Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1976, Síða 13

Asgeir Jakobsson
ÖSKJU- Hin séríslenzka
HLÍÐAR- . • 1 / i 1 • T# s tembitswimspeki
* ÞANKAR
Ég var þar kominn sfðast f
hugleiðingum mfnum um
barningsheimspekina, að ég
hafði greint hana f tvo megin-
þætti séríslenzka, sauðarheim-
speki og steinbftsheimspeki
og lofaði að nefna haidgott
dæmi um þá sfðari.
Það var eina vertíðina í Bol-
ungarvík, að ég reri með
harðasta sjósóknara, sem var í
því plássi um þær mundir. Það
var öndvegisfleyta, sem við
rerum á en ekki var stærðinni
fvrir að fara til vetrarróðra
fyrir Vestfjörðum. Þetta var 5
tonna súðbvrðingur og þegar
ég stóð á iestarlúgunni gat ég
haldið í vantana sitt hvoru
megin. En það var sótt til hafs,
ef því var að skipta eða 3—4
tfma út; niður á Kögur, Hlfðar
eða Björg, sem eru út-mið við
Djúp, en oft náttúrlega á
grvnnri mið, eftir þvf, sem leit
út með veður. 1 þeim róðri,
sem hér segir frá, minnir mig
við kevrðum út um nóttina f
eina 3 tfma og höfum líkast til
bvrjað um Kögurinn vestur á
Ögurskarði að leggja og
lögðum í einhölu út. Ekki man
ég eftir neinum báti á okkar
slóðum utan einum úr nálægri
verstöð. Hann var rétt fyrir
vestan okkur og hefur senni-
iega farizt nokkuð snemma um
morguninn, eftir að veðrinu
skeilti á, þvf að við fórum hjá
belgjunum á ódreginni lfnu á
leið okkar tif lands. Við
hrepptum sem sé manndráps-
veður f þessum róðri.
Hann skall á sfðla nætur, og
við byrjuðum þá strax að
draga en uppúr birtingunni
herti hann veörið og þegar við
áttum eftir að draga ein þrjú
tengsli, skárum við á Ifnuna og
fórum að keifa f átt til lands.
„Það er ég viss um, að
þetta er hann bróðir
þinn" —
Þetta var norðaustan-veður og
blindöskubvlur, sá ekki út
fvrir borðið, enda ekkert að
sjá, nema hvftfyssandi brot, ef
eitthvað rofaði í bvlinn, og
gekk okkur hægt innaf Kögrin-
um, þar sem við gerðum lítið
annað en snúa undan eða uppf
brot og þurfti formaðurinn oft
að vera snöggur, þar sem ekki
sást til þeirra að jafnaði fvrr
en f þann mund, að þau voru
að brjóta á okkur. Og var þetta
óyndislegt ferðalag. Það er
fremur nöturlegt að vera á 5
tonna bátskel úti fvrir Vest-
fjörðunum f norðaustangarði
að vetrariagi. Mér er engin
launung á þvf, að ég taldi um
tíma allt í tvfsynu um fram-
haldið á lífsferli mínum.
Ég átti landstfmið með for-
manninum, sem sjálfur var við
stjórnina, nema ég greip f
stvrið meðan hann hugaði að
vélinni, því að hann var einnig
vélamaðurinn, annars vár mitt
starf ekki annað en rvna útí
sortann og revna að greina eitt
brotið öðru meira og vara for-
manninn við. En áður en ég
tæki landstfmið, fór ég framf,
þegar við vorum búnir að
skcra á lfnuna, til að fá mér
bita, þvf að aldrei hef ég svo
hræddur orðið, og hefur þó oft
sigið á mér larðurinn, að ég
hafi misst matarlvstina.
Nordahl Grieg leysti mig af á
meðan og verð ég nú að yfir-
gefa bátinn þarna úti á ineðan
ég lýsi skipshöfninni, enda
ekkert markvert að gerast. Á
svona fleytum gerist ekki
nema eitt f slfku veðri. Ef það
nær að brjóta yfir þær, brotna
þær eins og eldspvtur eða
þeim hvolfir og baráttunni er
lokið. Áfallið er ekki nema
eitt.
Áhöfnin var formaðurinn,
sem jafnframt var vélamaður,
ungur maður og ótrauður og
hinn ágætasti sjómaður og
þaulvanur á þessum bátum frá
barnæsku. Svo var það
Nordahl Grieg, sem hét nú
revndar ekki þessu virðulega
nafni', en við gáfum honum
það, af því að hann var að
norðan (Hornströndum) og
okkur fannst hann þurfa á
heldur virðulegu nafni að
halda til uppbótar á pcrsónu-
leika sinn. Grieg var góður
verkmaður, en einstaklega
hljóðlátur maður, sagði eigin-
lega aldrei orð, og aldrei varð
heldur séð á honum, hvort
honum líkaði betur eða verr,
ekki heldur þegar spaða-
hnífurinn lenti f honum og
blóð dreif um allan og ekki
varð séð annað en hann hefði
skorizt á háls.
Grieg settist sem ekkert
væri og þreifaði f sárið en brá
ekki svip né látæði. Þó var það
eitt sinn, að mér fannst ég
verða hræringar var í andliti
hans og má ég vel minnast
þess atviks, þvf að enn er ég að
bíta mig í tunguna.
Það var eitt sinn, þegar við
vorum að draga útaf vfkinni,
þar sem Grieg var borinn og
barnfæddur og hans fólk var
búandi þá, að það kemur hlýri
mikill og Ijótur uppá lfnunni.
Mér þótti hlýrinn eitthvað svo
bjánalegur, eins og hlýrar svo
sem yfirleitt eru, að ég tek
hann upp, gapandi f dauða-
teygjunum og held honum upp
að nefinu á vini mínum Grieg
og segi:
— Það er ég viss um, að
þetta er hann bróðir þinn —
Sem ég sleppti orðinu, man
ég það, að um haustið féll út
maður af báti frá ísafirði og
einmitt á þessum slóðum, sem
við vorum á, og það var bróðir
Griegs.
Mér brá, þegar hugsunin
greip mig, sleppti hlýranum
og fór þegjandi að bogra við
verk mitt, en þegar ég skotraði
augunum útundan mér á
Grieg, sýndist mér sem hann
væri að kvngja einhverju.
Þá er að nefna til sögunnar
þann manninn, sem sagan átti
að snúast um í sambandi við
da'ini um steinbftsheimspeki
inngróna.
Þessi maður var miðaldra
maður, vel gefinn (enda
frændi minn) en dálftið sér-
sinna. Góður verkmaður og
vanur sjómaður. Ilann gat
verið launkfminn og ef honum
datt eitthvað skemmtilegt í
hug, hló hann niðrf sér, og
hristist þá gjarna. Aldrei varð
ég var við neinn Iffsteiða hjá
honum, enda er slfkt sjaldgæft
hjá fólki í hinum náttúrlegu
atvinnuvegum, en þess þóttist
ég hafa orðið var, að hann bar
ekki ýkja mikla virðingu fvrir
dauðanum, þó að ég ætti þess
ekki von, að hann ætti eftir að
spauga með sinn eigin dauða,
þegar hann sá greinilega
framan f hann. Áumingja
dauðinn að hitta fvrir svoleiðis
fólk; þarna kemur hann með
Ijáinn á lofti og heldur sig
vera ógnvekjandi og fórnar-
lambið skjálfi og nötri fyrir
valdi hans, og svo hlær það
uppf opið geöið á honum, og
hann getur ekki refsað því
með nokkrum hætti; hann á
ekki annað vopn en ljáinn.
Mikið trúi ég hann verði fram-
úrlegur þegar hlegið er að
honutn, f öllu sfnu veldi. Og
segir nú af þvf í næsta þætti.
Butlerinn
Framhald af bls. 7
allir sæla, sem hafa þá i þjónustu
sinni. Arthur nokkur Inch, er
einn af síðustu ensku butlerun-
um. Hann er butler á sveitasetri
bankastjóra frá London. Það sést
undireins á Inch, hvaða starf
hann stundar. Svo virðulegur
maður hlýtur að vera butler. Ein-
kennisbúningur hans er svört
jakkaföt, svartir gljáskór, svart
bindi og hvit skyrta. Inch hefur
verió þjónn frá því hann óx úr
grasi. Amma hans var þjónustu-
stúlka, faðir hans butler og bróðir
hans bílstjóri drottningar. Inch
varð undirþjónn 14 ára gamall;
lærði hjá föður sínum Siðar gekk
hann í þjónustu Marlboroughs
hertoga. Marlborough átti
svo mikið erfðasilfur, að
honum dugöi ekki minna
en 10 butlerar til að fægja
það. Seinna réðst lnch tii mark-
greifans af Londonderry. Þegar
hann var þar, var einu sinni fest-
ur á hann skrefmælir og gekk
Inch með hann frá rnorgni til
kvölds. Þetta var alvanalegur dag-
ur, hvorki meira né minna að gera
en endranær. Þegar mælirinn var
athugaður kom í ljós, að Inch
liafði gengið 29 km unt daginn.
Arthur Inch er hreykinn af
stöðu sinni. Hann segir að vísu, að
störf butleranna hafi breytzt.
„Þeir unnu mjög lítið hér áður
fyrr,“ segir hann. „Þeir höfðu að-
eins yfiruntsjón með öllu innan
húss.” Nú verður Inch að gegna
ýmsum störfum, sem undirþjónar
unnu áður. Undirþjónar eru engir
þarna, en aftur á móti sjö garð-
yrkjumenn. Inch burstar meðal
annars skó bankastjórans, hús-
bónda síns. Svo tekur hann fötin
til handa honum; það eru tvidföt í
sveitinni en dökk föt fyrir kaup-
staðinn. Stundarfjórðungi fyrir
fintm á daginn ber hann svo fram
teið ómissandi. Frúin drekkur
kínverskt te, bankastjórinn ind-
verskt. Inch hefur nóg að gera.
Hann vinnur u.þ.b. 75 stundir á
viku en fær fri á fimmtudögum og
annan hvern sunnudag. Mánaðar-
launin eru 34 þúsund krónur.
Fæði og húsnæði er ókeypis og
auk þess hefur Inch bíl til um-
ráða. Ég spurði hann, hvað það
væri, sem hann ræddi helzt við
húsbændur sina; Hvort hann tal-
aði við þá um stjórnmálaástandið
eða veðrið til dæmis. Nei, sagði
hann, ég ræði aðeins við þá um
vínið og borðsilfrið.
Hertoginn af Bedford sagði ein-
hvern tima, að eitt væri nterki-
legra en að vera lávarður og það
væri að vera butler hjá lávarði.
En butlerarnir eru ekki lengur
jafn ntikils nietnir og þeir voru.
Arthur Inch er orðinn 59 ára gam-
all. Hann hættir störfum eftir sex
ár og ætlar þá að helga sig rann-
sóknuni á ætt sinni. Það var lengi
vel dálkur á forsíðu „Tirnes”, sent
hét „Dyggir þjónar“ eða eitthvað i
þá áttina. Var þar getið gatnals
þjónustufólks, sem dó eða hætti
störfum. En Arthurs Inch verður
ekki getið í blöðunum, þegar
hann hættir. Tími butleranna er
brátt liðinn.