Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1977, Blaðsíða 11

Tréskurðar
mynd eftir
Árna Elfar
Arni Ola
DUL-
SKYGGNI BARNA
Sigurður J. Árness ættfræðing-
ur var fæddur ( Eystrahreppi
1878. Honum voru þau forlög bú-
in að alast upp hjá vandalausum
og varð þá að hrekjast bæ frá bæ.
Voru vistirnar misjafnar, eins og
þá var títt, en yfirleitt bar hann
gott orð þvf fólki, sem hann
dvaldist hjá, þvf að flestir hefðu
reynst sér hugulsamir. En hann
var ekki eins og önnur börn, og
þess fékk hann þráfaldlega að
gjalda. Hann var rammskyggn frá
barnæsku, sá daglega sýnir, er
enginn annar fékk greint, og
þessi ónáttúra skyldi barin úr
honum. Eflaust hefir fólkið viljað
honum vel með þessu og tafið að
nauðsyn bæri til að hann væri
vaninn af þessu, svo að hann yrði
ekki hérviltingur með aldrinum.
Af tómum skilningsskorti beitti
það hann harðýðgi, og það varð til
þess, að hann gerðist innhverfur
og reyndi eftir mætti að hylma
yfir það, sem fyrir hann bar. En
sýnirnar bar fyrir hann eftir sem
áður.
Ég kynntist Sigurði fyrst þegar
hann var um áttrætt. Sagði hann
mér margt frá æviferli sfnum, og
birti ég sumt að þvf f bókinni
„Aldaskil". Þar segir frá þvf, að
skyggni hans helst alla ævi, hann
fékk margskonar vitranir og var
draumspakur. En þar segir ekki
frá þvf, er fyrir hann bar f æsku,
en sú reynsla var merkileg. Og
vegna þess, að fátt hefir verið
ritað um skyggni barna, skal nú
rif juð upp ein saga, er hann sagði
mér, og reynt að þræða frásögn
hans sjálfs.
Þegar Sigurður var 8 ára að
aldri, var honum komið fyrir í
Efra-Langholti hjá hjónunum
Helga Björnssyni og Guðrúnu
Halldórsdóttur. En þar var hann
ekki nema árið, þvi næsta vor
skildu hjónin samvistir og var
barninu þá komið fyrir f Laxár-
dal. Atti Helgi bóndi að flytja
hann þangað.
Þeir lögðu á stað í góðu veðri og
var fyrst haldið að Sólheimum í
Hrunamannahreppi, því að þar
skyldi fengin ferja yfir Stóru-
Laxá. A Sólheimum bjó þá merk-
ur bóndi, sem Eiríkur Jónsson
hét, maður hreinn og beinn í
skapi og sópaði að honum. Hann
bauð gestunum inn og þáðu þeir
það. Settust þeir þar saman á
rúm, en á rúmi gegnt þeim sat
tvítugur sonur Eirfks, Jón að
nafni, og varð Sigurði starsýnt á
hann, því að honum þótti maður-
inn mjög gjörfulegur, hæglátur
og sviphreiun, nokkuð holdugur
og rjóður í kinnum. En það þótti
Sigurði furðulegt, að hann sá sæ-
grænni kúlu skjóta upp úr höfði
piltsins og óx hún óðfluga þar til
hún náði yfir allt höfuðið eins og
kollhúfa. Svo hjaðnaði hún og
hvarf jafnskjótt aftur. Ekki þorði
Sigurður þá að minnast á þetta.
Þjegar þeir höfðu hvílt sig góða
stund, var gegnið niður til árinn-
ar og báti hrundið á flot. Setti
Eiríkur Sigurð upp f skutinn og
skipaði honum að halda sér fast,
svo að hann hrykki ekki fyrir
borð. Helgi stóð í framstafni, en
Eiríkur settist undir árar og reri
knálega yfir ána. Sigurður horfði
á Helga og allt I einu sýndist
honum heiðblá kúla koma upp úr
höfði hans, og fór um hana eins og
hjá Jóni rétt áður, að hún virtist
breiðast yfir allt höfuðið og sfðan
hjaðna eins og hún hyrfi aftur inn
f höfuðið.
Þeir stigu á land á rennsléttri
grund handan árinnar, og er þeir
Helgi voru tveir einir, ætlaði Sig-
urður að segjq honum frá þessum
sýnum sinum og vita hvort hann
gæti gefið nokkra skýringu á
þeim.
Helgi hafði alltaf verið honum
góður, og því treysti Sigurður
honum manna best. En rétt í því
er hann ætlaði að hefja máls á
þessu, var sem fótunum væri
kippt undan honum og hann
skalll marflatur á grundina.
Vegna byltunnar gleymdi hann
alveg þvi, sem hann hafði ætlað
að segja, svo Helgi fékk aldrei að
vita það.
En þessir tveir menn dóu báóir
næsta vetur. Helgi varð sóttdauð-
ur, en Jón drukknaði í fiskiróðri
af Eyrarbakka.
Sigurður minntist þess hve fag-
urt sér hefði Þótt að horfa heim
Framhald á bls. 15
einn af forystumönnum þeirrar hreyf-
ingar og fyrsti forseti Alþýðusam-
bandsins. Hann var einn af fyrstu
nemendum Stýrimannaskólans í
Reykjavík. Merkur maður og góðvilj-
aður. Synir hans voru Hendrik Ottós-
son fréttamaður og rithöfundur og
Kristinn Ottósson útgerðarmaður í
Grimsby, sem allir íslenzkir togara-
menn þekktu.
Við Vesturgötu 32 stendur stórt,
glæsilegt steinhús. Það hús reisti Páll
Matthíasson skipstjóri. í húsi, sem á
þeirri lóð stóð áður, bjó Sigurður
Símonarson, fyrsti skútuskipstjórinn í
Reykjavík, einnig tengdasonur hans,
Ásgeir Þorsteinsson skipstjóri, fyrsti
formaðurÖldunnar. Hannvarfaðir
Herdísar konu Tryggva Ófeigssonar
útgerðarmanns. Rannveig móðir
hennar giftist síðar Páli Mattíassyni,
því Ásgeir féll frá kornungur maður
og varð öllum harmdauði.
Á Vesturgötu 34 bjó Símon Svein-
bjarnarson skipstjóri, faðir bridge-
spilaranna Halls og Símonar Sím
Iðnaðarmenn
og smábændur
Við Vesturgötu bjuggu ekki ein-
vörðungu sjómenn, þótt þeir öðrum
fremur settu svip sinn á hana. Þar
bjuggu einnig frábærir iðnaðarmenn
og smábændur. Minnisstæðastir eru
mér þeir heiðursmennirnir Þorsteinn
Jónsson járnsmiður á Vesturgötu 33
og Otti Guðmundsson skipasmiður,
er bjó þar sem áður var Sveinsbakarí.
á horni Vesturgötu og Bræðraborgar-
stígs, Guðlaugur Torfason skipasmið-
ur, Slmon Beck skipasmiður, er bjó í
norska húsinu að Vesturgötu 40, og -
Guðmundur Gislason skipasmiður,
sem bjó á númer 30 í austurendan-
um. Frá Guðmundi munu komnir þrir
ættliðir skipasmiða.
í vesturenda númer 30 bjó Einar
Jónsson skósmíðameistari, mikill
sæmdarmaður.
Ekki má heldurgleyma Pétri Jóns-
syni blikksmiðameistara, sem var
mikill hagleiks- og dugnaðarmaður.
Hann bjó á 22. Synir hans voru
blikksmiðirnir Kristinn og Bjarni Pét-
urssynir, sem allir þekkja af stórdrift.
Þeir bræður reistu sér hús á Vestur-
götu 46.
Það eru einkenni á Vesturgötunni,
að þótt flest húsin séu komin til ára
sinna þá hafa þau ekki nöfn, heldur
númer. Ástæðan er sú. að þegar
gatan er eiginlega grundvölluð, er
um leið farið að númera hús í Reykja-
vík í fyrsta sinn. Það var helzt vestast
í bænum, þar sem hús hétu eitthvað,
nema náttúrlega Hliðarhús og kotin
þar i kring, sem nú eru horfin.
Götuhús hét nr. 50. Þar bjó Pétur
Þórðarson skipstjóri frá Gróttu, föður-
bróðir minn. Hann var faðir Erlendar
0. Péturssonarforstjóra, sem lengst
af var kunnastur sem formaður KR,
Knattspyrnufélags Reykjávíkur. Er-
lendur er látinn fyrir nokkrum árum,
en á systur á lifi Mörtu, sem gift er
Guðfinni Þorbjörnssyni vélsmiða-
meistara. Þeirra sonur er Pétur Guð-
finnsson sjónvarpsstjóri.
Vestast i Vesturbænum voru Ána-
naust og Selin fjögur, byggð úr jörð-
inni Seli. Þau hétu Litla-Sel, ívars-sel,
Mið-Sel og Stóra-Sel.
Framhald á bls. 16.