Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1976, Síða 2

BÖRN OG
FJÖL-
MIÐLAR
Guðrún Egilson
ræðir viðr
Kristínu
Pálsdóttur
um
barnatíma
í sjónvarpi
Á vetrum hefur sjónvarpið,
reglulega tvær dagskrár á viku
fyrir börn. A miðvikudögum eru
yfirleitt fluttir framhaldsþættir
af erlendum toga, ætlaðir stálp-
uðum börnum, og eru þeir valdir
af Lista- og skemmtideild Sjón-
varpsins. „Stundin okkar“ er hins
vegar í umsjá þremenninganna
Kristínar Pálsdóttur, Hermanns
Ragnars Stefánssonar og Sigríðar
Margrétar Guðmundsdóttur. Þau
leggja í sameiningu linur dag-
skrárinnar og vinna efnið til
flutnings, en það er Kristín, sem
rekur smiðshöggið á verkið með
þvi að sjá um allar upptökur fyrir
þáttinn. Hin tvö vinna að jafn-
aði hálfan daginn, enhúnerein í
fullu starfi við sjónvarpið til að
sjá fyrir þörfum þessa stóra og
breiða áhorfendahóps, sem börn-
in eru.
— Það þyrfti að vera fleira
starfslið og betri aðstaða til að
framleiða meira og betra efni, —
segir hún. — Hingað til hefur það
sjónarmið verið mjög ríkjandi i
þjóðfélaginu, að ekki þurfi eins
að vanda til bóka- og dagskrár-
gcrðar fvrir börn og gert er fyrir
fullorðna, en sem betur fer, er
það á undanhaldi. Hér hjá sjón-
varpinu hefur orðið töluverð
breyting til hins betra, og
skilningur á þörfum barna hefur
farið vaxandi, en það er þó við
ýmis vandamál að etja, til dæ'mis
þrengsli í upptökusölum, en fyrst
og fremst skortir þó fleira starfs-
fólk til að vinna efni fyrir börn.
Allan veturinn er maður í ógur-
legrj pressu við að koma út þess-
Við reynum að
koma ekki róti
á tilfinninga-
lífíð
um eina þætti einu sinni í viku, og
sjálfsagt þyrfti margt að vera bet-
ur gert en við komumst yfir.
— En nú er þátturinn alveg í
fríi á sumrin.
— Já, já, við höfum þá góðan
tíma til að safna í sarpinn, og
getum gert ýmsa hluti, sem ekki
er hægt að gera á öðrum tímum
vegna anna. Yfirleitt erum við
sæmilega birg á haustin en eftir
því sem líður á veturinn, fer efnið
sjálfsagt eitthvað að þynnast.
— Er ekki talsvert af fólki úti í
bæ, sem þið hafið fengið til sam-
vinnu við ykkur?
— Það er viss hópur manna,
sem við þekkjum og leitum oft til,
og í þann hóp bætist stöðugt. Og
ennfremur er það algengt að fólk
bjóði fram efni, annaðhvort hug-
mynd, sem þarf að útfæra eða
fullmótað verk.
Af nógu er að taka, en það er
býsna tímafrekt að undirbúa efni
fyrir sjónvarpsupptöku og kvik-
myndun og sjá um upptökur og
úrvinnslu á þvi. Sama máli gegnir
þótt efnið sé fullunnið og hafi
verið sýnt á sviði, því sjónvarp og
Ieiksvið er tvennt ólíkt.
— Nú og svo hafið þið talsvert
af erlendu efni líka?
— Já, við fáum víða að, en þó
einkum frá Norðurlöndurn. Við
erum aðilar að norrænu samstarfi
um dagskrárgerð fyrir börn, en
þar erum við frekar þiggjendur
en veitendur, svona hálfgerður
litli bróðir, eins og á ýmsum fleiri
sviðum. A sameiginlegum fund-
um höfum við þó lagt fram efni,
t.d. þættina um Mússu og Hrossa,
sem hafa reynzt vinsælir hér.
— Er ekki erfitt að þurfa að
gera öllum aldursflokkum til
hæfis á ekki lengri tíma en þið
hafið til umráða?
— Við höfum reynt að sniða
dagskrána sem mest við hæfi
yngri barna, því að miðvikudags-
þættirnir eru fremur ætlaðir
stálpuðum börnum. Þó er ætlunin
að allir aldursflokkar finni eitt-
hvað við sitt hæfi, og við röðum
efninu þannig niður, að í upphafi
er eitthvað fyrir yngstu börnin,
og síðast í þættinum framhalds-
þættir, spurningaþættir og fleira,
sem stærri krakkar hafa gaman
af.
— Og hvaða leiðir hafið þið til
að komast að raun um, hvað börn-
unum líkar eða hvað ekki?
— Við höfum reynt ýmsar
leiðir, til dæmis að horfa á þátt-
inn með börnum og kanna við-
brögðin. Eins höfum við kallað
hópa hingað niður I sjónvarp og
sýnt þeim eitt og annað og sfðan
spurt þau, hvað þeim líki bezt, og
þá hvers vegna. Þetta hefur hins
vegar ekki gefið nógu góða raun,
því að börn verða oft feimin á
ókunnum stað og með ókunnu
fólki, og svörin verða þá oft bara
já og nei, án rökstuðnings.
— Án þess að á ykkur sé hallað,
er það greinilegt, að auglýsinga-
þættirnir eru oft vinsælli meðal
barna en sjálft barnaefnið.
— Já, já, þetta vitum við vel, og
maður getur dregið ýmsa lær-
dóma af því. Stuttar og snöggar
svipmyndir með tónlist höfða
greinilega mjög mikið til barna,
en ég held, að það sé ekki sízt
þessi stöðuga endurtekning á aug-
lýsingunum, sem veldur, því hvað
þær eru vinsælar. Þetta verða
eins og gamlir kunningjar barn-
anna. ”:ð höfum lika orðið vör við
að framnaid'Arettir verða alltaf
vinsælli eftir þvf sem lengra
Iíður, og alls konar figúrur og
brúður, sem hafa birzt reglulega f
Stundinni okkar eins og t.d.
Róbert bangsi og félagarnir
Glámur og Skrámur eiga hugi
barnanna óskipta. Nú f haust mun
þeim væntanlega bætast nýr
vinur, brúðustrákur, sem á að
annast kynningu dagskráratriða
með Sigriði, og inn í spjall þeirra
á að fléttast ýmislegt úr daglega
lífinu, hlutir sem börn rekast á og
velta fyrir sér. Og stráksi hefur
margs að spyrja eins og hver
annar krakki.
— En nú væri gaman að heyra,
hvað þið leggið helzt til grundvall
ar við val og gerð efnis?
— Við fylgjum ákveðinni stefnu í
starfi okkar, og miðum einkum
við, að sameina fræðslu og
skemmtun. Það er ekki hægt að
koma fræðslu á framfæri við börn
nema það sé gert þannig, að það
veki áhuga þeirra. Við erum
heldur ekki hlynnt innantómri
skemmtun og hasar, sem hefur
ekkert raunhæft og uppeldislegt
gildi fyrir börnin.
— Hvað hefur raunhæft og upp-
eldislegt gildi?
— Það er kannski matsatriði,
en tökum til dæmis aðstæður sem
börn lenda í, eins og t.d. að
eignast yngra systkini, sem oft
vekur afbrýðisemi. Við reynum
að Ieiða þau inn í þessar aðstæður
og innræta þeim heppileg við-
brögð án þess að þau verði sjálf
beinlfnis vör yið. Við reynum á
ýmsan hátt að gera þau meðvituð
um umhverfi sitt og aðstöðu sína
og svara ýmsum spurningum, sem
leita á börn, með þeim orðum og á
þann hátt, sem þau skilja bezt.
— Og eruð þið alltaf á einu máli
um, hvað á að segja börnunum?
— Við höfum mjög svipaðar
skoðanir á því og samvinna okkar
er mikil og náin. Að sjálfsögðu
eigum við ekki að ganga of langt f
því að innræta börnunum siði og
skoðanir, enda þjónar það yfir-
Ieitt þeim tilgangi einum að þau
missa áhugann og hætta að
fylgjast með.
En þurfið þið ekki að leggja
meiri rækt við kimnigáfu barn-
anna? Ég er ekki frá því, að það
sé heldur lítið af verulega fyndnu
efni fyrir börn.
— Það má vel vera, enda þótt
það sé alltaf smekksatriði, hvað er
fyndið og hvað ekki. Við höfum
yfirleitt frekar hallazt að nota-
legri kfmni heldur en svokölluðu
sprenghlægilegu efni. Við höfum
þó verið dáfítið með teikni-
myndir, sem börn hafa yfirleitt
mjög gaman af, en þær eru allar
erlendar, þvf að við höfum hvorki
tæki né mannskap til teikni-
myndagerðar. Auk þess sem ég
hef þegar minnzt á, fylgjum við
ákveðinni stefnu í að koma ekki
of miklu róti á tilfinningalíf
barna, skelfa þau eða hræða. Þau
eiga mjög erfitt með að horfa á
misþyrmingar eða illa meðferð á
börnum og dýrum, en þau virðast
Ieggja mjög svipað tilfinningalegt
mat á sig sjálf og dýr. Til dæmis
getur það komið börnum alger-
lega úr jafnvægi, ef þau sjá dýr
skilið einhvers staðar eftir eitt og
yfirgefið.
— Eru börn ekki miklu sfður
háð tízkusveiflum í smekk heldur
en fullorðið fólk?
— Jú, þau eru yfirleitt fast-
heldnari, þó geta komið upp ýms-
ar sveiflur, eitthvert nýnæmi,
sem skýtur upp kollinum verður
stundum vinsælt á svipstundu.
Til dæmis hefur fremur lítið ver-
ið um brúðuleiksýningar hér á
landi, en nú er þetta orðið eitt
vinsælasta dagskrárefnið fyrir
börn innan við 7 ára.
— Hvort kunna börn yfirleitt
betur að meta, ævintýri og heima
hins óraunverulega eða það, sem
þau þekkja af eigin raun?
— Börn hafa oft mikið hug-
myndaflug, og geta hæglega upp-
lifað sig sjálf í alls konar ævintýr-
um og óraunveruleika
Þau eru oft ekkert síður mót-
tækileg fyrir fræðslu i formi
ævintýra heldur en f lýsingu á
raunveruleikanum, eins og hann
blasir við okkur. Eftir því sem
börnin stækka dvínar hugmynda-
flugið, og raunveruleikinn tekur
við. Stálpaðir krakkar eru að vísu
oft hneygðir fyrir hasar og
spennu, en eigi að síður gera þeir
kröfu um, að hlutirnir séu trú-
verðugir. Við erum sammála um
að meira þurfi að gera af því en
við höfum gert hingað til að sýna
börnunum raunverulegt líf og
starf, og leiða því fyrir sjónir gerð
þjóðfélagsins. I þessu skyni eru i
undirbúningi starfskynningar-
þættir, þar sem helztu atvinnu-
vegir þjóðarinnar eru kynntir,
svo sem landbúnaður, sjávarút-
vegur og iðnaður, og samhengið
milli þeirra útskýrt. Þessir þættir
eiga lfka að geta þjónað þeim til-
gangi að börnin fari að velta fyrir
sér, hvað þau geti síðar meir tekið
sér fyrir hendur.
Sú hugmynd hefur komið fram
að kennarar í samfélagsfræðum
gætu rætt um innihald þáttanna
við nemendur sína, eftir að þeir
hafa verið sýndir og þannig
kæmu þeir að mestum notum.
Svo erum við líka með í undir-
búningi þætti um tómstundastörf,
eins konar heimildakvikmyndir
um hin margvíslegu áhugaefni,
sem börn hafa.
— Hvað hafið þið fleira í bf-
gerð fyrir veturinn?
Af erlendu efni má m.a. nefna
nýjan tékkneskan brúðumynda-
flokk, norskar teiknimyndir, sem
sýna á mjög einfaldan hátt,
hvernig umferðarreglurnar urðu
til, stuttar myndir um margvísleg
efni, sem eru frábrugðnar öðrum
myndum að því leyti, að ekkert
tal fylgir þeim, einungis tónlist og
umhverfishljóð, norrænan teikni-
myndaflokk, sem nefnist innan-
hússleikir. Hann fjallar um börn,
sem af ýmsum ástæðum neyðast
til að halda sig innandyra og
finna sér ýmislegt til dundurs og
dægrastyttingar. Að mínu mati
hefur þessi þáttur bæði
skemmtanagildi og þjónar þeim
tilgangi einnig að hvetja börnin
til að finna sér leiki og verkefni
til að glíma við.
Varðandi innlent efni er ýmis-
Iegt á döfinni. Auk ýmissa smá-
atriða má nefna að þættirnir um
Mússu og Hrossa verða áfram,
a.m.k. eitthvað fram eftir vetri,
við erum með í undirbúningi
nokkra 15 mfn. þætti með léttu
efni, sem við nefnum kvöldvökur,
og ætti nafnið að segja nokkuð til
um innihald þeirra og ýmiss kon-
ar þjóðlegt efni. Börnin fá að
kynnast Sæmundi fróða og
brögðum þeim, sem hann
beitti kölska í leiknum þátt-
um, sem verið er að vinna
að, og ennfremur verður
upplestur þjóðsagna á dagskrá.
Það er vonandi að þessi viðleitni
okkar verði til þess að glæða
áhuga barnanna á fslenzkum sög-
um og bókmenntum og þvf um-
hverfi, sem þau eru sprottin úr,
og það væri leiðinlegt, ef Búkolla,
Bakkabræður og aðrir gamlir
kunningjar glötuðust íslenzkum
börnum með öllu.