Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1977, Blaðsíða 5

Strax á fyrsta ári eftir komu innflytjendanna frá
jarðstjörnunni Bllu hófst mikið viðreisnartlmabil.
Nýir siðir, nyjar llfsvenjur, ný viðfangsefni og ekki
sízt miklar nýbyggingar. Upp risu stór og glæsileg
hverfi og viðskipti stóðu meó miklum blóma. Þar
sem fjármagn var nóg og sambúðin við inn-
flytjendurna með ágætum gekk þessi hraða upp-
bygging yfirleitt fyrir sig snurðulaust, þó voru
nokkrir þröskuldará leið framfaramannanna og
einn þeirra var hús Jakaröndu. Allt I kringum það
var risin ný byggð. Sitt hvoru megin við túnblett-
inn gnæfðu tvö háhýsi: Hótel og fæðuverksmiðja.
Eigendur þessa glæsilegu fyrirtækja stóðu I
stöðugu stímabraki viðað koma frú Jakaröndu
burt og ná túnblettinum hennar undir sig. Fram-
kvæmdastjórarnir sem báðir þekktu frú Jakaröndu
síðan þeir voru strákhvolpar og stálu rófum og
rabbabara úr garði hennar höfðu reynt flest
hugsanleg ráð til að koma henni burt en frú
Jakaranda varðist fimlega og átti fullan kistil af
bréfum og skjölum sem sýndu eignarrétt hennar
ótvfrætt. Auk þess var frú Jakaranda ekki venjuleg
umkomulaus gömul kona sem hægt var að ráð-
stafa á elliheimili á þeim forsendum að hún gæti
ekki hugsað um sig sjálf. Faðir hennar hafði verið
háskólaprófessor sem sérhæfði sig I þá litt þekktri
grein: samskiptum jarðarbúa við aðrar jarðstjörnur
og frú Jakaranda sem reyndar hét Jarþrúður,
hafði gefið út margar bækur um sömu efni.
Hótelstjórinn og Verksmiðjustjórinn þekktu
engan sem hafði lesið þessar bækur og sjálfum
datt þeim það ekki i hug.
Vandamálið var að frú Jakaranda hafði nokkra
sérstöðu hjá innflytjendunum.
Þannig var málum háttað að þegar Bllamenn,
með pomp og pragt héldu innsiglingu sína til
Reykjavikur tróð frú Jakaranda sér hiklaust fram
fyrir móttökunefndina og ávarpaði aðkomu-
mennina á þeirra eigin tungu. Aðspurð hvernig
hún hefði tileinkað sér þekkingu sina svaraði hún
því til að það gæti hver sem væri séð í bókum
þeim og ritum sem hún sjálf og hennar ættfólk
hefði barið saman á umliðnum mörgum áratug-
um.
. . . sérstaklega voru
heimsóknir þeirra tí8-
ar á vorin en þá var
tilvera frú Jakaröndu
þeim óbærilegust.
Teikning: Gfsli J. Ást-
þórsson.
HOS
FRO
JAKARÖNDU
Smösaga
eftir
Helmu
Þörðardöttur
Nú höfðu Bílamenn ágæta túlka með sér en það
gladdi þá samt stórlega að hitta fyrirslikan
skilning og þekkingu og sögðu að þá hefði lengi
grunað að Jörðin væri ekki eins afskekt og flestir
vildu halda.
í skjóli þessara fyrstu áhrifa gat því frú
Jakaranda haldiðbæði hinni eftirsóttu eignarlóð
sinni og sérvizkulegum lifsvenjum. Ekki varð þó
sagt að hún sýndi verndurum sinum nokkurt
þakklæti eða virðingarvott, þvert á móti fann hún
þeim flest til foráttu ogsagði þá ekki færa með sér
neina blessun, tækni þeirra væri að vísu lengra
komin en með andans mennt væri nú svo og svo.
Auðvitað hirtu fjölmiðlar ekki um gagnrýni gömlu
konunnar. íslendingar þekkja sina herra þjóð
þegar þeir hitta hana.
Þrátt fyrir þessar erfiðu kringumstæður gáfust
framkvæmdastjórarnir sem báðir voru dugnaðar-
menn ekki upp enda litu þeir á það sem köllun
slna aðauka starfsemi stna og stækka fyrirtækin.
Teikningarnar að fyrirhuguðum byggingafram-
kvæmdum á gamla túnblettinum voru löngu
tilbúnar og þessir heiðursmenn fóru saman að
þjarka viðgömlu konuna. Sérstaklega voru heim-
sóknir þeirra tíðar á vorin en þá var tilvera frú
Jakaröndu þeim óbærilegust.
Framandi gestirá hótelinu spurðu þá undrandi
hvaða lykt þetta væri, og aðrir sem komu að skoða
fæðuverksmiðjuna — hina fyrstu þeirrar tegundar
á landinu — flöttu nefin á gluggarúðunum og
góndu á gömlu konuna sem samkvæmt venjum
forfeðra sinna klíndi skit á túnið og hengdi upp
feitar grásleppur.
Einn sólríkan vordag gengu stjórarnir vel undir-
búnir á fund gömlu konunnar, þeir voru venju
fremur vongóðir.
Hótelstjóranum hafði tekistað láta eyðileggja
vatnslögnina að húsinu. Óvart auðvitað! vegna
umbóta á hans eigin lóðum, og Verksmiðju-
stjórinn hafði með sér ungan framgjarnan lækni
sem átti að gefa hagkvæma skýrslu um heilsufar
konunnar.
Gamla konan tók þeim vel og sagði það fallegt
af þeim að koma með lækninn með sér, hún vildi
gjarnan sýna honum nýju tennurnar sinar. Læknir-
inn sagðist aldrei hafa séð svo fínar tennur i
aldraðri manneskju. Frú Jakaranda sagði það væri
ekki nema von, þessar tennur hefðu vaxið sér I
munni þetta vor, en lengi hefði hún verið búin að
bíða þess, svo hampaði hún gömlu gervi-
tönnunum sinum framan i stjórana og glotti.
Stjórarnir báðu fyrir sér og komu lækninum af sér.
Þeir vissu þó ekki hve langt það dygði. En ekki
bjuggust þeir við að sú aldraða yrði meðfærilegri
þó hún kæmist aftur í heimspressuna í þetta sinn
með nýjar tennur.
Þeir sögðust í [Detta sinn koma af einskærri
umhyggju fyrir liðan hennar. Nú væri hún vatns-
laus og ekki væri víst hún fengi haldið rafmagns-
línum lengi. Gamla frúin benti út í garðinn og
sagði: — Afar ykkar fengu stundum vatn úr
brunninum hérna þegar þraut hjá þeim og hvað
rafmagn snertir þá hefi ég betri orkusambönd en
þið þekkið. Stjórarnir sögðu að hún stæði í vegi
fyrir nauðsynlegum framkvæmdum og að öll
hennar framkoma væri óþjóðernisleg og skaðleg,
hún gegndi engum borgaralegum skyldum og
gengi ekki einu sinni undir réttu nafni. Gamla
konan sagði að fók sem ekki einu sinni vissi af
hvaða hnatterni það væri komið, ætti ekki að vera
að fjasa um þjóðerni og hvað nafninu viðviki þá
hefðu börnin uppnefnt sig og nafniðfezt við hana.
Þeirra eigin feður hefðu verið i þeim barnahópi
Hótelstjórinn sagði að nú hefðu þeir breytt teikn-
ingunum.
Ef frúin vildi láta þeim eftir túnið skyldi henni
byggt nýtt hús á þaki yfirbyggingar sem kæmi
milli stórhýsanna, þar gæti hún haft smágarð og
öll þægindi.
— Á sagði frú Jakaranda, kanski lika kú?—
Slikt taldist til þæginda einu sinni I Reykjavik.
Stjórarnir sögðust tala I alvöru og tilgangslaust
væri að vitna aftur í fornöld við þá. Frú Jakaranda
sagði að það væri hreint ekki svo langt sfðan sitt
fólk hefði átt kýren ekki gæti hún munað svo
langt að afar þeirra eða langafar hefðu nokkurn
tíma átt kýrbein og hvað sinu húsi viðvéki þá yrði
það kyrrt meðan hún þyrfti á þvi að halda.
Stjórarnir voru daufir yfir að það gæti nokkuð
dregist, fyrst hún hefði fengið nýjar tennur þá
væri ómögulegt að vita nema henni bættust fieiri
likamlegir brestir og ekki gott að vita nema hún
lifði þá.
Frú Jakaranda sagði að dauði væri enginn til en
hins vegar færi nú að kortast hennar veruskeið á
þessum hnetti, þó ætlaði hún að vona að hún gæti
borið vel á túnið sitt og komið nokkrum spyrðum á
rá þetta vorið. En því skyldi hún lofa þeim að
þegar hún flytti skyldi hún taka húsið með sér allt
nema hlöðnu grjótveggina.
Svo fylgdi hún þeim út og kvaddi þá brosandi á
dyrahellunni.
Taka húsið með sér, ætli hún sé ekki gengin í
barndóm, sagði verksmiðjustjórinn. Nei, sagði
hótelstjórinn gneypur, nú er hún búin að hugsa
upp eitthvað óþurftarverkið, bíddu bara, ekki
bætir það úr.
Snemma morguns, nokkru síðar þetta sama vor
hittust sjórarnir því hvorugur gat sofið fyrir
dugnaði, þó helgidagur væri. Sól vará lofti og
sterka gróðurlykt lagði frá garði Jakaröndu. Þeir
gengu saman að túnhliðinu. Krossgrindin var enn
i hliðinu, rekin saman úr völdum rekaviði en húsið
varhorfið. Agndofa horfðu þeirá. Þaðvarekkert
eftir nema dyrahellan og hlaðnir veggkamparnir.
Verksmiðjustjórinn sagði að þetta væri krafta-
verk.
— Okkur skin ekkert gott af þvi, sagði hótel-
stjórinn, ég hefði ekki átt að láta grafa sundur
vatnslögnina, ég mátti vita að kerlingarfárið
myndi hefna sin.
Daginn eftir var búið að slá upp grindverkum og
vinnupöllum á lóðfrú Jakaröndu.
Bilamenn höfðu ákveðið að reisa þar nákvæma
eftirlikingu af gamla bænum og öllu skyldi haldið
við til minningar um frú Jakaröndu sem fyrst
mælti við þá á þeirra eigin tungu, — túni húsum,
brunni og fiskirám.
©