Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1976, Blaðsíða 3

j
j
Emelfta O. Nocon ásamt eiginmanni sfnum, Óiafi Ingólfssyni. Myndin
er tekin heima hjá þeim. Á myndinni að neðan sést fbúðarhús foreldra ’
Emelftu á Filipseyjum. .
meiri áhuga fyrir að vita eitthvað
um unga menn á Islandi, gat Skot-
inn ekkert um þá sagt, þar sem
hann hafði ekki haft augun af
stúlkunum. Þrátt fyrir það fór
Emelíta að hans ráðum og kom til
íslands i desember 1973.
Þegar hún kom til Keflavikur,
leist henni ekki meira en svo á
landslagið:
— Mé'r fannst ég alveg eins geta
verið lent á tunglinu, segir hún.
Hér var ekkert að sjá nema grjót,
engin hús þegar komið var út af
flugvellinum og allt í myrkri. Ég
spurði sjálfa mig hvað í ósköpun-
um ég væri að gera á svona stað.
En úr þessu rættist, þegar nær
dró Reykjavik og umhverfið
breytti um svip.
Emelítu hafði lengi dreymt um
að sjá snjó með eigin augum. Sá
draumur rættist að vísu í Skot-
landi en gekk þó meira í uppfyll-
ingu þegar til Islands kom. Hin
fyrstu hvítu jól upplifði hún á
ísafirði, þar sem henni var boðið
að dvelja yfir jólin, skömmu eftir
komuna hingað.
Hvaða hugmynd hafðir þú um
landið, annað en að þar væri snjó
að sjá?
— Fyrstu upplýsingar um Ís-
land fékk ég frá bróður mínum,
sem hér var á vegum Bandaríska
flotans, segir Emelita. Hann skrif-
aði heim og lýsti landinu og stór-
brotinni náttúru þess; dagsbirta
allan sólarhringinn var að okkar
dómi heima, óskiljanlegt fyrir-
bæri.
— Þegar ég fékk hugmyndina
að Íslandsferðinni í Skotlandi,
varð ég mér úti um bækur og þær
upplýsingar, sem fáanlegar voru
þar. En fólk í Skotlandi reyndist
ekki mikið fróðara en ég var sjálf;
sagði að á lslandi væri ailt i snjó
og ís og þar hlyti að vera ömurlegt
að vera, hvort mér væri ljóst hvað
ég væri að ráðgera?
Með hliðsjón af þessum upplýs-
ingum Skotanna tók Emelíta að
prjóna ullartrefla og vettlinga og
keypti ýmiss konar skjólgóðan
ullarfatnað til vonar og vara.
— Þetta kom sér að vísu vel
þegar hingað kom, segir hún; en
ég get ekki sagt að ég þoli illa
loftslagið hér, ég kann vel við
snjóinn og jafnvel rigninguna.
Það er helst rokið, sem mér finnst
vera til óþæginda.
Þetta hlýtur að vera frábrugðið
veðurfari á Filippseyjum?
— Já, þar höfum við aðallega
tvær árstiðir: Regntíð, sem hefst í
júlí og samsvarar sumri og hausti
hér norður frá, og þurrkatiðin
samsvarandi vetri og vori hér. Þá
er heitast i apríl og maí en hitinn
er oftast nálægt þvi að vera 25 til
30 stig. Gola blæs af hafi og kem-
ur í veg fyrir að hitinn verði
óþægilegur.
Heimaland
Emelítu
Lýsing Emelitu á veðurfarinu í
hennar heimalandi, sem vel gæti
látið í okkar íslensku eyrum sem
einskonar ferðaskrifstofu auglýs-
ing frá sjálfri P:radís, vekur at-
hygli á nokkru nánari fræðslu um
land hennar og þjóð en ætla má
að i fljótu bragði, sé almenn vitn-
eskja um það af fremur skornum
skammti.
Handbærar heimildir leiða í
ljós, að landfræðilega tilheyra Fil-
ippseyjar þeim heimshluta, er
nefnist'i mæltu máli Austurlönd
fjær. Ótrúlegt er en satt, að þessi
umræddi eyjaklasi i Kyrrahafi,
samanstendur af nál. sjö þúsund
og eitt hundrað eyjum, smáum og
stórum, en aðeins á átta hundruð
af þeim eru byggð ból. Aðal-
byggðasvæðin eru þrjú og skipt-
ast í: Luzon, Visayas og
Mindanao.
Vmis staðanöfn á þessum slóð-
um koma þeim kunnuglega fyrir,
er muna fréttaflutning frá átök-
um, er þarna áttu sér stað i síðari
heimstyrjöld. Stærsta borg lands-
ins, Manila, en hún var áður höf-
uðborg, minnir hvern þann, sem
kominn er til vits og ára á sam-
nefnda vörutegund, Manila-
hampinn. Hann er þó ekki fram-
leiddur mest í borginni sjálfri,
heldur austar og sunnar á eyjun-
um m.a. á Mindanao. Núverandi
höfuðborg, Quezon City, var
nefnd eftir forseta landsins og
þjóðarleiðtoga.
Þótt fjarlægðin sé mikil í flestu
tilliti milli íslensku þjóðarinnar
og hinnar filippeysku, ciga báðar
þjóðirnar það sameiginlegt að
hafa mátt búa við nýlendustjórn,
öldum saman og öðlast um svipað
leyti og með svipuðum hætti sjálf-
stæði sitt.
Eins og kunnugt er stefndu
Spánverjar skipum sínum þangað
i landaleit á seinni hluta 16. aldar
og þó meðfram í leit að kryddjurt-
um, sem þarna voru til staðar af
örlæti náttúrunnar.
Af því leiddi tvennt, sem átti
eftir að duga eyjabúum langa tíð:
Eyjarnar hlutu nafngift sina til
heiðurs Filippusi II. Spánarkon-
ungi og urðu að lúta nýlendu-
stjórn Spánverja næstu þrjár ald-
ir og þrem áratugum betur. En
skömmu fyrir síðustu aldamót
þraut íbúana þolinmæði og upp-
reisn var gerð gegn nýlenduherr-
unum. Þeim leik lauk með þátt-
töku Bandarikjamanna í átökun-
um og Spánverjar afhentu þeim
Filippseyjar í desember 1898.
Barátta þjóðarinnar til fullkom-
ins sjálfstæðis hélt áfram til árs-
ins 1946, en þá var stofnað þar
lýðveldi, eftir að Bandaríkjamenn
höfðu veitt Filippseyingum fullt
sjálfstæði, samkvæmt áður gerð-
um samningum en frá 1935 höfðu
þeir haft stjórn eigin mála og
forseta. Þvi embætti gegndi
Manuel L. Quezon, sem um langt
skeið var leiðtogi þjóðarinnar og
ef til vill má hugsa sér í hliðstæðu
hlutverki og Jón Sigurðsson var á
tslandi. Einnig áttu þeir það sam-
eiginlegt að hvorugur lifði að sjá
lýðveldi stofnað í landi sinu;
Quezon forseti lést árið 1944 en
lýðveldisstofnunin fór fram þann
4. júlí 1946, á þjóðhátiðardegi
Bandaríkjanna.
Gagnkvæman samvinnuvilja
filippinsku og bandarisku þjóðar-
innar nú, má ef til vill m.a. rekja
til sameiginlegrar baráttu þeirra
til þess að reka Japani af höndum
sér, en þeir hertóku eyjarnar og
sátu þar við litlar vinsældir
heimamanna og óþökk Banda-
rikjamanna, frá því skömmu eftir
árásina á Pearl Harbour og fram-
undir lok seinni heimsstyrjaldar.
Á Filippseyjum eru nú banda-
rískar herstöðvar. Og þrátt fyrir
sjálfstæði og lýðveldisstjórn eru
vestræn áhrif frá Stórabróður
hinum megin Kyrrahafsins i fullu
gildi. Hins vegar eru næstu ná-
grannar í norðvestri, Kínverjar
og frá þeim eru rik og rótgróin
menningaráhrif í þjóðlífi Filipps-
eyinga og munu enn verða um
langan aldur.
Lífskjör og
lifnaðarhættir
Hvernig er lifskjörum hins al-
menna borgara háttað á Filipps-
eyjum, ef miðað er við það, sem
Emelita hefur kynnst hér á landi?
— Almennt virðist fólk lifa
góðu lífi á báðum stöðum, segir
hún. Þó er þar meiri mismunur á
launakjörum fólks eftir starfs-
stéttum. Til dæmis hafa trésmiðir
ekki nema um helming af launum
skrifstofufólks. Iðnaðarstéttir eru
ekki mikils metnar hvað starfs-
vali viðkemur og það sama má
segja um verkafólk. Skrifstofu-
fólk hefur betri laun og störf
þeirra eru meira metin. Kennarar
hafa lág laun, sem er i rauninni
mjög ranglátt, þar sem menntun
er mjög í hávegum höfð í landinu
og áhersla lögð á að menntafólk
sé á heimsmælikvarða í starfs-
greinum sínum. Það má segja að
menntafólkið sé stolt og prýði
þjóðarinnar, en nú i seinni tið er
þó farið að bera á offjölgun í
háskólamenntuðum starfsstétt-
um.
Emelita telur að almennt séu
laun miklu lægri i hennar heima-
landi en hér á Islandi; það sama
má segja um verðlag á lífsnauð-
synjum. Lifskjarabilið er breytt
þar i landi, ef mið er tekið af þeim
sem minnst hafa og hinum, er
meira en meðal fjárráð hafa, en
það eru starfsstéttir, svo sem
læknar, forstjórar og eigendur
framleiðslufyrirtækja og enn
hærra í fjárhagsstiganum eru hin-
ar rótgrónu auðugu fjölskyldur,
er telja mundu islenska auðmenn
allt að því fátæklinga.
Andstæður í lifnaðarháttum
eru einnig til staðar, allt frá vel-
megandi nýtísku borgarlifi til fá-
tækrahverfa og fjallabúa, sem
enn eru á frumstæðu menningar-
stigi og hafa búsetu i fjöllum og
koma lítið við sögu annarra
byggðarlaga.
Emelita segir að menntun
landsmanna sé að meira eða
minna leyti sniðin eftir banda-
risku skólakerfi. Skólaganga
hefst á 6—7 ára aldri. Sex námsár
í barnaskóla eru skyldunám og
kostað af almannafé; þá tekur við
fjögra ára gagnfræðanám eða al-
menn menntun, sem er að frjálsu
vali og á eigin kostnað. Síðan eru
svo menntaskólar og háskólar eft-
ir eigin vali og á kostnað nem-
enda.
— Við höfum bæði ríkisstyrkta
og einkaskóla. Einkaskólarnir eru
miklu dýrari en veita þó engu
betri menntun. Þeir dýrustu og
fínustu eru þó aðeins fyrir nem-
endur frá auðugum fjölskyldum,
segir Emelíta.
Búa borgarbúar almennt í eigin
húsnæði?
— Já, þap er mjögalgengt, segir
Emelita. En miklu lengur er verið
að vinna fyrir húsbyggingu þar,
eins og lika öðrum lifsþægindum.
Hvap um bifreiðaeign hins
venjulega borgara?
— Það er ekki eins algengt og
hér, að fólk noti sinn eigin bil,
þess er heldur ekki eins mikil
þörf. Það er mjög auðvelt og ódýrt
að komast leiðar sinnar með vögn-
um, sem við köllum „jeepneys",
en þeir eru sambland af leigubíl
og strætisvagni. Þeir rúma fáa
farþega en ganga vissar Ieiðir í
ákveðnum timum. Ökumennirnir
eiga þessi farartæki sjálfir og
hafa með sér félagsskap og fastar
reglur og taka mjög lágt gjald.
Auk þeirra eru svo almennings-
vagnar og járnbrautir, segir
Emelita.
Mjög fullkomið vega- og sam-
göngukerfi er á Filippseyjum og
ekki að öþörfu, þar sem yfir 40
milljónir heimamanna auk að-
komufólks, þurfa að komast leið-
ar sinnar. Til glöggvunar um
mannfjöldann má geta þess að
íbúar landsins eru tvisvar sinnum
fleiri en allir íbúar Norðurlanda
til samans.
En hvaða trúarbrögð hefur
þessi mannmarga þjóð sér til
trausts og halds?
Emelita segir að þjóðin blandist
milli kaþólskrar trúar, sem meiri
hlutinn tilheyri eða yfir 80 pró-
sent af þjóðinni, þá eru Múham-
eðstrúarmenn en þeir eru aðal-
lega á Mindanao og siðan mót-
mælendur, auk hinna venjulegu
sértrúarflokka, sem einnig eigi
itök þar eins og viðast annars
staðar i heiminum.
Framhald á næstu s(3u