Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1976, Qupperneq 7

Eitt af hinum hefðbundnu skyldustörfum butlers-
ins er að fægja silfrið, sem gjaman er ævagamalt
og er mikið míI, að aldrei falli á það.
orðið. Hún er orðin 82 ára, en
bráðhress enn. Þó lét hún illa af
aðsókninni að skólanum. Sagði
hún, að nú orðið vildi enginn mað-
ur verða einkaþjónn. Það væri
komið úr tízku. Anna Keidel hef-
ur útvegað ótal mektarmönnum
þjóna um dagana. ,,En nú orðið
þýðir ekkert að biðja mig um
þjón,“ sagði hún. „Það eru engir
eftir.“
Anna Keidel, hefur lifað merki-
legan kafla í atvinnusögunni og
honum lýkur, þegar hún deyr.
Eiginmaður Önnu, Hans Keidel,
samdi eitt sinn bók um einkaþjón-
ustu; hún heitir „Hinn fullkomni
einkaþjónn" og kom út árið 1929.
Nú er sú bók fágæt og eftirsótt af
bókasöfnurum einum.
Anna Keidel býður mönnum
fimmtán daga námskeið. Gjaldið
er 370 mörk (u.þ.b. 25 þús. ísl.
kr.). Þar læra menn m.a. að
leggja sómasamlega á borð, láta
niður í ferðatöskur, ganga frá föt-
um og lesa tímaskrár járnbrauta
skammlaust. Þeir læra lika góða
siði. Til dæmis læra þeir að nota
ávarpið „náðuga frú", hvort sem
þeim líkar betur eða verr.
Anna Keidel segir að butlerum
sé ekki nóg að kunna að bukta sig
og beygja. Þeir verði að hafa „rétt
hugarfar"; hugarfarið skilji milli
feigs og ófeigs i þvi starfi. Góðir
einkaþjónar láta aldrei álit sitt i
ljós. Þeir hlæja aldrei nokkurn
tíma í návist húsbænda sinna eða
gesta. Þeir hlæja bara inni hjá sér
á frídögum." Þetta vita allir al-
mennilegir þjónar! Nú brosti
Anna og ég leyfði mér þá að brosa
lika. En svo varð mér á ófyrirgef-
anleg skyssa. Ég minntist á það,
að veizluþjónusta væri orðin al-
geng. Veizluþjónusta er fyrir-
tæki, sem útvegar )þjóna í hvers
kyns mannfagnað með stuttum
fyrirvara, og jafnvel mat og borð-
búnað lika. Það varð dauðaþögn,
rétt eins og 'ég hefði sagt
„Heyrðu, góði“ við kónginn. Loks
sagði Anna kuldalega: „Þetta er
án efa hentugt. En ekkert fyrir-
tæki getur leyst góða einkaþjóna
af hólmi."
Annar viðmælandi minn tók
undir þetta og hefur hann þó rek-
ið veizluþjónustu i 24 ár. Hann
heitir Ericli Reinecke. Hann hef-
ur fimm fastráðna þjóna til taks
og getur leitað til 20 annarra í
viðlögum. Hann vill ekki, að
menn kalli fyrirtæki hans „veizlu-
þjónustu“ en segist reka „þjóna-
leigu“. Viðskiptavinur Reinecke
eru um 200 manns að jafnaði.
Leiguþjónar hans klæðast vana-
lega svörtum buxum, hvítum
jökkum, hvítum skyrtum og bera
svartar slaufur: Þeir koma líka
rauðklæddir sé þess óskað, en það
er dýrara. Gjaldið er 20 mörk
(1300 ísl. kr.) á þjón á klukku-
stund. Reinecke kernur líka með
borðbúnað, sem kann að vanta.
Kostar vínstaup 30 pfenniga en
humargaffall úr silfri 40
pfenniga.
Það er orðin útbreidd skoðun,
að þjónar séu úreltir og þjónusta
er litin heldur ódýru auga. Lík-
lega yrði sumum andstæðingum
einkaþjónustu nóg boðið, ef þeir
rækjust inn í veizlu í einhverri af
höllum Thurn og Taxisættarinn-
ar. Þar bera þjónarnir fornlegar
hárkollur, ganga i knébuxum og
knésokkum og borðalögðum
frökkum með axlapúðum og hafa
hvíta glófa á höndunum. Því
miður eru þetta oft einhverjir
fastráðnir iðnaðarmenn úr höll-
ínni dulbúnir sem þjónar. Þar
gildir sama regla og i hernum, að
sá fer i striðið, sem passar i ein-
kennisbúninginn.
bókmenntum Englendinga. Er
þeim jafnan lýst mjög á sama veg
og óþarft að gera það hér. Þessir
menn þóttu ómetanlegir. Þeir eru
nú orðnir sjaldhittir og prísa sig
Framhald á bls. 13
sagði. Dreger er 35 ára gamall og
eini butlerinn í hópi 25 þúsund
atvinnulausra manna i Hamburg.
Dreger var þjónn hjá japanska
aðalræðismanninum, en þar kom,
að Japönum þótti húshaldið full-
dýrt og þá missti Dreger vinnuna.
Frændi Dregers var hirðmálari í
Vínarborg, og kveðst Dreger ekki
vinna hjá neinum aumingjum;
það verður að vera hefðarfólk.
Það er merkilegt, að „hefðar-
fólkið" er búið að leggja stéttar-
vitundina fyrir róða, en þjónarnir
halda í hana dauðahaldi. Eru þeir
hinir vönduðustu að húsbændum
og má mikið vera, ef sumir hús-
bændurnir eru ekki dauðfeimnir
við þá.
Ég spurði Dreger, hvaða kost-
um einkaþjónar þyrftu að vera
búnir. „Góðir þjónar eru lista-
menn,“ sagði hann. „Menn verða
að hafa meðfædda hæfileika til
þjónustu. Hana er ekki hægt að
læra.“
Lorenz nokkur Gaggermeier er
á öðru máli. Gaggermeier er 65
ára gamall og lifir af eignum sin-
um nú orðið. Hann fæddist og ólst
upp í sveit en fluttist ungur á
mölina. Hann komst svo langt, að
hann varð herbergisþjónn Portú-
galsdrottningar í sumarhöll Ho-
henzollernættarinnar í Umkirch.
Ein frænka Gaggermeiers hafði
verið eldabuska hjá heföarfólki.
Gaggermeier varð sneiíima heill-
aður af sögum hennar um stór-
menni og þegar hann varö 18 ára
lagði hann land undir fót og fór
til Múnchen. Þar komst hann í
þjónaskóla. A þeim tima var þó
nokkur aðsókn að skólanum og
aðrir skólar voru i Breslau,
Königsberg, Godesberg, Berlín og
Frankfurt. Nú er aðeins einn eft-
ir; þaö er skólinn í Múnchen.
Hann var stofnaður aldamótaáriö,
og varð því 75 ára í fyrra. Skóla-
stýran heitir Anna Keidel. Hún
heldur skólann heima hjá sér nú
Einn af þeim föu,
sem effir eru
Ragnvald Skrede
REFUR
Smellur.
Og refur situr fastur í gildru.
Nauðstatt dýr biður víst ekki til Guðs?
Nei, ekki til Guðs.
En þegar það einbeitir
allri glöggskyggni sinni og viljaþrótti,
öllum vöðvum og taugum,
verður úr því bæn.
Fyrst kvaldist hann
lengi.
Svo greip hann til örþrifaráðs
til bjargar lífinu, sem eftir tórði,
skellti saman skoltinum,
beit af sérfótinn.
Eftir það var hann aðgætnari refur
en aðrir melrakkar.
En ævi hans var ill og ströng,
veiðifengurinn rýr,
veiðidagurinn skammur.
í hugskoti hans allrainnst
komst á sérstakur þankagangur,
og það, hvernig hann bar sig yfir
unz hann skreiddist inn I urðina
siðasta sinni,
var hans eigið göngulag
og einskis annars.
Baldur Pálmason ísl.
Uppá slðkastiS hafa verið erfiðir timar hjá lordum og barónum
og margir hafa neyðst til að selja sveitasetur sín. Þar með
hefur butlerum fækkað. Einn af þeim fáu, sem eftir standa. er
Arthur Inch, butler á sveitasetri bankastjóra I London. Hann
fellur í alla staði nákvæmlega í hlutverkið, kiæddur svörtum
fötum og með svart bindi. í 15 ár er hann búinn að þjóna herra
sfnum.
Ef butlerinn er fyrirbæri, sem heyrir fortfðinni til. má segja, að leiguþjónar I
18. aldar gerfi sáu það ennþá frekar. Þótt slfkir þjónar sáu nánast eins og
persónur úr leikriti, gamna sumir heldrimenn f Evrópu sár við að endurvekja
„hina góðu gömlu daga" meðslfkum tilburðum.
mundi fylgja furstanum í gröfina.
„Jurgensen er ævinlega til taks,
hvenær sem er á sólarhringnum,“
sagói bílstjórinn. „Hann er ávallt
reiöubúinn."
Það er kjörorð butlera. Og
þannig tók til orða annar þjónn,
sem ég átti tal við. Þaö var Peter
Non Bargen, þjónn danska
aðalræðismannsins í Hamburg.
Bargen býr ásamt konu sinni í
þriggja herbergja kjallaraibúð.
Ibúðin er hin vistlegasta. Bargen
hefur þjónað aðalræðismönnum í
16 ár. Föst mánaðarlaun hans eru
u.þ.b. 1400 mörk (h.u.b. 93 þús.
ísl. kr.). Vinnuvikan er 50
stundir.
Ræðismenn koma og fara á
nokkurra ára fresti. Bargen hefur
kynnzt þeim nokkrum. Hann
segist „fylgja embættinu". Barger
er tæplega sextugur að aldri.
Hann er menntaður bakari og
kökugerðarmaður. Nú tekur hann
á móti gestum, gætir að öllu innan
húss og utan og gengur um beina í
hanastélsboðum.
Arið 1968 fékk hann áletraða
silfurskál „fyrir einstaka hæfni
og trúmennsku í starfi". Arið
eftir fékk hann svo hjartaáfall.
„Hann hefur alltaf verið á þön-
um,“ sagði konan hans. Hann tók
sjálfur undir það, að starfið væri
erilsamt. En hann sagðist slaka á
með því að prjóna i prjónavél.
„Það róar taugarnar,“ sagði hann.
Peter von Bargen reynir af
fremsta megni að gera húsbænd-
um sinum til hæfis. Séu þeir
ánægðir er hann það líka. Annar
butler, sem ég hafði tal af, sagði,
að butlerar yrðu um fram allt að
vera nægjusamir menn. Það var
Jurgen von Dreger, sem þetta