Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1976, Blaðsíða 4

Afbrýðissemi
langt I frá á sama hátt hjá öllum
sem henni eru haldnir. Þýzkur
geðlæknir von Schumann skiptír
sjúklegri afbrýðissemi f þrjú
stig:
1. truflun á taugakerfi. Þessi
tegund sjúklegrar afbrýðissemi
er auðveldust viðfangs en getur
þð leitt sjúklinginn til óhæfu-
verka bæði á sjálfum sér og öðr-
um.
2. afbrýðissemi seih stafar af
ranghugmyndum. Þá er afstaða
viðkomandi sjúklings brengluð
g^fivart makanum, en að öðru
leyti er hann algerlega heilbrigð-
ur.
3. afbrýðissemi á svo háu stigi
að til vitfirringar telst en af-
brýðissemin birtist aðeins sem
sjúkdðmseinkenni en er ekki hin
eiginlega orsök sjúkdðmsins.
Sjúklingnum fannst hann þá líka
oft ofsðttur og hann Iifir f stöðug-
um ótta við að verða byrlað inn
eitur.
Afbrýðissemi sem stafar af
truflun á taugakerfinu á oft
rætur að rekja til kynferðis-
mála.Von Schumann segir: Kafd-
lyndar eiginkonur ðttast oft að
makar þeirra finna sér aðra ást-
konu með meiri reynslu og heit-
ara tilfinningalff. Þessi ðtti eykst
um allan helming ef eiginmaður-
inn gefur ekki heldur gaum öðr-
um kostum konunnar Það elur á
minnimáttarkennd hennar sem
aftur kyndir undir afbrýðis-
semina.
Sifkur vftahringur getur gert
margri konunni Iffið hreinasta
böl. Sjálfsvitund hennar dafar
stöðugt, henni finnst engum
þykja vænt um sig og þessu
hugarástandi til fufltingis leitar
hún uppi sannanir fyrir tilvist
keppinauts um makann — og
finnur þær hvarvetna.
Hún finnur hár (ðkunnug) á
jakka eiginmannsins eða varalit á
flibba hans. Hún leitar f vösum
hans að bréfum eða ðkunnugum
heimilisföngum. Bfllinn er skoð-
aður hátt og lágt, ef ske kynni að
hárnál leyndist og skrítinn
sfgarettustubbur.
Slfkt framferði getur riðið
hvaða hjónabandi sem er að
fullu. Maðurinn þolir ekki að
sitja til lengdar undir eilffum
ásökunum og verður þannig
stundum vfsust leiðin beint f fang
annarrar konu. Eða hann missir
stjðrn á sér og leggur hönd á
konu sfna nöldurskjððuna þá
arna.
Hvað á eiginmaður til ráða
gegn sjúklegri afbrýðissemi eig-
inkonunnar?
Hann á aldrei að gefa henni
minnsta tilefni til afbrýðissemi,
ekki einu sinni f spaugi. Þjáist
hún af minnimáttarkennd á hann
að styrkja sjálfsvitund hennar f
hvfvetna og lirðsa henni f bak og
fyrir: lofa matargerð hennar og
dást að klæðaburðinum og hár-
greiðslunni Eftir samræður á
hann að lýsa hrifningu sinni yfir
skoðunum hennar og rökfestu,
jafnvel þðtt hann tali sér þvert
um hug.
Það sem við á um konu f slfkum
tilvíkum, gildir eins um karl-
menh. Kynferðismál eru Ifka
þung á metunum hjá körlum.
Þeir ðttast að þeir séu lélegir
elskhugar finnst þeir getulausir
og eru það jafnvel.
Að einu leyti er þð mismunur á
körlum og konum. Árásarhneigð
fylgir oftar sjúklegri afbrýðis-
semi meðal karla og getur f versta
falli kostað blððsúthellingar.
Hvernig á kona sem má búa við
sjúklega afbrýðissemi karls sfns
að haga sér?
Hún á aldrei að erta hann með
vanhugsuðum orðum eða gerðum.
Hún á að efla sjálfsvitund hans,
lofa velgengni hans f atvinnulff-
inu og afköst öll. Öðlist hann
öryggi á nýjan leik, hverfur af-
brýðissemin af sjálfu sér.
Fyrir báða aðila gildir sú regla
að tala sem minnst um ástarævin-
týri sem urðu á fyrri æviskeiðum.
Eftirfarandi saga styður þá
kenningu. Hana sagði þekkt sjðn-
varpsstjarna Chris Howland um
sig sjálfan:
Eg bjð í ástrfku hjðnabandi
með hrífandi eiginkonu. Við vor-
um mjög hamingjusöm og aldrei
datt mér afbrýðissemi f hug enda
ekki ástæða til. En dag nokkurn
sagði hún mér frá þvf hvernig
hún hefði dregið fyrri eiginmann
sinn á táiar.
Hún hringdi með leynd f elsk-
huga sinn og las fyrir honum lista
yfir matvörur og annað sem til
heimilisins þurfti f sfmann. Svo
sagði hún eiginmanni sfnum að
hún þyrfti að fara út til að gera
innkaup en fór f stað þess til
elskhugans. Eftir stuttan ásta-
fund hélt hún svo heimleiðis með
vörurnar sem sönnunargagn um
að hún hefði verið í verzlunarer-
indum.
Þegar hún hafði lokið þessari
frásögn stðð hun upp og sagði:
Jæja, ég er þá farin út að verzla.
Eftir þetta fór ég að verða tor-
trygginn. Ég ðttaðist að hún færi
eins að við mig og fyrri eigin-
manninn. Nú veit ég að þessi af-
brýðissemi var alveg ástæðulaus.
En þá ásakaði ég hana stöðugt um
hjúskaparbrot og þðttist vita að
hún væri mér ótrú. Þannig gekk
ég að ást okkar dauðri.“
Von Schumann segir að f þessu
tilviki hefði verið hægt að bjarga
hjðnabandinu ef rétt hefði verið
að farið. Konan hefði átt að full-
vissa manninn um það sýknt og
heilagt að hann væri öllum
fremri og allir aðrir f skugga
hans. Þð viðurkennir hann að
ekki sé við þvf að búast að
afbrýðissemi sé auðveld viður-
eignar hún hverfur ekki eins og
dögg fyrir sðlu á augabragði. Það
kostar bæði þolinmæði og þraut-
seigju af beggja aðila hálfu til að
yfirvinna brestinn.
Þegar afbrýðissemi nálgast vit-
firringu er læknishjálp nauðsyn-
leg og þá verður að koma til með-
ferð hjá geðlækni eða sál-
greining. Erfiðast er oft að fá
sjúklinginn til að horfast f augu
við að hann þurfi læknishjálpar
við, þvf honum finnst hann heill
heilsu.
Margir reyna að halda þessari
sjúklegu kennd leyndri og haga
sér eðlilega hið ytra. Aðrir geta
vart sinnt daglegum störfum
vegna ranghugmyndanna.
Við lækningu f slfkum tilvikum
eru notuð ýms meðui og sál-
greining getur Ifka flýtt fyrir
bata. Ef sjúkdðminum fylgir
árásarhneigð verður víðkomandi
að leggjast til meðhöndlunar á
sjúkrahús. Þá getur lækning
tekið langan tfma og rnikil hæfni
og þekking lækna þarf að koma
til.
Finn Soeborg
TARZAN
Pabbi, ertu sterkari en
Tarzan? spurði Jens allt f einu
dag nokkurn er við vorum á
göngu saman um skðginn.
— Miklu sterkari, svaraði
ég. Það var að vísu nokkuð
orðum aukið, en ég vildi frek-
ar að drengurinn liti upp til
mfn. Hann var nefnilega sá
eini, sem það hafði nokkru
sinni gert.
— Geturðu rifið upp tré
með rðtum eins og Tarzan með
höndunum? spurði hann.
— O, já, svaraði ég. Nú varð
ekki aftur snúið.
— Stórt tré?
— Hversu stórt sem er,
svaraði ég.
— Reyndu að rffa eitt upp,
sagði hann.
— Nei, sagði ég. Ég held að
skógræktin leyfi ekki svo-
leiðis. Annars mundi ég gera
það.
Hann sætti sig við þessi rök
og við héldum áfram. Er við
höfðum gengið f nokkrar
mfnútur, mættum við allt f
einu manni með kaskeiti. Það
var skðgarvörðurinn. Jens
þekkti hann strax, og áður en
mér tókst að koma f veg fyrir
það, hafði hann yrt á manninn.
— Gætirðu leyft honum
pabba að rffa eitt tré upp með
rðtum með berum höndum?
spurði hann.
— Með berum höndum?
sagði skógarvörðurinn. Það
held ég að faðir þinn geti ekki.
— Jú, það getur hann, full-
yrti Jens ákafur. Það hefur
hann sagt mér sjálfur. Hann er
miklu sterkari en Tarzan.
Skógarvörðurinn virti mig
fyrir sér og það leit út fyrir að
hann efaðist um heilbrigt
ástand mitt. Svo brosti hann
tvfrætt.
— Ef þér getið það f raun og
veru, sagði hann við mig, þá er
yður meira en velkomið að rffa
upp eins og nokkur stykki.
— Hæ, pabbi, gerðu það þá,
sagði Jens himinlifandi.
— Ég er nú f nýjum frakka,
sagði ég og teymdi drenginn af
stað
— Be, be, þú gazt það bara
ekki, sagði Jens, er við héldum
áfram.
Ég svaraði ekki. Ég var f
þungum þönkum við að semja
kæru til skógræktarinnar, þvf
að ég er sannfærður um, að
einhver skógarvörður hefur
ekkert vald til að veita svona
nokkur leyfi.
Halldór Stefánsson þýddi