Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1975, Qupperneq 3

Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1975, Qupperneq 3
en þart var til að aka vörubíl einsog fyrr. og næstu árin sinnti guðrfður sifjölgandi barnaskara á mcðan ólafur ók vörubfl á suðurströndinni og kom í heim- sóknir viðogvið. þá var „bræla“ eða „vélarbilun“ eða „helgarfrí" eða þá bara hann rétt skrapp og þurfti að „fara aftur í nótt“. og guðrfður jánkaði og sagði „það var gott elskan“ og hefði áreiðan- lega sagt það sama þó ölafur hefði sagt að báturinn hefði farist með manni og mús og hann einn kom- ist lífs af eftir gífurlega hrakn- inga og hreystilega framgöngu landhelgisþyriuhnar og sex togara. og aidrei spurði guðrfður hvað báturinn héti eða hvernig þeir öfiuðu nú hugsa eflaust margir að ólafur hafi notað sér aðstöðu sfna útí æsar og lifað hátt og jafnvel feng- ið sér aðra konu til að geta með sporðdreka. en þvf fór fjarri. þeir sem láta sér slíkt til hugar koma gleyma meðalmennsku ólafs borgaralegum siðferðishugmynd- um hans og hversdagsleik. hann var því konu sinnu trúr leigði sér iftið hcrbergi hjá sjómannsekkju f sjávarplássinu á suðurströnd- inni og hélt sig þar þegar hann ekki ók vörubfl eða heimsótti stóra og háværa fjölskyidu sfna. giftingarhringinn bar ólafur í brjóstvasanum og aldrei minntist hann á konu sfna og börn við ekkjuna þrátt fyrir tilraunir hennar til að veiða hann. og þegar f bæinn kom setti hann hringinn á fingurinn og þagði yfir ekkj- unni og leikjendum hennar við konu sfna og börn. þannig lifði ólafur tvöföldu Iffi án þess þó að þvf sé hægt að tengja minnsta snefil af þeim rómantfska blæ sem annars hvflir yfir því hug- taki. lff ólafs var fábreytt sem fýrr. hann hélt sig að mestu f herbergi sfnu talaði við fáa og kynntist enn færri. hann svaf mikið las stund um — aðallega dagblöðin — lá og starði útí loftið eða fór f göngu- ferðir. en þegar tímar liðu fram tók honum að leiðast þctta að- gerðaleysi og varð sér úti um tóm- stundagaman — hann tók að safna götum. fyrst var þetta aðeins saklaust gaman — hann plægði í gegnum eintak af símaskránni og skráð hjá sér hversu mörg aðalstræti og smáragötur og öldugötur væru á landinu og í hvaða kaupstöðum. síðar nægði það honum ekki og hann tók að reikna út hversu margar verslanir væru við hverja götu livað húsin væru mörg og íbúar. hann bar saman götur með sömu nöfnum i mismunandi kaupstöðum og þorpum. hann skrifaði öllum þeim aðilum sem hugsanlega gátu veitt honum að- stoð — sveitarstjórum bæjar- stjórum borgarstjórum hrepp- stjórum oddvitum manntalsskrif- stofunni hagstofunni. sumir svöruðu bréfuni hans og gáfu honum umbcðnar uppiýsingar aðrir sögðu því miður þeir gætu ekkert hjálpað honum enn aðrir virtu hann ekki svars. en ólafur gafst ekki upp og skrifaði aftur og aftur uns hann á cndanum fékk svar. hann sankaði að sér fleiri og fleiri upplýsingum og á endanum neyddist hann til að gera spjaldskrá yfir vinnu sína og heimildir. hann barðist hctju- legri baráttu við að skrá allar breytingar sem urðu t.d. þegar fólk flutti eða verslun var lögð niður. og smásaman tók götusöfn- unin meiraogmcira af tíma hans (þó hann vanrækti að sjálfsögðu ekki vinnu sína og fjölskyldu) hann svaf minna hætti að lesa blöðin og fara í gönguferðir og það sem áður hafði aðeins verið tómstundagaman var orðið að ástríðu sem hann þráði einungis að helga tíma sinn allan. og enn liðu árin og ólafur var hamingjusamur á sinn hógværa hátt og guðríður var ánægð og þreifst vel og börnin uzu úr grasi. og svo kom að því að elsti sonur ólafs vildi fara á sjóinn. sigur- bergur var frumhurðurinn sem ólafur hafði bundið sem mestar vonir við. hann var laglegur pilt- ur frjálslegur í framkomu og hafði hvorki erft hæglæti föður síns né afskiptaieysi móður sinn- ar. hann var ákveðinn forvitinn vildi reyna allt vissi hvað hann vildi og fékk það oftast. og nú vildi hann fara á sjó og gat pabbi gamli ckki reddað honum plássi? þctta var ólafi mikið áfall. heim- ur hans riðaði til falls og hann sá enga leið úr ógöngunum. hann tók á öllum sinum fortöluhæfi- leikum og málsnilli (sem reyndar var ekkert til að grobba af) og reyndi. að teljá son sinn ofanaf þessari firru. hann benti á erfiðið og hætturnar til sjós lokkaði með stúdentshúfu háskólanámi og glæstri framtíð. hann sagði frá hryllilegum slysum þar sem menn fóru i spilið og misstu hendur og fætur eða féllu fyrir borð og drukknuðu. hann talaði og talaði og gerði sér loks grein fyrir því að allt hans erfiði var unnið fyrir gig. sigurbergur horfði á hann með þrjóskusvip scm hann setti upp þegar einhver reyndi að telja hann ofanaf því sem hann hafði ákveðið. ólafur vissi að cf nokkuð var þá var sigurbergur enn ákveðnari nú en áður. ðlafur sá að hann reyddist til að : segja syni sfnum sannleikann: að hann væri vörubilsstjóri en ekki sjómaður. að hann hefði lifað tvö- földu lffi og blekkt þau öll. hann stundi upp þessarri játningu og starði síðan stjörfum augum á gólfið. niðurbrotinn maður með spenntar greipar. nú var öllu lokið. svona djúpt var hann sokkinn. fjölskylda hans gæti ekki treyst honum lengur guðrfður myndi skilja við hann sigurbergur fyrirlíta hann og hin börnin hata liann. hann hafði spilað hátt og tapað öllu. ólafur fann kalda hönd kreista lijarta sitt einsog til að ræna hann síðasta lífsneistanum og heyrði — hlátur. sigurbergur hló. ólafur Ieit upp furðu lostinn. hafði barnið misst vitið við þessar hræðilegu fréttir? hann sá sigur- bcrg halda um magann og engjast sundur og saman af hlátri. tárin streymdu niður kinnar lians og hann hló og hló. ólafur spratt á fætur — drengurinn var vissu- lega genginn af göflunum. „segðu eitthvað sigurbergur“ hrópaði ólafur og hristi hann. en sigur- bergur hélt áfram að hlæja uns ólafur æpti viti sinu fjær af skelf- ingu „beggi beggi minn segðu eitthvað við hann pabba þinn“. þá loks tókst begga að stynja upp á milli hláturshviðanna: „pabbi þú ert greit!“ ólafur stiðnaði upp. var drengur- inn að lueðast að honum? sigur- bergi tókst loks að bæla niðrí sér hláturinn þurrka tárin úr augun- uin og stynja upp: „slappaðu af égsegi kellingunni ekkert." ólafur starði á hann. það fór ekki á milli mála — drcngurinn hafði fengið taugaáfall. þetta var refs- Framhald á bls. 13. Sigurður Ólason hrl. Birkibemar með konungsbamið („Birkebejnere förer den unge Haakon Haakonssön paa ski til Trondhjem") Myndina gerði hinn frægi norski listamaður, Knud Bergslien (1827—1908), bróðir Brynjúlfs Bergslien, þess er gerði brjóstmyndina af Jóni Sigurðssyni í Alþ.húsinu, riddarastyttu Carls Jóhanns framan við konungshöllina í Oslo, og fleiri þekkt verk. Knud Bergslien var þekktur m.a. fyris sögu- og þjóðlifs- myndir, Hafursfjarðarorustu o.fl., ennfr. þessa og fleiri myndir frá Birkibeinum, og flótta þeirra með konungs- barnið, og eru Norðmenn nú að reyna að safna þeim myndum saman, (en vita líkl. ekki um hvar þessi er niður komin). Bergslíen málaði t.d. fjallamynd (sel-motiv) ofan úr Vossdölum, sem siðan and- aði Ola Bull i brjóst að sernja Sæterjentens Söndag. Gröndal minnist eitthvað á þá bræður i Dægradvöl, en þá var Brynjulf í Khöfn að gera bústuna af Jóni Sigurðssyni. Próf. Matth. Þórðarson sagði mér, að þegar ísl. stúdentar í Khöfn, um eða fyrir alda- mótin, hófu að safna mál- verkum til væntanlegs lista- safns hingað, (Björn Dala- sýslumaður Bjarnason, o.fl.), hefði norskur skólameistari gefið þessa mynd, en hún er máluð 1880, (enda allmjög farin að dökkna). Var hún geymd hér í kjallaranum ásamt fleiri myndum, þar til ég tók hana hingað upp, og hefur hún nú siðustu ár verið i skrifstofu fjármálaráðherra. Eftif Flateyjarbók (Hákonarsögu) er hægt að rekja nákvæmlega þá sögu, sem að baki myndarinnar liggur. Segja má að það sé okkur Islendingum ekki með öllu óviðkomandi hvernig sendiför þessari reiddi af, þar sem hún átti með vissum hætti eftir að valda örlagarikum þáttaskilum f okkar sögu. Þetta hefir (sennilega) verið árið 1205—6, Sverrir konung- ur er fallinn frá, sonur hans Hákon sömuleiðis (1204), eftir tveggja ára ríkisstjórn, og hófust nú miklir flokkadrættir um rikiserfðir, svo sem oft var í Noregi í þann tíð. Systurson- ur Sverris, Ingi Bárðarson var tekinn til konungs, þar sem Hákon átti ekki skilgetinn son, en hinir fornu fjandmenn Sverris, Baglarnir, höfðu komið sér upp konungdæmi i Vikinni, Oslo, en fyrirliði þeirra var Nikulás biskup þar, mikilsháttar maður, en margra handa járn. Hinsvegar átti Hákon óskilgetinn son, (með ástkonu sinni, Ingu frá Varteigi). Hann er á 4. ári er hér var komið. Sýnir myndin þegar Birkibeinar flýja með sveininn yfir fjöllin til Þránd- heims, þar sem þeir vildu ekki eiga undir, að hann félii í hendur Bagla eða Nikulásar biskups. Sveinn þessi varð síðan Hákon, kallaður gamli, mesti stjórnmálamaður, sem setið hefir á konungsstóli, í Noregi, fyrr og siðar. Og fyrsti konungur Islendinga; annar tveggja, sem hér hafa verið konungar yfir sjálfstæðu landi. 1 Flateyjarbók segir síðan: .....létu (Birkibeinar) taka... hesta, og fluttu í brott sveininn og móður hans og hvíldust eigi fyrr en norður við Litlahamar.... Þau voru um jólin á einum bæ mjök leynilega. En um jólin gerðu Birkibeinar orð yfir á Þótn ok í allar byggðir þær sem i nánd váru, ok stefndu til sín öllum Birkibeinum, sem í nánd váru .... viku til Eystridala, ok ætluðu þaðan norðr til Þrándheims. I þessari ferð fengu þau mikit vás af frostum ok snjóvum ok illviðrum. Þau váru stundum úti um nætr á skógum ok óbyggðum. Eitt kvöld gerði svá illt veðr, at þau vissi eigi, hvar þau fóru. Þá tóku þeir tvá menn, þá er best váru skfðfærir, at fara með sveininn; Hét annarr Þor- steinn skefia, en annarr Skervaldur skrukka. Þeir fengu tvá bændr tii leiðsagnar með þeim, þá er kunnigt var. Þeir fóru sem ákafligast ok hittu til byggðarinnar ok kómu á einn bæ, þar sem váru úthlöður nokkrar, ok slógu þar upp eld ok bjuggu um svein- inn. Siðan fóru leiðsögumenn aftr i mót liðinu ok kómu um miðnætti til hlöðunnar aftr, ok var þar hörð vist, þvf at hiaðan öll draup, þegar snjórinn bráðnaði af eldinum. Þótt þá flcstum betra úti en inni. Engi var önnur fæða sveinsins en þeir bræddu snjó f munn honum. Þat hét Nafardalr, er þeir váru þá S.Öl.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.