Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1976, Blaðsíða 19

Myndir: Einar Hðkonarson
STÚFUR
Nafn mitt er Sveinn Helgi, og
ég er Sveinsson. Þegar móðir
mfn var ung stúlka, kynntist
hún jafnaldra sfnum, gjörvileg-
um manni. Hann var formaður
á báti austur á fjörðum, en
fórst f mannskaðaveðri. Hann
var talinn vænlegastur ungra
manna f plássinu þegar hann
lézt, og var mörgum harm-
dauði. Mér er sagt að móðir
mfn hafi ekki tekið á heilum
sér mánuðum saman eftir að
hann dó. Sjálf hefur hún sagt
mér þá sögu (og mér dettur
ekki f hug að bera brigður á
hana, af þvf að ég hef aidrei
reynt hana að öðru en sann-
sögli) að hann hafi komið til
sfn nóttina sem hann fórst, sjó-
blautur og kaldur, horft á sig
stundarkorn en farið sfðan. Á
þeirri stund vissi hún til hvaða
tfðinda hafði borið.
Móðir mfn var greind kona,
en kaldlynd, en þó tók ég eftir
því, að henni var ávallt Ijúft að
minnast Helga unnusta sfns. Eg
hlakka ekki til að deyja, sagði
hún. En ég hlakka til að hitta
Helga. Hún var trúuð kona.
Sveinn faðir minn var uppal-
inn á næsta firði. Hann þótti
karlmannlegur, sumir sögðu að
hann hefði verið glæsilegur.
Hugir þeirra hneigðust saman.
Og þegar þau giftust var sagt að
jafnræði væri með þeim. Ég er
þess fullviss, að gifting þeirra
var girndarráð. Sveinn faðir
minn var mesti dugnaðarmað-
ur, en harðdrægur. Ég heyrði
þau ekki oft skiptast á orðum,
hann og móður mfna, samt
eignuðust þau 13 börn saman.
Ég var elztur. Hjónaband
þeirra var gott, að þvf er ég bezt
veit. Að vfsu var faðir minn
gleðimaður og almannarómur
kenndi honum barn með stúlku
f þorpinu. Ég held að það hafi
ekki komið við móður mfna,
enda kenndi stúlkan öðrum
manni barnið. Faðir minn var
mjög músikalskur. Þegar
barnið óx úr grasi, var það
einnig músikalskt. Faðir minn
sagði stundum við þann sem
hafði gengizt við þvf: Það hlýt-
ur að vera mikil músfkgáfa ein-
hvers staðar langt aftur f ætt-
um þínum. Svo kfmdi hann.
Sumir gætu haldið að ég bæri
nafn Sveins föður mfns, en svo
er ekki. Ég heiti eftir Sveini
afa mfnum og svo Helga, unn-
usta móður minnar.
(Ástæðan til þess að ég rifja
þetta upp nú er sú, að þó að ég
hafi ymt að þessu í ævisögu-
broti hef ég loksins gert mér
grein fyrir þvf, hver ég er. Eða
ætti ég fremur að segja: hvaða
hlutverki ég gegndi f Iffi móður
minnar).
1 æsku fór ég oft á sjó með
Sveini föður mfnum. Þá kynnt-
ist ég mörgum einkennilegum
og harðdrægum mönnum. Einn
þeirra var mér sérstaklega góð-
ur og kenndi mér sjó. Ánnar
sagði mér margar skemmtileg-
ar sögur. Hann var skrftinn, en
þó ávallt ljúfmannlegur, ræð-
inn og kátur. Hann hafði lent f
stórviðri á heiðum úti og kalið
á tánum. Þá tók hann sjálf-
skeiðung, sem hann bar jafnan
á sér og ég sá einhverju sinni f
fórum hans, og skar af sér
tærnar á vinstra fæti. Þegar
hann kom haltrandi til byggða,
vall blóð upp úr skónum. Þá var
honum boðið innanf jarðar-
bakkelsi.
Mér hefur aldrei þótt vænt
um föður minn. Milli okkar
rfkti lftill skilningur, og ég
hændist ekki að honum. Hann
var hryssingslegur, skammaði
mig oft, lét mig óspart kenna á
mistökum sfnum, notaði mig
eins og hvert annað vinnudýr
og kvaddi mig ekki einu sinni,
þegar ég fór f fyrsta skipti að
heiman. Þá fór ég á vertíð. Þeg-
ar ég hafði verið nokkrar ver-
tfðir að heiman, hittumst við
einhvern tfma á sfld f Siglu-
firði. Þar kvaddi ég hann f sfð-
asta sinn. Þá var ég orðinn full-
orðinn maður og skipstjóri á
sfldarbáti. Þú kannt sjó, sagði
hann. Kannski kemurðu ein-
hvern tfma að notum. Þetta
voru hlýjustu orðin, sem hann
mælti við mig, svo ég muni.
Þegar ég var að alast upp
fyrir austan fengu hásctarnir
að beita eina lóðina og hirða
aflann. Venjulega voru 100
önglar á lóðinni. Við vorum
tveir á báti föður mfns, auk
hans. Og við beittum 50 öngla
á lóðinni. Aflinn sem við feng-
um var kallaður stúfur. Ég ætl-
aði að kaupa mér skó og der-
húfu fyrir stúfspeningana. En
ég hef aldrci séð þá. Faðir
minn lét sig ekki muna um að
hirða þá. Það hef ég aldrei get-
að fyrirgefið honum. Eitt sinn
vorum við samferða milli bæja.
Hann var nokkuð lúinn orðinn
og ég gekk svo rösklega að hann
var örmagna, þegar við komum
á áfangastað. Ilann var kapp-
samur maður og lét aldrei und-
an. Fyrr hefði hann dottið nið-
ur dauður á leiðinni en gefast
upp. Þegar hann haltraði f hlað
á eftir mér, sagði hann. Helvft-
ið þitt! Ég svaraði: Þetta var
fyrir stúfinn.
Og nú er ég loks kominn að
ástæðunni til þess, að ég rifja
þetta upp. Einhverju sinni þeg-
ar við móðir mín töluðum sam-
an á efri árum hennar sagði
hún við mig: Þú áttir aldrei að
heita Sveinn Helgi Sveinsson.
Þú áttir að heita Sveinn Helga-
son. Siðan hef ég vitað hver ég
er. Ég var ekki f hennar augum
sonur föður mfns. Ifún hafði
aldrei neinar áh.vggjur af kuld-
anum, sem var milli mfn og
hans. Ég held fremur að hún
hafi alið á honum. Kannski galt
ég þess alla ævi að hann vissi
hverjum augum hún leit á mig.
Ég átti að vera sonur annars
manns. Ég veit það nú. Áf þeim
sökum fékk ég aldrei tækifæri
til að kynnast sjálfum mér.
Móðir mfn hafði mikla ást á
mér, en það var ekki ég sem
hún elskaði. Ekki einu sinni
drengurinn, sem átti að bera
nafnið Sveinn Helgason. Ég hef
alla tfð gegnt hlutverki annars
manns. Ég er Helgi unnusti
hennar, sem fórst þegar ungur
gjörvilegur maður fór niður
með bátnum sfnum f aftaka
veðri fyrir Áusturlandi.
©