Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1976, Blaðsíða 10

KRISTMANN GUÐMUNDSSON rit-
höfundur verður 75 ára laugardaginn 23.
október. Hann er einn þeirra hérlendu
rithöfunda sem leituðu út fyrir landstein-
ana til þess að hasla sér völl, en fluttist
síðar heim og hefur búið í Hveragerði og
Reykjavík. Eftir Kristmann liggja margar
skáldsögur, sjálfsævisaga, smásögur og
ljóð og verk hans hafa verið þýdd á fjölda
mörg erlend mál. Kristmann hefur stund-
um látið Lesbókinni sögur í té, en í þetta
sinn hefur blaðið valið úr verkum hans
smásögu og þrjú ljóð og er það birt sem
virðingarvottur við skáldið á þessum
merku tímamótum.
VIVIAN
smásaga
eftir
Krístmann
Guðmundsson
Hann var kennari við læknadeild
háskólans ( einni af höfuðborgum
Norðurlanda. 1 landi sfnu er hann
kunnur vfsindamaður og reyndar
vfðar. Ritgerðir hans um rann-
sóknir á hjartasjúkdómum þykja
stórmerkilegar, en þær eru auð-
vitað einungis fyrir sérfræðinga.
Við kynntumst f samkvæmislíf-
inu. Hann var þægilegur f um-
gengni, en hafði lag á að láta aðra
tala og hlusta sjálfur. Það hefur
ef til vill verið orsök þess, hversu
vinsæll hann var. Mér þótti alltaf
ofuriftið kátlegt, að hann skyldi
hafa skrifað doltorsritgerð um
mannshjartað; hann var nefni-
lega einstaklega ólaginn f
kvennamálum. Hann var einn
þeirra ógæfusömu manna, sem
konur girnast ekki. Slfkum hættir
til að verða broslegir, þótt aðstaða
þeirra sé f rauninni aumkunar-
verð.
Þegar við hittumst fyrst, var
hann um fertugt. Við urðum sam-
ferða úr veizlu, og á leiðinni
skruppum við inn f veitingahús
til að fá okkur kaffi. Talið barst
að hinu fagra kyni, og hann trúði
mér fyrir þvf, að hann ætti enga
vinkonu. Hann ræddi mjög hrein-
skilnislega um þetta — lfklega af
þvf að ég var útlendingur og hann
bjóst ekki við að sjá mig aftur. Ég
bauð honum þá að kynna hann
fyrir laglegri stúlku, sem ég
þekkti. Mér datt ekki f hug, að
hann myndi taka þvf boði, en það
gerði hann reyndar. Hann sagði,
að sér þætti vænt um, ef ég vildi
gera þetta — og brosti vandræða-
lega eins og átján ára piltur. Gott
og vel hugsaði ég, þú skalt fá að
kynnast stúlku, sem segir sex!
Það vildi svo einkennilga til, að
um þessar mundir þekkti ég ung-
frú eina, fallega og skemmtilega,
sem var nokkuð laus á kostunum.
Ég var satt bezt sagt hálfsmeykur
við hana, það var eitthvað f fari
hennar, sem mér stóð stuggur af.
En ég hugsaði sem svo, að hún
væri ágætlega til þess fallin að
iffga feiminn piparsvein og
hressa hann.
Litlu sfðar bauð ég þeim báðum
f smáveizlu heima hjá mér. Ég
hafði sagt stúlkunni — við getum
kallað hana Vivian — hvað til
stæði og beðið hana að vera svolft-
ið hlýleg við doktorinn. Hún tók
þvf ekki illa, en var þó naumast
eins kát og hún átti að sér, meðan
við biðum eftir honum. — Ég
hafði boðið annarri ungfrú, sem
ég þekkti, og auðsýndi henni
miklu meiri alúð en efni stóðu til,
svo að Vivian mætti skiljast, að
mér væri alvara.
Doktorinn kom nokkuð seint og
var talsvert þreytulegur. En mér
er einkar vel lagið að blanda
kokkteil, og veizlubruggið mitt
var ekkert gutl f þetta sinn. Eftir
tvö glös sagðist doktorinn myndu
geta flogið, ef hann kærði sig um,
og þegar hið þriðja var tæmt,
heyrði hann englana syngja.
Vivian var dálftið dauf aldrei
þessu vant, en nú fór doktorinn
að stfga f vænginn fyrir henni.
Honum fórst það ekki höndug-
lega, og blikið f augum stúlkunn-
ar spáði öllu illu. Ég gaf þeim
gætur f laumi, en lézt annars vera
með allan hugann við dömuna
mfna, og hún var hin altilegasta
við mig; enda hafði svo verið um
samið fyrirfram. En ég var að
velta þvf fyrir mér, hvers vegna
þessi maður, sem var mjög vel
þokkaður af öllum, prúður og við-
mótsþýður, skyldi vera kvenna-
fæla? Hann sýndist fremur snot-
ur, hafði að minnsta kosti engin
áberandi lýti, og var ætfð vel
snyrtur og þokkalega til fara. Ég
hef oft séð laglegar stúlkur ganga
eftir ljótari og ógeðfeldari karl-
mönnum en honum.
Það fór nú lfka svo, að Vivian
litla sneri við blaðinu og gerðist
blfð og elskuleg við doktorinn. Ef
til vill hefur kokkteillinn minn
átt sinn þátt f þvf. Hann var svo
góður, að um tfma lagði ég full-
mikla alvöru f leikinn við döm-
una mfna. Hún leit á mig með
kulda og spurn f augum, þvf að
auðvitað vildi hún ekkert með
mig hafa; þetta var aðeins greiði,
sem hún gerði mér, að villa fyrir
Vivian.
— Nú, laust eftir miðnætti hurf-
um við á brott, svo að lftið bar á.
Við fórum út bakdyramegin, og
ég fylgdi henni heim að götudyr-
um foreldra hennar. Sfðan slóraði
ég úti hálfa aðra klukkustund.
Þetta var að haustlagi, en hlýtt f
veðri, svo að ekki væsti um mig.
Þegar ég kom heim, voru þau
farin. Doktorinn hafði skilið eftir
nafnspjaldið sitt á skrifborðinu
með þökk og afsökun.
Hann hringdi til mfn daginn
eftir og endurtók þakklæti sitt
munnlega. Ég þóttist heyra á
rödd hans og orðalagi, að allt
hefði gengið að óskum fyrir hon-
um. Það gladdi mig, þvf að mér
gazt vel að manninum — og eins
var ég feginn að losna við ást-
leitni Vivian, sem ég hafði aldrei
getað fellt mig við. Doktorinn
sagðist bráðlega ætla að bjóða
mér heim og kvaddi mig sfðan
með virktum. En einhverra or-
saka vegna varð aldrei af þvf
heimboði. Ég saknaði þess ekki,
þvf að ég átti marga vini f borg-
inni og tók þátt f mörgum kvöld-
boðum — kannski helzt til mörg-
um. En ég var dálftið hissa á þvf,
að ég skyldi aldrei hitta hann
þennan vetur. Við áttum þó
nokkra sameiginlega kunningja,
en hann virtist ekki koma til
þeirra um þær mundir. Eitt sinn
spurði ég einn embættisbróður
hans um hann, en maður sá gaf
mér loðin svör, sagðist halda, að
doktorinn væri önnum kafinn við
eitthvert verkefni, er tæki allan
hans tfma. Ég sá ekki betur en
háðsbrosi brygði fyrir á vörum
mannsins, um leið og hann gaf
mér þetta svar.
Um vorið fór ég burt og kom
ekki til borgarinnar fyrr en eftir
tvö ár. Þá var ég að ljúka við nýja
skáldsögu og lét þvf lftið á mér
bera, gerði ekki vart við mig
nema hjá beztu vinum mfnum og
tók engan þátt f samkvæmislff-
inu.
Ég man vel kvöldið, sem ég
lauk við bókina. Veður var fagurt,
blæjalogn og blómailmur úr görð-
unum. Ég lét handritið niður f
skrifborðsskúffuna, stakk lyklin-
um f vasann og gekk út. Margt
fólk var enn á götunum, og það
var gott að hverfa f mannhafið,
ráfa stefnulaust og varpa af sér
öllum áhyggjum. Að lokum sett-
ist ég á bekk við sjóinn, horfði til
hafs og sökkti mér niður f dag-
drauma.
Ekki veit ég, hversu lengi ég
sat, en allt f einu varð ég þess var,
að maður hafði staðnæmzt
skammt frá mér og horfði á mig.
Ég leit til hans, kannske nokkuð
hvasst, þvf að ég var á afskekkt-
um stað og vornóttin dimm f þvf