Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1977, Blaðsíða 14

Að eignast
sinn eigin tón
í HVERRI viku, — og stundum oft — kemur
ungt fólk hingað á blaðið með Ijóðin sín. Sumir
hafa verið að taka fyrstu fálmandi skrefin í
Ijóðlistinni og lizt svo vel á afkvæmið, að það
þarf að komast á þrykk og fyrir sjónir alþjóðar
sem fyrst. Aðrir koma öllu fremur til þess að fá
umsögn. Þeir hafa aðeins sýnt Ijóðin vinum
sínum og vinirnir segja ævinlega, að þau séu
framúrskarandi góð og verði að komast á prent.
í þessu efni er vist varlegt að treysta vinum
sinum. Enn eru svo þeir, sem harðákveðnir eru
i að verða skáld og hafa gefið út af sér
Ijóðakver, oftast á eigin kostnað.
Áhuginn er lofsverður en stendur i öfugu
hlutfalli við þá dræmu sölu, sem útgefendur
telja að sér á Ijóðabókum, þó að eftirminnilegar
undantekningar séu á þeirri reglu, — og þá
einkum hjá skáldum sem hafa eignast sinn
eigin tón. Liklega þykir mönnum skemmtilegra
að yrkja sjálfir en lesa Ijóð eftir aðra. Allt um
það er sitthvað sameiginlegt með ungu skáld-
unum og verkum þeirra, sem fróðlegt er að
athuga.
í fyrsta lagi yrkja ungu skáldin næstum
undantekningarlaust órimað. Þau hafa tamið
sér að tala í gátum; maður les Ijóðin þeirra aftur
og aftur og er oft litlu nær um það, hvað verið
er að yrkja um. Helzt þyrftu að fylgja skýringar
eins og með eddukvæðum, en það má að
sjálfsögðu ekki og i mesta lagi hægt að toga
uppúr skáldinu sem trúnaðarmál, hvað það
meinar. Þetta er með öðrum orðum mjög inn-
hverfur skáldskapur.
Annað megineinkenni þessa skáldskapar er
þó miklu alvarlegra. Það felst i þvi, að saman-
lagður nýgræðingurinn má heita alveg eins.
Sjái maður ekki nafnið, er engin leið að geta sér
til um höfundinn eftir að hafa lesið Ijóðin. Þau
eru vægast sagt ópersónuleg; að eignast sinn
eigin tón virðist vera erfiðast af öllu. Og þetta á
ekki bara við um ungskáldin. Jafnvel vel kunn
skáld, sem komin eru á miðjan aldur og fast
pláss á ellilaunajötu listamannafjár, hafa þvi
miður ekki eignast þann tón, sem svo er
sterkur og persónulegur, að nafn höfundarins
komi sjálfkrafa upp f hugann þegar hendingar
eftir hann ber fyrir augu eða eyru.
Uppá síðkastið hefur ýmsum verið tamt að
gera lítið úr arfleifð aldamótaskáldanna; það er
brosað að málæðinu og fjálgleik hugsjónanna;
menning sem vex í lundum nýrra skóga, á ekki
uppá pallborðið nú um stundir. En ekki þarf
grannt að skoða til að sjá að þau áttu flest
sterkan, persónulegan tón i Ijóðum sinum, svo
ekki leikur vafi á um faðernið. Ein Ijóðlina
dugar oft til að þekkja Einar Benediktsson,
samanber:
„Hve voldugt og djúpt er ei himinsins haf"
Kannski er þetta „tröllaukið ílát utanum ekki
neitt" eins og eitt af listaskáldunum góðu
hefur nýlega komizt að orði um skáldskap
Einars. Aungvu að siður náði Einar þessu
marki, sem flestum skáldum reynist ofraun.
Tökum annað augljóst dæmi:
„Og stanzaðu aldrei, þó stefnan sé vönd
og stórmenni heimskan þig segi."
Meira þarf ekki til að sjá, að þar er Þorsteinn
Erlingsson á ferð: Eða þetta:
„Jóreikur um vegu viða/veltur fram á himin-
skaut."
Duga þessar Ijóðlinur ekki til að leiða Grím
Thomsen i Ijós, svo ekki verður um villst? Á
sama hátt held ég að flestir þeir sem eitthvað
eru sjóaðir i kveðskap, þekki á svipstundu tón
Jónasar Hallgrimssonar, Bólu-Hjálmars eða
Davíðs Stefánssonar eins og tónlistarunnendur
þekkja Mozart frá Bach.
Þegar skáld eignast sinn auðþekkta hljóm,
hefur það náð erfiðasta og eftirsóknarverðasta
markinu á listabrautinni. Af öllum þeim skara
núlifandi manna, sem á voru landi telja sig
skáld með réttu eða röngu, man ég aðeins eftir
fimm, sem ættu að vera auðþekktir. En hér
verða engin nöfn nefnd.
Af því sem berst til Lesbókarinnar Ijóðakyns,
þykir mér auðsætt, að öllu erfiðara sé að ná
persónulegum tökum á órimuðum Ijóðum.
Sumir yrkja órimað i þeirri trú, að það sé
auðveldara og geri minni kröfur til skáldsins.
Þar er ég alveg á gagnstæðri skoðun. j órimuðu
Ijóði er ekki hægt að skýla sér bak við neitt.
Smáskáld gæti kannski haldið sér eitthvað á
floti „rímsins vegna". En yfir hafsjó hins órim-
aða Ijóðs kemst aðeins gott skáld — lifandi.
Gísli Sigurðsson
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
oiíir L^ui - in i L« flSK UR ÍODKT /CtfJHl
1 L£NC,l «0 - ZiHlM. Aö e T R i H«TTU V A L V N J) H-
'0 L prií.* CHblHC, Ý M s i R ruíLce nev L '0 U R
A F A R icirft, íWPJfl K R 1 r (V* A L A
l NfíTfí tNDim DvPi l> U R ffiij /f A T T A R <5 R / N
P”L'* H/4Í.JA ; APfl
L Æ T U R V £ L A £> ií » o i> 1
Bt>uK VoKiíl E r e R 0í'f H A L A M/MMI R A S A IÍT fí
LTS hh C L \ T R A K lKHÚfH STó'Pu k b rCfi- - trrJi r viftei VwCflí iTímd M 0
sklu MLJÓÐ K A T A KVÍÍÍ F L A fUCí. pzoPl 5 T R b T U R
R * uat>* U N D R A s T MÁr- J 'o L / N i>
A R R íVflúd J A T A S A firÁii) IKufltn K N A
s ront D A rn *r»g :«-j- K A R F A k /t i n R A u N A R
í,ic,e- ÁC, B u 'u A R ÍT*QI (1‘ili‘C. '0 N oMtiem fTiTTú K A R SUÍT Mifi A F fen- Lfí
/ L 1 N F A L D U R kórfl K A L A
mv. H A L T A R TttRT Uma S m 'A R 1 N N A T
m 0 $K'L' \£> T » L HeiW STo'- /ngRVCl KHfU L ii ; 9| i/iN pS VetT- NJ RNÍv- U (*- 5^- 1 LL' / M M STk- flWFl KflVT pó
Í/5KEM- MTl- UCC. T + jMÁftoLfl ■ *
3bf • X T£« V /Nfi
é- cKf?-
f?Ei£> gtfl j)
Pv'R- A NNfi P/PuR Lf/ií- IR
fUCL- AR UmÍ,- \/ l-Ð l
í iruf- £ FN 1 \\í irií » MAMNS- Nfl F/vj ÍíQÍ' \£>
EtO- SrÆÐ |
P Á KAC AF- /v)Æ Ll pl o' £> - höfð- /mLTANÍ
► fiflvu r
ré- LfiC\ M BÁRAN BRH- VffC.fi i/eii- ufl
kffopp- IR Buc'M
ELO- sr/eíi NEM- UR KRF1-' /vinNHS' nrfn U NAf>- UK- 1 h5 N MÍRLM- M R
VtE RVC- UTV.
\Ð K 1 V KLAFI UR. M A R.CL- L ITT 1

5 RM - hljóðar F4C.ÍF)
S-rnFmt HKC,-
r&e- LAND- 5P'lO»1 L'tLBCr U(Á
joVoTT-
)KAfiT- &KlP- HRIHU Jkatt- aff i NN
Sk.st.
Hna- MvtiR S£K þREP- /N ÉNt>- /HL
H6Y- IÐ UhC- \IIP\