
bjargað mörgum merkum fróð-
leik frá glötun.
Frá Vattarnesi er fagurt útsýni
yfir fjörðinn og alla leið inn i
Eskifjarðarbotn. Uti fyrir eru
eyjarnar Seley og Skrúður.
Skrúður er há hamraey grasivafin
að oí'an. 1 helli á austanverðri
eynni hafði Skrúðsbóndinn aðset-
ur sitt svo sem þjóðsögurnar
greina frá. I fyrri daga lél Vattar-
nessbóndinn fé sitt ganga sjálfala
i Skrúð árið um kring.
Stærsta eyjan við Austurland
er Papey. Hún liggur út af
Hamrafirði. Stórbýli var lengst-
um i Papey, enda margvisleg
hlunnindi. Margir kannast við
Gisla Þorvarðarson sem lengi bjó
þar rausnarbúi. llann var tvi-
kvæntur, átti tvær systur, fyrst
Margréli Gunnarsdóttur frá
Flögu i Skaflárlungu, og oftir að
hann missti hana kvænlist hann
Jóhönnu syslur hennar. Voru þær
systur Vigfúsar Gunnarssonar
sem lengi bjóstórbúi á Flögu.
Langur vegur er fyrir firðina,
Fáskrúðsfjörð, Stiiðvarfjöfð,
Breiðdalsvik og Berul'jörð. Við
Berufjörð er kauptúnið Djúpi-
vogur. Þangað fóru Áuslur-
Skaftfellingar i kaupstað alll þar
til verzlun hófst á Papós og siðan
á Iliifn i Ilornalirði. Liing er sú
kaupstaðarleið frá Skaflafelli i
Öræfum, eða um 240 km. Þess
ntunu og dæmi að menn veslan
Skeiðarársands hafi sótt verzlun á
Djúpavog. Langur vegur þ.etti
það nú á diigum til |>ess að stekja
eitthvað smávegis i kaupstaðinn.
Við Berufjiirð upp al' Djúpavogi
Framhald á bls. 15