Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1976, Blaðsíða 15

Vi8
bingóspilið
I Sólvangi.
Emelita
aðstoðar.
HVAÐ
ER
IÐJU-
ÞJÁLFUN?
Framhald af bls. 5
eiginlegt að hugsa um heimili
fremur en karlmönnum. Allir eru
ólikir í persónugerð, ekki endi-
lega að karlmenn og konur séu
andstæð i gerð sinni, heldur hafa
karlmenn ólíka persónueiginleika
innbyrðis og konur á sama hátt.
En Emelita vill ómögulega
missa alla rómantik út í veður og
vind:
— Ég er stórhrifin, þegar karl-
maður opnar fyrir mig dyrnar
biður mér sæti sitt í strætisvagni,
klæðir mig í kápuna og sýnir mér
á annan hátt vernd og virðingu,
segir hún.
Hvernig er þá hugmynd hennar
um nútímakonur?
— Aðalatriðið er að konur finni
lífsfyllingu í störfum sinum og
heimilislífi, hvort sem þær vinna
utan heimilis eða ekki. Þær þurfa
að vera frjálsar að velja sér lífs-
starf.
Emelita leggur áherslu á að hún
sé þakklát fyrir að vera til á þeim
tímum, sem veita henni frelsi og
rétt til að vera hún sjálf, og eins
og henni lætur best að lifa og
starfa.
Þegar ég spyr Emelitu að lok-
um, hvers hún sakni mest hér á
norðurhjara heims, segir hún eft-
ir nokkra umhugsun:
— Líklega sakna ég helst úti-
vistar; við höfumst mikið við utan
dyra, förum á ströndina með
nesti, syndum og njótum veður-
blíðunnar og sjávarloftsins. Ég
sakna þess lika að geta farið og
tint ávexti beint af trjánum, að
ganga kápulaus og áhyggjulaus
um veðrið og að sitja á gangstétt-
ar-matsölum undir berum himni.
En það sem ég sakna hvað mest
eru markaðstorgin. Á þeim sam-
komustöðum ríkir sérstakur blær
og spennandi andrúmsloft, þegar
fólk kemur með vörur sínar og
allir selja og kaupa eftir besta
tilboði.
Eitt af því, sem Emelítu þótti i
mesta máta undarlegt, þegar hún
kom til tslands i(ar það að sjá sól
og tungl á lofti samtimis.
— Heima er sólin alltaf beint
yfir okkur um miðjan daginn og
tekur skamman tíma að ganga
niður og setjast. En sólsetrið er
fallegt á Filippseyjum, segir Eme-
líta eins og við sjálfa sig. Af fjar-
rænu bliki í svip hennar dreg ég
þá ályktun, að í huganum sé hún
sem snöggvast komin til sins
heima.
Hollenskur
listfrϚingur
Framhald af bls. 13.
um stjórnmálasögu þessa tfma-
bils, enda hafði Gerard ter Borch
verið sjðnarvottur mjög mikil-
vægs viðburðar f sögu Evrópu,
sem átti sér stað 1648 f Miinster.
Sýning á heildarverki ter
Borchs 1974 f borg friðarsamn-
inganna hefði vissulega verið
mjög merkilegur atburður f Iffi
mesta sérfræðings f list Gerards
ter Borch. En þá var Sturla Jðnas-
son Guðlaugsson ekki lengur á
Iffi.
Köln
Ulrich Groenke
Helstu heimildir:
H. Gerson: „Sturla Jonasson Gud-
laugsson", JAARBOEK VAN DE
MAATSCHAPPIJ DER NEDER-
LANDSE LETTERKUNDE TE
LEIDEN 1971—1972, bls.
150—164. (Inniheldur skrá yfir
helstu rit eftir Sturlu.)
GERARD TER BORCH, 12 MAI
— 23 JUNI 1974, Munster 1974:
landesmuseum Munster. (Sýning-
arskrð.)
að setjast upp í rúminu og síðar
að flytja sig yfir i stól; að kenna
liðagigtarsjúklingi með hvaða
móti hann getur best unnið
heimilisverk, t.d. fært potta og
pönnur og önnur áhöld, án þess
að reyna um of á sára liði; að
leiðbeina sjúklingi, sem hefur
brotið úlnlið, að vinna við smiðar
og beita á réttan hátt skrúfjárni
og öðrum verkfærum þannig að
úr verði um leið æskileg æfing
fyrir hinn brotna lið; að kenna
sjúklingi að vefa' á borðvefstól i
þeim tilgangi að liðka handleggi
og hendur. Iðjuþjálfun nær
einnig i mörgum tilfellum undra-
verðum árangri til endurhæfing-
ar eftir heilaskemmdir og í með-
ferð geðrænna sjúkdóma.
— Þannig mætti lýsa starfi
iðjuþjálfans í það óendalega, en
ég vona að þetta nægi til að gefa
hugmynd um nytsemi starfsins,
segir Emelita.
— Mest er um vert að sjúkling-
ur taki þátt í starfi iðjuþjálfans,
leggi sitt af mörkum, trúi á árang-
ur. Til eru þeir sjúklingar, sem
líta svo á að á meðan þeir séu á
sjúkrahúsi, eigi þeir ekki að
þurfa að gera neitt sjálfir, aðeins
að fá aðstoð og þjónustu frá öðr-
um. Til þess að góður árangur
náist, verður sjúklingurinn að líta
á sjálfan sig sem þátttakanda í
meðhöndluninni, sem hann fær.
Þannig er það undir honum kom-
ið, hvað góðri endurhæfingu hann
kann að ná.
— 1 þessu starfi verðum við
mjög oft vör við þá sorglegu stað-
reynd, að erfiðar félagslegar
ástæður og heimilisvandamál
hafa veruleg áhrif á bata fólks,
geta jafnvel dregið svo úr kjarki
þess, að það hafi ekki lengur
nægilega löngun til að láta sér
batna.
Er einhver mismunur á starfi
þínu á Sólvangi og endur-
hæfingardeildinni állátúni 10B?
— Báðir staðirnir eru aðallega
fyrir aldrað fólk. Ég hef ekki
beint sérhæft mig i meðferð
aldraðra en allir iðjuþjálfar eiga
að geta unnið á mörgum mismun-
andi sviðum. En ég hef áhuga á að
hjálpa gömlu fólki og finn að ég
get orðið að liði, segir Emelíta.
Hún vinnur tvo morgna í viku á
Sólvangi en i Hátúni 10B það, sem
eftir er vikunnar.
— Mismunurinn á þessum
tveimur stöðum er nokkur, segir
hún. Flest vistfólkið á Sólvangi
lítur á staðinn sem heimili sitt.
Sumir eru þar vegna veikinda,
aðrir af félagslegum ástæðum, og
þá ýmist af þvi að þeir eru svo illa
settir að vera einstæðingar og
geta ekki séð um sig af
sjálfsdáðum; aðrir eru þar vegna
þess að fjölskyldurnar hafa ekki
tök á að hafa þá heima og enn
aðra virðast ættingjar ekki kæra
sig um að fá heim aftur. Það er
mjög raunalegt að vera þannig
neyddur til að dvelja á sjúkrahúsi
að nauðsýnjalausu. Hitt er svo
aftur mjög ánægjulegt, þegar
ættingjar koma í heimsókn til
fólksins og spjalla við það og taka
það með sér í ökuferðir eða í
heimsókn til sín.
— Margt af þessu fólki er hægt
að fá til meiri þátttöku i félagslífi.
A Sólvangi er stundum haldið
upp á afmæli og einhver úr
hópnum tekur aó sér að baka
pönnukökur. Þá kemur í ljós að
fólk, sem venjulega er mjög
hlédrægt, tekur undir kveðjur og
hamingjuóskir og tekur þátt í
fagnaðinum. Þetta er mjög
ánægjulegt. Við höfum líka
vinnuhóp. Sumt af þvi fólki, sem
þar er hafði ekkert fyrir stafni
áður, þar sem það var ekki talið
fært til þess. Ný býr það til ýmsa
muni, sem hægt er að selja. Fyrir
þetta fær það ofurlitla peninga,
svo ekki sé minnst á þá andlegu
upplyftingu, sem þetta samstarf
gefur. Oft kemur fyrir að
einhverjum tekst að gera eða læra
nýtt verk, sjálfum sér og öðrum
til mikillar furðu, þar sem ekki
var talið að hann gæti
nokkurntima gert þetta.
— Þarna er fólkið ekki aðeins
hvatt til að nota getu sina við
vinnu, heldur einnig að temja sér
góðar venjur við vinnuna, svo
sem að koma til vinnu á
ákveðnum tíma, að setja hlutina á
sinn stað að loknu verki og taka
til eftir sig, og ekki hvað sist, að
njóta félagskapar annarra.
— Sem dæmi um þetta má taka
föstudag með fólkinu á Sólvangi.
Þá höfum við einhverjar léttar
æfingar fyrir það. En
aðalástæðan til þess að vistfólkið
hlakkar til föstudaga er sú að þá
höfum við bingó, sem er mjög
vinsælt og fjölsótt. Þarna kemur
fókió saman, skiptist á ui.t að
kalla upp tölurnar, sem dregnar
eru og allir taka þátt í þessari
skemmtun og tiibreytingu. Á eftir
hjálpast svo allir að við að taka til.
— Starf mitt við
Htúnsdeildina miðast aðallega
við endurhæfingu fyrir aldrað
fólk. Þar er dvalartíminn
takmarkaður við 3—6 mánuði. Að
þeim tíma loknum hefur
félagsmálaráðgjafi deildarinnar
samband við ættingja til að
ákveða um heimförina, en fólk er
sent á deildina ýmist vegna
veikinda eða af heimilisástæðum.
— Endurhæfing aldraða
fólksins miðast venjulega við að
það geti farið aftur heim. Þegar
sjúklingur kemur fer fram
læknisskoðun og ákveðin er sú
læknismeðferð og hjúkrun, sem
hverjum hentar. Strax og
sjúklingur er talinn fær um, er
byrjað á sjúkraþjálfun og síðan
iðjuþjálfun. Þegar að því kemur
er mitt verk, að gera könnun á þvi
hvað hver einstakur getur og
hvað hann getur ekki, i hverju
erfiðleikar hans eru fólgnir. Ég
geri áætlun um þá
þjálfunarmeðferð, sem hæfir
honum best og gefur mestar líkur
til árangurs.
— Markmið min sem iðjuþjálfa
eru m.a., að bæta heilsufarið
almennt, gera sjúklinginn eins
sjálfstæðan og mögulegt er að
hann geti orðið í daglegu lífi t.d.
við að matast, þvo sér, klæða sig
og bera sig eftir þeim hlutum, er
hann þarf að nota. Sjúklingarnir
fá þau hjálpartæki, er þeir þurfa
og þeim er kennt að nota þau
þannig að bestur árangur náist.
Mitt starf er með öðrum oróum:
að kenna fólki að bjarga sér sem
best, þrátt fyrir örorku eða
örðugleika, er stafa af slysum,
sjúkdómum eða elli, segir
Emelíta.
Þess má geta að gert er ráð fyrir
nýjum þættii starfi hennar á
næstunni, en þá mun hún fara
heim til þeirra, sem þurfa á hjálp
og leiðbeiningu að halda i
heimahúsum, til þess að annast
aldrað fólk, sem er orðið örvasa
og getur ekki lengur bjargað sér
sjálft.
Getur þú nefnt einhver
athyglisverð dæmi um árangur af
iðjuþjálfun?
— Arangur af þessu starfi er
oft mjög ánægjulegur en getur
einnig valdið vonbrigðum, segir
Emelita.
— Um jákvæðan árangur frá
minni starfsreynslu get ég nefnt
dæmi um eldri konu, sem lamast
hafði öðru megin og siðan verið
vistföst og lítt sjálfbjarga á
sjúkrahúsi i allmörg ár. Þegar
hún kom í iðjuþjálfun tók hún að
æfa sig m.a. með þvi að vefa og
hekla auk þess sem hún fékk
hjálpartæki, sem sérstaklega var
gert til að hún gæti unnið við það
með þeirri hendinni.sem heil var.
Með þessu náði húii svo góðum
árangri að nú vinnur hún með
þessu hjálpartæki fallega trefla,
sem hún getur selt. Hún fer heim
til fjölskyldu sinnar eins og hún
reyndar gerði áður en hún fór
aftur að bjarga sér sjálf.
Munurinn er sá að nú kemst hún
af án hjálpar og getur meira að
segja bakað pönnukökur handa
heimilisfólkinu, þegar hún er
heima um helgar, öllum til
mikillar ánægju.
— Annað dæmi er miðaldra
kona, sem dvelur á elliheimili.
Hún er fædd með svo mikla
líkamlega fötlun, að hún hefur
ekki getað gengið né matast sjálf,
að ekki sé minnst á atvinnulega
örorku hennar. Með
sjúkraþjálfun og iðjuþjálfun
hefur hún nú náð þeim árangri að
geta gengið í göngugrind. Eftir
hálfs árs iðjuþjálfun er hún nú
einnig fær um að matast
hjálparlaust og hefur náð leikni
og valdi á verkefni, sem hún
getur fengið greidd laun fyrir.
Sumir er álitu að hún hefði enga
möguleika, teija að hér sé um
kraftaverk að ræða; en þó mætti
búast við betri árangri, hefði
þessi tilraun verið gerð fyrr.
— Þessi dæmi sýna þá
breytingu, sem getur orðið á lifi
fatlaðra ef rétl er að farið að og
samvinna aðila tekst svo vel sem
reynslan sýnir i fjölmörgum
tilfellum, segir Emelíta.
Hér má bæta þvi við að eitt af
verkefnum iðjuþjálfa er að vinna
að smiði og gerð hjálparlækja,
sem hagkvæmust eru hverjum
sjúklingi við vinnu sína. Það
tekur stundum langan tíma að
finna það sem best hentar.
Að lokum spyr ég Emeiitu fyrir
forvitnisakir, hvernig vistmálum
aldraðra sé farið i hennar
heimalandi, Filippseyjum.
— Þar eru engin elliheimili,
segir hún. Þeirra er ekki þörf;
gamla fólkið er á heimilunum hjá
fjölskyldum sínum. Það væri talið
vansæmd að senda móður sina
eða föður sinn á vistheimili.
Það eru ekki svo ýkjamörg ár
siðan þetta viðhorf var einnig
rikjandi hér á Islandi.