Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1976, Blaðsíða 12

VISINDALEG
ATHUGUN
Ýmsar kenningar eru uppi um tilgang þeirra, sem hingað
koma á fljúgandi diskum og öðrum ókennilegum fljúgandi
hlutum. Ein er sú, að jarðarbúar séu undir mjög nákvæmri
athugun og hingað og þangað, einkum I borgum, séu diskverj-
ar við athuganir á mannfólkinu, án þess að eftir þeim sé tekið.
Þessu nafni nefnist
b£k eftir bandaríska
stjörnufræðinginn Dr.
J. Allen Hynek, sem út
kom á árinu 1972.
Fremur lítið ber á
bókinni í öllu því flóði
bóka um þessi fyrir-
bæri. En nokkra ára
gamall bókalisti um
málefnið var á mörg-
hundruð síður. Þó er
þessi bók sennilega
einasta vísindalega
umfjöllunin um
málefnið og því vert
að kynna hana nánar
hérlendis, ef þá á
annað borð vísinda-
legur áhuga á
málefninu eru fyrir
hendi hér.
Með reglulegu
millibili berast okkur
fréttir í fjölmiðlum
um U.F.O. upplifun
fólks bæði utan- og
innanlandsfrá. Innan-
landsfyrirbærin, ef
unnt er að nefna þau
svo, vekja einkum for-
vitni okkar og eru
einatt hæf til þess, að
við getum myndað
okkur skoöun um
málefnió. Sérílagi er
það svo þegar við
þekkjum það fólk, sem
slíkt hendir.
íslenskir fjölmiðlar
eru ákaflega var-
færnir í frétta-
flutningi um fyrir-
bærin og má það
teljast til undan-
tekningar, að birtar
séu lýsingar sjónar-
votta á þeim. Það má
telja algilda reglu, að
aðeins þeir frétta-
menn, sem sjálfir hafa
áhuga á eða hafa
sjálfir séð fyrirbærin,
komi fréttunum að um
þau. Aldrei hefur það
hent, hér á landi, að
lýsingar sjónarvotta
hafi verið rann-
sakaðar nánar af
blaðamönnum eða öðr-
um, til þess að komast
að nánari atvikaröð.
Hins vegar er oftast
látið nægja að vitna í
íslenska stjörnu-
fræðinga, sem engan
áhuga hafa á mál-
efninu og svar þeirra
er eins og erlendra
kollega þeirra flestra:
Þetta var Venus.
Málið er afgreitt.
Sjónarvottar eru
taldir í besta tilfelli
kjánar.
tslenzk
UFO-fyrirbæri
Til þess að minna á nokkur
fslensk UFO-fyrirbæri frá siðustu
árum skulu þessi rifjuð upp: I
maf 1973 sást glampandi hlutur á
lofti frá nokkrum kauptúnum á
Austfjörðum. Samdægurs tók
sjálfvirk kvikmyndavél sem beint
var að eldgosinu í Vestmanna-
eyjum mynd af ókenndum hlut
yfir eldfjallinu. Filma þessi mun
vera f eigu Jarðfræðideildar
Háskólans. f júlf 1974 sáu þrfr
menn glampandi hlut yfir
Reykjavik.Þá sáust fljúgandi ljós
i Svarfaðardal sama haust. t
október 1975 sáust Ijósfyrirbrigði
f Hvalfirði. f júlf 1975 sáu sex
manns einkennilegan hlut á flugi
við Bolungarvfk. Og f september
1976 sá fjöldi manns UFO-
fyrirbæri á svæðinu milli Laugar-
dalsfjalla og Eyrarbakka og allt
til Reykjavíkur. Fleiri fyrirbrigði
eru kunn frá síðustu árum, en
þessi eru sennilega þau merki-
legustu. Það má teljast furðulegt,
að þeir, sem hafa atvinnu sína af
fréttamennsku skuli ekki gera út-
tekt á þessum lista fyrirbæra
síðustu þriggja ára. En þó mun
von á slfku.
Á allra síðustu misserum hefur
orðið nokkur breyting á „opin-
berri“ afgreiðslu fslenskra UFO-
fyrirbæra og má þar scnnilega
um kenna breyttri afstöðu opin-
berra yfirvalda f Bandarfkjunum
eins og nánar verður f jallað hér á
eftir. Bandarfkjamenn hafa gefið
tóninn um opinbert álit á
málefninu hingað til og gengur
það svo langt að jafnvel yfirvöld í
Sovétríkjunum hættu við áform
um að birta skýrslur sfnar hér að
lútandi, þrátt fyrir eindregin
tilmæli stjörnufræðistofnunar
USSR. Ein undantekning er þó
til, en það er Brasilfa, sem mun
hafa viðurkennt fyrirbærin sem
„náttúrulega" staðreynd.
Fyrirbærin
afskrifuð
árið 1969
En nú er að snúa sér að bók
Hyneks: Hynek var ráðgjafi
bandaríska flughersins um
tuttugu ára skeið. Hlutverk hans
var að reyna að finna viðhlýtandi
stjarnfræðilega skýringu á ein-
kennilegum loftfyrirbærum.
Þetta starf var unnið í deildinni
„Project Blue Book“ en það var
sú deild í flughernum, sem
safnað öllum upplýsingum um
UFO-fyrirbrigðin. Söfnun þessi
bófst árið 1947 og var henni beint
að þvf að kanna, hvort fyrirbærin
gætu reynst hættuleg öryggi
Bandarfkjanna. Árið 1969 var
deildin svo lögð niður, að minnsta
kosti opinberlega eftir að svo-
kölluð Condon skýrsla kom út, en
skýrsla þcssi kvað upp „endan-
lcgan“ dauðadóm yfir UFO-
fyrirbærunum. Nánar segir frá
henni síðar. Persónuleg afstaða
Hyneks til málsins breyttist
mikið eftir því sem á leið. Að
eigin sögn var hann f byrjun eins
og „saklaus áhorfandi, sem varð
fyrir skoti“. Smám saman varð
það þó sannfæring hans, að lýsing
sjónarvotta, sem uppfylltu skil-
yrði greinar sjónar og trúverðug-
leika væru raunverulega reynslu
athugun (empirical observation)
og því unnt að skoða hana í sam-
ræmi við vísindalegar leikreglur.
Það er langt í land með að
vísindamenn almennt séu sömu
skoðunar. Flestir þcirra neita svo
mikið sem athuga fyrirbærin,
sem er óneitanlega óvfsindaleg
afstaða.
Hynek leggur ekki dóm á fyrir-
bærin né reynir að skýra þau
nánar sem slfk. Bók hans fjallar
fyrst og fremst um flokkun þeirra
og álit vísindamanns á vísindaleg-
um vinnubrögðum varðandi nýja
mannlega reynslu.
Hann hafði aðgang að öllum
þeim rúmlega 12.000 skýrslum,
sem bandarfski flugherinn
safnaði í 22 ár. 1 bók sína velur
hann úr tiifelli, sem hann rann-
sakaði sjálfur og talaði þá m.a.
sjálfur við sjonarvotta skömmu
eftir að fyrirbærin sáust. Ilann
tekur aðeins með fyrirbæri scm
fleiri en citt vitni sáu, þar sem
einn maður getur orðið fyrir
ofskynjun. Sérlega velur hann
trúverðugt fólk og þá sem byggja
á góðri sjón við atvinnu sína, eða
eru þjálfaðir í lýsingu á loftfyrir-
bærum eins og flugmenn, veður-
athugunarfólk, flugumferðar-
sljórar, geimfarar, lögreglumenn,
stjörnufræðingar o.s.frv. Óþarft
er að geta þess að hann tekur
aðeins með þau fyrirbæri sem
reyndust óskýranleg eða
flokkuðust undir U.F.O. en þau
eru að meðaltali 25% umf jallaðra
skýrslna.
Frá næturl]ósum
til náinnar snertingar
Fyrirbærunum skiptir hann
niður : sex flokka eftir gerð
þeirra. Fyrsti og lang algengasti
flokkurinn er: NÆTURLJÓS.
Lýsing þeirra er ávallt mjög
svipuð: Ilrcyfingar Ijóss á himni,
sem ckki falla að neinum
þekktum náttúrufyrirbrigðum.
Samhliða hreyfingunum eru lita-
breytingar Ijóssins. Almennt eru
skýrslur um Ijósfyrirbrigði á
himni sjaldan UFO-fyrirbæri og
aðrar skýringar má finna af sér-
fróðum mönnum. Næsti flokkur-
inn er: DISKAR 1 DAGSLJÓSI.
Þeir nefnast svo vegna lögunar