Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1976, Side 4

Þeir eru margir, sem lagt hafa lykkju á
leið sína á undanförnum áruni út í Selár-
dal til að skoða mynd Samúels Jónsson-
ar, fátæka hugsjónamannsins, sem alla
ævina var aö hyggja af litlum efnum, eóa
þá seinni árin að mála og móta aðeins til
að svala innri listþörf sinni, en hvorki til
lofs né frægðar, né heldur i von um
nokkurn ábata af iðju sinni.
Hvað er þá þarna að skoða? — Hvað er
þarna á sjá?
Það er eftirliking af ljónagarðinum i
Alhambra í steinsteypu.
Það er myndastytta af Leifi heppna,
þar sem hann skyggnir hönd fyrir augu,
er hann hefur landsýn af Vinlandi hin
góða.
Það eru myndir af sel og rostungi og
einhverju furðudýri í sjó.
Það er mynd af álft með unga á baki.
Eins og fyrsta myndin, eru allar hinar
gerðar úr steinsteypu.
Og svo eru þarna tvö steinsteypt hús,
annað þeirra er kirkja með grískróm-
verskum turni (næputurni), en hitt er
lítið tveggja hæða íbúðarhús með svöl-
um meðfram hlið og gaflí og háu riði
(stiga) upp á gangi á efri hæð.
Allt er þetta af vanefnum gert, enda
var höfundur þessara verka öreigi, sem
úr. engu hafði að spila, nema ellistyrkn-
um sínum — eins og hann var nú þá.
Eftirlíkingin af gosbrunninum í Al-
hambra er þannig gerð, að ljónin standa
í sveig, horfa út úr hringnum, en snúa
rössum saman. I miðju hringsins er
steinsteypt súla nokkuð há. Upp í gegn-
um hana liggur pipa, og úr neðri enda
hennar er mjó leiðsla fram í kjaft allra
ljónanna. Þegar svo vatní er hellt í kerið
efst á súlunni, kemur vatnsbogi fram úr
hverju ljóni.
Þetta sýndi gamli maðurinn gestum
sínum með mikilli ánægju, og urðu þá
flestir til að víkja að honum nokkrum
krónum fyrir.
En hvers vegna byggði hann þarna
kirkju, þar sem sóknarkirkjan er heima í
Selárdal aðeins svo sem rúmum kiló-
metra framar i dalnum?
Til þess liggur þessi saga:
Samúel hafði lengi fengizt við að mála
myndir í tómstundum sínum. Og nú
nálgaðist sá tími, að sóknarkirkjan hans
í Selárdal, sem var honum mjög kær yrði
100 ára. Þessara tímamóta ætlaði hann
að minnast. Og það hugðist hann gjöra
með þvi að mála sjálfur altaristöflu og
gefa kirkjunni hana á aldarafmælinu.
Ekki lét hann sitja við orðin tóm.
Hann hóf að mála altaristöfluna og smíð-
aði íburðarmikinn ramma um hana.
Verkinu var lokið nokkru fyrir afmælið
og svo tilkynnti hann þá réttum yfirvöld-
um gjöfina. En Selárdalskirkja á gamla
og viróulega altaristöflu er henni var
gefin árið 1752. Hún var því meira en
tveggja alda gömul í góðu ástandi og
allgott listaverk.
Nú stóð sóknarnefnd frammi fyrir
þeim vanda, hvort hún ætti að láta þessa
gömlu altaristöflu víkja og þiggja gjöf
Samúels, eða hafna hinni góðu og vel
meintu gjöf og láta gömlu töfluna halda
sinu sæti.
Það síðara varð ofaná. Gjöfinni var
hafnað, en kertastjökum, sem Samúel
hafði einnig smíðað, var veitt móttaka.
Þá ákvað Samúel Jónsson að byggja
sjálfur kirkju, þar sem altaristalfan
hans skyldi vera fyrir gafli.
Og þetta áform gerði hann að veru-
leika.
Hann steypti steina, sem ákveða
skyldu þykkt veggjanna. Þá setti hann
upp á endann í veggjamótin. Uppsláttar-
timbur hafði hann svo sem ekkert og
mótavir því síður. En hann hafði þving-
ur og spennti með þeim eitt umfar af
borðum að steinunum. Þannig réð fá-
tæktin gerð frumstæðustu skriðmóta,
sem ég hef séð. Og þannig þokuðust
veggirnir uppá við, unz lokið var.
Allt steypuefni, sand og möl, sótti
Samúel i fjöru og bar það á' bakinu. Má
því segja, að húsin tvö, sem þarna
standa hafi verið borin á baki — þeim
Samúel Jónsson bóndi I
Selárdal og Krossadal.
Ao ofan: Frá málverka-
sýningu Samúels á
Blldudal I júnl 1957. Til
hægri: Llkan af ind-
versku musteri eftir
Samúel.
. . ■

Hannibal
Valdemarsson
USTA-
MAÐUR-
INN
MEÐ
BARNS-
HJARTAÐ