Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1975, Page 13

draga úr mér mátt. Fyrst varð ég
alveg máttlaus i fótunum og færð-
ist máttleysið siðan upp eftir mér
allri. Ætlaði ég þá að kalla í fóstru
mína, sem ég vissi að var ein i
eldhúsinu, en ég kom ekki upp
nokkru hljóði.
Ég vissi hvað gerðist i kringum
mig og varð ég vör við að fóstra
mín kom inn og nam staðar við
rúmið mitt. Horfði hún á mig,
settist síðan við rúmið og beið
þess sem verða vildi.
I þessu ástandi mínu, að ég gat
hvorki hrært mig né talað, fór ég
að fá einkennilega tilfinningu í
hvirfilinn. Og út frá þvi finn ég,
að ég svif fyrir ofan likama minn í
rúminu. Sé ég að ég er náföl og
með augun aftur.
Hugsa ég þá að ég sé dáin og
best að svífa burt til guðs. En þá
finn ég að eitthvað kippir í mig.
Sé ég þá, að frá brjósti líkams
og til mín liggja þræðir settir sam-
an af mörgum litum. Þessir þræð-
ir héldu mér fastri nálægt líkam
anum, svo ég gat ekki svifið
hærra en svo sem svarar hálfum
metra. Ég togaði i böndin þvi ég
vildi fyrir alla muni losna og
verða alveg frjáls en það dugði
ekki, ég komst ekki lengra burt.
Mér leið vel að öðru leyti en þvi,
að mér þótti leitt að sjá fóstru
mína tárast, jafnframt vissi ég að
hún var að biðja fyrir mér.
En skyndilega breyttist þetta
ástand mitt og ég fór að dragast
aftur nær og nær líkamanum með
ómótstæðilegu afli. Fann ég þá að
líf og máttur fór að færast i mig
og ég gat talað. Ég hafði snúið til
lífsins aftur. Fóstra mín laut þá
niður að mér og sagði: „Ertu
ósköp veik, Una mín?“ Ég neitaði
því. „Jæja,“ sagði hún, „ég bjöst
við viðskilnaði á hverri stundu.“
Var þetta lengi? spurði ég.
„Ég er búin að sitja hjá þér i
rúman hálftima,“ svaraði hún.
Síðar um daginn sagði ég henni
hvernig þetta hefði borið fyrir
mig. Höfðum við ekki heyrt talað
um svipaðan atburð áður og vor-
um báðar undrandi.
En fóstra min rengdi mig ekki.
Það gerði hún aldrei."
Þegar ég kvaddi Unu i þetta
sinn, lagði hún báðar hendur sin-
ar um hönd mér og sagði:
„Ég veit nú oft um ferðir þínar,
góði minn. Þú gerir stundum boð
á undan þér.“
Eg geri mér ekki grein fyrir,
hvernig háttar er sambandi Unu
við aðra veraldarvitund. En ég
veit, að hún er þess megnug að
leggja sjúkum likn i þraut og
færa þreyttum og sorgmæddum
frið.
— Árin liða. Ennþá liggur leið
min stundum út á Garðskagann
eða Rosmhvalanesið eins og kall-
að var, þegar Ingólfur bóndi
Arnarson i Reykjavík hugðist
gefa landið frændkonu sinni,
Steinunni gömlu, en hún lét i
staðinn heklu flekkótta og kallaði
að kaup væru.
Ennþá á Una heima í litla hús-
inu og til hennar á margur erindi
og kemur frá henni hugrórri með
aukna lífstrú. Fótmál hennar fær-
ast nú yfir á niunda áratug ævinn-
ar. Yfirbragðið er fölara en fyrr
og hausthélaður haddur, — en
andlegri reisn virðist lítt brugðið.
Una:
Það var á árinu 1970, að til min
komu miðaldra hjón. Þau sögðust
eiga son, sem búsettur væri með
fjöiskyldu sina úti i Astralíu og
voru sorgmædd vegna þess, að
þeim höfðu engar fregnir borizt
að utan nýlega, og óttuðust því, að
hann ætti við einhverja erfióleika
að striða. Þau höfðu frétt um það.
að ég hefði stundum liðsinnt
fólki, og það fyrir milligöngu
mína fengið ráðningu á ýmsum
óljósum hlutum. Þess vegna báðu
þau mig að hjálpa sér til að fá
einhverja vitneskju um liðan son-
ar sins og fjölskyldu hans.
Ég spurði þau um heimilisfang
mannsins þar úti, en þeim hafði
þá láðst að taka það með sér og
mundu ekki fyrir vist hvernig átti
að skrifa það niður. En konan
kvaðst skyldu hafa simasamband
við mig daginn eftir og láta mig
þá vita hvert væri heimili
fjölskyldunnar. Eftir að ég
haföi talað við hjónin dálitla
stund fóru þau af stað og
var þá orðið nokkuð liðið á
daginn. Eg fann til með þessu
fólki, þvi hjónin höfðu sýnilega
miklar áhyggjur vegna sonar sins.
Um kvöldið, þegar ég er gengin
til náða, fer ég að hugsa um þessa
heimsókn og kemur þá jafnframt
til hugar að ég hljóti að geta feng-
ið vitneskju um dvalarstaó
mannsins fyrr en mér berist hún
simleiðis frá móður hans.
Kannski má segja, að ég hafi ver-
ið milli svefns og vöku þegar ég
stíg fram úr rúminu og fer i hvíta
hjúpinn minn, sem ævinlega er
fyrir hendi þegar svona atburðir
gerast. Ég lít á rúmið mitt og sé
þá likama minn liggja þar sofandi
eftir. Það vekur hjá mér þæginda-
kennd að að mér finnst ég verá
laus úr viðjum líkamans, en þó
tengd honum með einhverskonar
böndum einna líkustum litrófi.
Hvíti hjúpurinn minn er hlýr og
léttur. Enda þótt ég skynji jökul-
hettur landsins og djúp hafsins
verður mér aldrei kalt.
Mér finnst ég ekki vera undir
áhrifavaldi neinna annarra afla
en þeirra, sem búa i sjálfri mér.
Það er minn eigin frívilji, sem
ræður því hvort ég fer eða ekki.
Ég svif nú norður yfir flóann inn
til Reykjavíkur, kem á heimili
hjónanna, sem til min höfðu
leitað og staðnæmist við hvílu
þeirra. Þau sofa bæði. Ég legg
hönd á enni konunnar
og strýk yfir það, finnst
mér þá sem ég dragi þar út
eða hafi handa á milli eitthvert
efni, sem myndar heimilisfang
sonar hennar, þess er hún bað
mig að afla sér vitneskju um. Ég
legg óðar af stað þangað sem mér
var visað og kem þar á heimilið.
Ég skynja, að enda þótt líðan
þessa fólks sé hvergi nærri óbæri-
leg hvað snertir fjárafla og af-
komu, þá er hugur þess svo fast
bundinn átthögunum, að heim-
þráin skyggir á alla möguleika í
þessu fjarlæga landi. Eg dvel
þarna smástund en sný svo heim
og er aftur komin í minar jaró-
bundnu líkamsviðjar.
Þegar konan svo hringdi næsta
morgun gat ég sagt henni, að ég
hefði fengið vitneskju um dvalar-
staó sonar hennar. Þau hjónin
skyldu vera róleg og bréf bærist
þeim að tveimur dögum liönum.
Þetta fór allt eftir.
Ég get talað við framlióið fólk
alveg á sama hátt og þig eða
hvern annan minna gesta. Utfrá
þeirri skynjun minni lít ég svo á,
að lifið sé áframhaldandi starf á
öðru tilverusviði, sem þó er tengt
hérvist okkar.
Bænin er þýðingarmesti þáttur-
inn i andlegu lifsuppeldi manns-
ins og undirbýr hann bezt undir
þá framtíð, sem allir eiga í vænd-
um að lokinni dvöl sinni hér. Það
er þvi þýðingarmikið að kenna
litlum börnum að biðja, jafnvel
þótt þau á æskuskeiði skilji ekki
fullkomlega þýðingu bænarinnar.
Framhald á bls. 15
Ljósm. Gísli Gestsson.
Skjóða og brák
Flestir kannast við
skinnskjóSuna, sem kerl-
ingin móðir Jóns i Gullna
hliSinu lét önd hans
skreppa í og hélt síðan til
Himnaríkis, þar sem hún
gat skotiS skjóSunni inn
milli stafs og hurSar hjá
Pétri og þar með komið
Jóni sfnum í eilífa sælu.
SkjóSan var semsé dálítill
skinnpoki, og hefur kerling
gripið til þess arna hand-
hægt búsgagn, sem til var
á hverju heimili fyrrum og
víst fleiri en eitt viðast
hvar.
Skjóðurnar voru hafðar
til aS geyma i þeim ýmis-
legt smávegis. Fólk þurfti
ekki svo ýkja mikið af
hirzlum til daglegra þarfa,
en undir ýmsa smáhluti
voru notaðir smákistlar,
lárar, i einstöku stað skáp-
ar og undir hluti, sem hafa
þurfti með á ferðalögum,
voru skjóðurnar einkar
hentugar.
Þær voru gerðar úr elti-
skinni, það er að segja
skinni, sem mýkt hafði
verið með þvi að draga það
fram og aftur i gegn um
sérstakt áhald, sem brák
nefndist. Þá varð skinnið
mjúkt og vóðfellt og auð-
velt að sauma úr því pok-
ann eða annað, sem hafa
skyldi það til.
Skjóðan sú arna á mynd-
inni hefur víst aldrei verið
notuð undir neitt sem
heitið getur, og allra sízt
mannssál, þvi að skjóðuna
lét Þorleifur Jóhannesson í
Stykkishólmi gera handa
safninu árið 1932, en
raunveruleg skjóða var
engin til þar fyrir og bætti
hann úr því með þessu
móti. Þorleifur var mjög
ötull að halda hlutum til
safnsins og útvegaði þvi
margt, sem það átti ekki
fyrir, enda var hann mikill
áhugamaður um fornleifar
og fronmenningu.
Á myndinni sést einnig
brákin, sem skinnið var elt
i. Hún er gerð úr hrúts-
horni, sem flett er eftir
endilöngu, skortur tálgað-
ar í kambinn innanverðan
og göt boruð i endana,
þannig að hengja mætti
brákina upp í snæri á
nagla. — í Ferðabók
Eggerts Ólafssonar og
Bjarna Pálssonar er ágæt
mynd af manni, sem er að
elta skinn i brák. Hangir
brákin þar í höfuðhæð
mannsins, sem stendur
hálfboginn, heldur hvorri
hendi i sinn enda á skinn-
inu og dregur fram og aftur
í brákinni. Þarf þá verk-
lagið ekki frekari skýringar
við.
Örnefnið Brákarsund í
Borgarnesi er eftir Egils
sögu að dæma kennt við
Þorgerði brák, ambátt
Skallagríms. sem kastaði
sér út í sundið en Skalla-
grímur steini á herðar
henni, svo að hvorugt kom
upp síðan, eins og i sög-
unni segir. Dr. Bjarni
Einarsson hefur þó komið
með þá skýringu í Árbók
fornleifafélagsins 1969, að
Brákarsund kunni að heita
svo vegna strauma, sem
ýmist fara út eða inn sund-
ið eftir sjávarföllum. Hafi
straumskiptin orðið tilefni
nafngiftarinnar og minnt
menn á það, hvernig skinn
var gregið i brákinni fram
og aftur. Skal hér ekki
lagður dómur á þessa
skýringu, en margar ör-
nefnaskýringar t fornsög-
unum eiga nú i vök að
verjast fyrir skýringum
fræðimanna.
Brákina. sem myndin er
af, sendi Benedikt Sveins-
son ritstjóri og alþm. safn-
inu árið 1908 og virðist
svo sem margt skinnið hafi
verið brákað í henni.