Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1976, Qupperneq 3

Lauf og stjörnur (1 966) er þriðja
Ijóðabók Snorra Hjartarsonar. Áður
höfðu komið út Kvæði (1 944) og Á
Gnitaheiði (1 952). Afköst Snorra
Hjartarsonar, sem átti sjötugsafmæli
22. aprí, sl., eru ekki mikil, en listræn
reisn verka hans því meiri. Snorri
hefur gert til sín strangar kröfur, ef til
vill beitt sjálfan sig of hörðum aga. En
bollaleggingar um afköst skáldsins
skipta litlu máli. Verkin, ekki sist Lauf
og Stjörnur, verða lesandanum þvi
hugfólgnari sem hann kynnist þeim
betur.
Vegna þess að ég mun i þessari
grein einkum fjalla um Lauf og
stjörnur ætla ég að vitna i það sem ég
hef áður sagt um bókina (sjá íslenzk
nútímaljóðlist (1 971 ):
„í Laufi og stjörnum kemur Snorri
Hjartarson til móts við hinn nýja
skáldskap með óvéfengjanlegum
hætti. Hann er í þessari bók frjálsari
en áður, óbundnari af hefð og hvers
kyns fjötrum. Lauf og stjörnur er bók,
sem vinnurá. Sá fullkomnunar-
svipur, sem var á fyrri bókum
skáldsins og stundum leiddi til þess,
að mönnum sást yfir boðskap Ijóð-
anna og styrkleika einstakra mynda i
þægilegri vímu kliðmjúkra orða og
hendinga, er að mestu horfinn. Það
merkir ekki, að Snorri hafi kastað
vandvirkninni, fáguninni, fyrir borð;
síður en svo. Hann hefur aðeins losað
Ijóð sin við skrautið; þau birtast
nú sjónum lesandans naktari en áður.
Það þola þau vel, vegna þess að
skáldiðá heitt hjarta, sem lesandinn
heyrir slá með nýjum, en þó sterkum
hætti. Snorri er í Laufi og stjörnum í
miðjum hópi þeirra skálda, sem ráða
örlögum íslenzkrar nútímaljóða-
gerðar, — ekki þess skáldskapar sem
var veruleiki í gær, heldur þeirra
Ijóða, sem eru dagsins í dag og
dagsins á morgun ''
Ég get ekki fundið ástæðu til að
endurskoða þessa afstöðu til Laufs og
stjarna. Bókin erauðugt og gjöfult
verk, sem gott er að leita til. Þunga-
miðja bókarinnar virðist mér „ein-
veran frjóa", sem skáldið minnist á í
Eyar:
Þögulir hljómar
einveran ein
einveran frjóa
og þögnin.
Einveran verður skáldinu upp-
spretta skáldskapar. Inn á græna
skóga nefnist Ijóð, sem lýsir þeirri ósk
að hverfa „langt inn á græna skóga /
inn í launhelgar trjánna":
og gróa þar tré
gleymdur sjálfum mér, finna
ró í djúpum
rótu.m og þrótt
( ungu Ijósþyrstu laufi
En dvölin í launhelgum trjánna á
sértilgang. Framhald Ijóðsinserá
þessa leið:
leita svo aftur
meS vizku trjánna
á vit reikulla manna.
Það er enginn lífsflótti, sem skáldið
boðar. Ljóðin eru ort handa reikulum
mönnum og færa þeim huggun, veita
þeim kjark til að lifa. Orfevs glatar
brúði sinni vegna þess að hann
gleymir skilyrðum guðanna og litur
aftur. Með leik sínum og söpg hafði
hann hrifið hana „úr óskapnaði
dauðans". Örlög hans eru bitur:
einn gekk hann upp
í IjósiS og daginn
þyngstu spor
goðkynjaðs skálds
o’g dauðlegs manns
í mannlegum sársauka er fólginn
sigur skáldskaparins. Snorri Hjartar-
son er ekki einn um að lýsa þeirri
reynslu, en Lauf og stjörnur eru með
óvenjulega nærtækum hætti til vitnis
um hana. í lokaljóðinu, Komnireru
dagarnir, verður okkur kannski betur
en í öðrum Ijóðum Snorra Hjartar-
sonar Ijós kvöl einmanans, þess, sem
er jafnan einn á ferð:
Á ferð með þér er enginn
og einn neytir þú brauðs
þíns og víns.
Ljóðið segir frá þeim dögum, sem
skáldinu llka ekki. Það er orðið áliðið.
Niðurstöðu er ef til vill að finna í öðru
Ijóði, Nótt, þar sem „við blasir ný
dagleið / til annarrar myrkrar
nætur'? En í Komnir eru dagarnir eru
augu skáldsins „haldin" og það er
ákall í lokahendingunum:
Bið engilinn og stjörnurnar sjö:
sláið ó sláið haldin augu mín
Ijósi!
Einvera Snorra Hjartarsonar hefur
verið skáldinu frjó. Henni eigum við
að þakka mörg fegurstu Ijóð Laufs og
stjarna. Frá henni er ekki löng leið til
ályktunar, sem skáldið dregur í
Ijóðinu Ung móðir:
Fegurð og góðvild
þetta tvennt og eitt
hvað er umkomulausara
(rangsnúnum heimi
Og þó mest af öllu
og mun lifa allt
Ég ætla ekki að dunda við að
endurtaka það, sem ég hef áður
skrifað um verk Snorra Hjartarsonar.
Þessi stutta grein er hugsuð sem
síðbúin afmæliskveðja til hans. En ég
get ekki stillt mig um að minnast einu
sinni enn á Ijóðið Ef til vill, sem lýsir
helstríði rjúpu. Þetta Ijóð er dæmi um
djúpa samhygð skáldsins, með þeim,
sem þjást og er um leið táknrænt fyrir
samtíð okkar. Annað minnisstætt Ijóð
er Ég heyri þau nálgast, sem ort er
með uppreisnina í Ungverjalandi
1 956 í huga og segir frá flótta-
mönnum, sem eiga sér ekkert frið-
land og fá hvergi leynst „með von
ykkar von okkar allra"
Snorra Hjartarsyni hefur tekist að
yrkja þannig um samtímaatburði að
úr hefur orðið magnaður skáldskapur.
Hver hefur ort betur en hann um
ógnir Hírósima og Nagasaki i síðari
heimsstyrjöld? í Á Gnitaheiði birtist
Ijóðið Vísa, látlaust heiti á Ijóði, sem
rúmar mikla kvöl. Visa minnir i ein-
faldleik sínum og skýru myndmáli á
sum Ijóðin í Laufi og stjörnum, eins
og til dæmis Ef til vill. Aftur á fnóti
eru nokkur „baráttuljóð" í fyrri bókum
Snorra í of miklum ræðustíl og ekki
laus við að vera rímaðar yfirlýsingar.
Þau kann ég ekki að meta þótt sumir
þreytist aldrei á að hæla þeim.
Ekki verður hjá komist að minna á
þátt Snorra Hjartarsonar sem bók-
menntamanns og gagnrýnanda. í Sól
erá morgun kvæðasafni frá átjándu
öld og fyrri hluta nitjándu aldar,
kynnir hann okkur skáldskap eftir
„vanrækt og stundum vanmetin
skáld ', og val hans og formáli Ljóða
frá ýmsum löndum eftir Magnús Ás-
geirsson hefur ekki síst orðið til að
auka hróður Magnúsar. Einnig má
nefna safnritið íslenzk ástaljóð,
sem Snorri valdi.
©