Lesbók Morgunblaðsins - 02.04.1978, Blaðsíða 13

William Saroyan
Hvernig rakarinn fékk loksins ritaða
um sig dæmisögu
Þaö var einu sinni rakari, sem
kom aö máli viö dæmisagnaritara
og sagöi: „Þú skrifar ekki nógu
margar dæmisögur um rakara,
maður minn.“
„Hvern, til dæmis? spuröi dæmi-
sagnaritarinn og lagði frá sér
hamar sinn og meitil. Því hann
ritaöi á stein.
„Ja, mig, til dærnis" sagði
rakarinn. „Eg er rakarinn, sem tók
upp á því aö kvarta. Þú átt að
segja, aö ég sé Betros frá Gultik
og ég sé afar hugdjarfur“.
„Hvaö fleira?“ spuröi dæmi-
sagnaritarinn.
„Ég veiti mönnum alla þá þjón-
ustu, sem aðrir rakarar veita“
sagði rakarinn „en ég geri líka
dálítið, sem enginn annar rakari
gerir".
„Hvaö er þaö? spuröi dæmi-
sagnaritarinn.
„Lofaröu aö skrifa um mig
dæmisögu?" spuröi rakarinn.
„Nei, en segöu mér þetta samt“
sagði dæmisagnaritarinn.
„Jæja, þá" sagöi rakarinn. „Þaö
sem ég geri og enginn annar rakari
gerir er þaö aö ég tala speki yfir
viöskiptavinum mínum.“
„Nefndu mér dæmi um spekina
sem þú talar yfir viöskiptavinum
þínum“ sagöi dæmisagnaritarinn.
„Ég segi þeim“ sagöi rakarinn
„ég segi þeim: hlæiö ekki upphátt
að krypplingi."
„Þaö var og“ sagöi dæmisagna-
ritarinn.
„Ætlaröu nú aö skrifa um mig
dæmisögu?“ spuröi rakarinn.
„Nei, ég held ég nenni því ekki“
sagöi dæmi'sagnaritarinn.
„Hvers vegna ekki?“ spuröi
rakarinn; „ekki hlæ ég aö þér, og
ert þú krypplingur. Bakið allt einn
kistill, leggirnir bera varla skrokk-
inn og er hann þó ekki stór,
hausinn á þér hallast á hlið, og
fingurnir svo krepptir og snúnir aö
maður afber varla aö horfa á þá.
Samt hlæ ég ekki. Af hverju viltu
þá ekki skrifa um mig dæmisögu?"
„Ja“. sagöi dæmisagnaritarinn"
sannleikurinn er sá, að ég skal
segja þér hann ef þú vilt vita hann,
aö ég vil miklu heldur að þú hlæir
aö mér en biöjir mig aö skrifa um
þig dæmisögu."
Rakarinn skók aö honum fingur.
Hann stökk í loft upp af bræöi. Svo
fór hann aö hlæja. Hann öskraöi af
hlátri. „Sjáiö þið“ sagöi hann
„Sjáiö þið þennan afskræmda litla
apakött! Þetta kallar sig mann og
þykist vera dæmisagnaritafi. En
hann er bara svikahrappur. Hann
varö auðvitaö aö læra eitthvert
handverk, af því aö hann er
krypplingur, og þá lagöi hann fyrir
sig þaö ómerkilegásta sem til er.“
Dæmisagnritarinn horföi á hann
og hlýddi á þetta og sagöi svo
stillilega:
„Áöan reyndirðu aö smjaöra fyrir
mér. En þú ert lélegur smjaðrari.
Nú ertu hinsvegar einlægur, og
það dylst ekki aö þú ert illmenni.
Ég kann miklu betur viö þig
einlægan. Og nú skal ég skrifa um
þig dæmisögu."
sér og máttu það. Afi minn var góður
vinur Eiríks, þeir voru báðir hestamenn
og líkir um fleira.
Einar Gunnlaugsson og Margrét Jóns-
dóttir, annáluð greindarhjón, og hún
auk þess fyrir líknar- og félagsstörf,
bjuggu á Höskuldsstöðum er ég man
fyrst eftir, foreldrar dr. Stefáns Einars-
sonar. Margrét var fyrsti formaður góð-
gerðarfélagsins Einingar i Breiðdal, sem
hafði liknarmái á stefnuskrá sinni, eink-
umttpphaflega að styrkja berklaveika til
hælisvistar. Félagið hét ætíð síðsumar-
samkomur, svonefndar Einingarsam-
komur, í ungmennafélagshúsinu á
Stöóulbarðinu á Eydölum, og sóttu þær
ungir og gamlir ur Breiðdal og suður-
fjörðunum eystra. Fór mikið orð af þess-
um samkomum bæði sökum fjörs og fjöl-
mennis og stóðu þær ætíð fram á morg-
un. Um þær mætti rita sérstaklega.
A uppvaxtarárum mínum fluttist Jón
Magnússon að Höskuldsstöðum sunnan
úr Skaftafellssýslu með konu og 4 börn-
um, sem ég man eftir. Jón bóndi var
dugnaðarmaður eins og margir Skaftfell-
ingar, og vandaður og vel látinn eftir
því. Traustur og fastmæltur enda kjör-
inn í hreppsnefnd er mér óhætt að segja
Hann þótti ágætur búmaður og hafð
allstórt bú á þeirra tíma mælikvarða
sveitinni. Frá honum stafaði hreinlynd
og dáðrekki.
I Jórvík bjó ekkjan Guðný Helga me<
sonum sinum, Andrési Þórðarsyni, sen
fluttist norður í Skagafjörð, og Björgv
ini, er síðar tók við búi, og Sigriði dóttu:
sinni, móður Dags Þorleifssonar
blaðamanns i Reykjavík. Einn Jórvík
urbræðra, Hannes Þórðarson, gerðis
kennari í Reykjavik. Nú er Jórvik í eigt
Skógræktar ríkisins enda meira skóg
lendi þar en á öðrum jörðum í Breiðdal
nema ef vera kynni í Eydalalandi. Oft
voru útisamkomur á flötum undir kjarr
brekkum í skjóli við svonefndan og rétt-
nefndan Hamar milli Jórvikur og
Asunnarstaða,, og er skógarilmurinn
þaulsætinn i vitum þeirra, er þangað
sóttu.
A Asunnarstöðum bjuggu hálfbræð-
urnir Stefán Árnason og Pétur Jónsson,
litríkir „karakterar“ báðir tveir, en ólík-
ir. Stefán hafði ýmist fullar hendur fjár
eða var sem næst öreigi, eins og útgerð-
armenn í misjöfnu árferði, var rétt-
nefndur spekúlant. Hann vissi að vogun
vinnur og vogun tapar og tók tapinu eins
og vinningnum, naut lífsins er þess var
HCS-
VITJAB
r
A
HVERJIl
BÆ
kostur, en æðraðist ekki þó inn kæmi
sjór. Hann kærði einu sinni of lágt út-
svar á sér. Sonur Stefáns var hinn lands-
kunni Lúðvík Kemp og sonardóttir
Oddný Thorsteinsson, sendiherrafrú í
Reykjavík.
Pétur á Asunnarstöðum var ekki eins
mikill fjörmaður og Stefán bróðir hans,
en minnilega myndarlegur á vöxt og
mannkostamaður. Hann átti sæti i
hreppsnefnd og var flokksstjóri í vega-
vinnu man ég. Gestrisinn var hann og
góður heim að sækja, eins og þeir bræð-
ur báðir. Kona Péturs hét Herborg Mar-
teinsdóttir, virkur þátttakandi í félags-
málum sveitarinnar. Meðal barna þeirra
er Sigmar í Sigtúni, sem allir Reykvík-
ingar þekkja, og 2 synir búa á Asunnar-
stöðum.
A Hðl (Disastaðahól) bjó Jón Hall-
dórsson, ættaður ofan af Völlum á
Fljótsdalshéraði, kvæntur Guðbjörgu
Bjarnadóttur, ljósmóður, sem mér var
kennt að nefna ljósu mína og innrætt að"
hugsa hlýtt til, enda var það auðvelt. Jón
á Hól var mikilúðlegur með svart al-
skegg í barnsminni minu, heiðvirður
maður og hress í bragði. En mér leist
ekki á bæinn hans við fyrstu sýn, fannst
hann hallast undarlega, og ég hafnaði
inngöngu, sem mér var boðin af mikilli
vinsemd, enda var maður þá ekki hár I
loftinu né hugaður. En nú mundi ég
kjósa mér að skoða þennan bæ öðrum
fremur í Breiðdal, því að þetta var gam-
all torfbær að miklu leyti, með þiljaðri
framhlið. Bjarni hét sonur Jóns á Hól, og
bjó þar eftir hann um hrið.
A Dísastöðum, þar sem faðir minn
hafði fæðst, bjuggu þrjú öldruð systkini,
allskyld okkur. Björn Þórarinsson og
Kristín, bæði einhleyp, og Jón, sem varð
snemma ekkjumaður. Björn og Kristin
voru einkar hógvær og heimakær, en
Jón bróðir þeirra var sjaldan heima og
átti margt vantalað við fólk hvar sem
hann kom. Hann var alltaf í einhverjum
skýjaborgum minnir mig, einkanlega á
viðskiptasviðinu, og heimsmannslegur,
andstætt systkinum sínum.
Tvíbýli var á Innri-Kleif, þar bjuggu
bræðurnir Runólfur og Þorsteinn Sig-
tryggssynir og faðir þeirra með Þor-
steini. Það orð lék á, að feðgar þessir,
sem fluttust ofan af Héraði, væru sterkir
vel. Þeim mun gæfari og jafnlyndari
voru þeir, sen samt þótti öruggara, að
bekkjast ekki til við þessa kraftamenn.
Þess vegna reyndi aldrei á afl þeirra eða
sagnir af því.
Á Ytri Kleif bjó Jón Arnason, þegar
ég man fyrst eftir mér, en síðan Rósa
ekkja hans Sighvatsdóttir með sonum
þeirra fngimundi, sem kvæntist ekki, og
Einari, sem bjó einnig um tíma á Kleif-
arstekk og miklu styttra á Kleif en Ingi-
mundur. Rósa á Kleif hefir orðið mér
einna kærust minna gömlu og góðu sveit-
unga, sem stíga allir ljóslifandi fram i
hugskoti minu er ég rifja nú upp svip-
mót þeirra og sérkenni. Rósa á Kleif tók
nefnilega upp á því að halda upp á mig
sem barn og gera sér ferð árlega út að
Felli til að heimsækja mig og gleðja
með gjöfum. Oftast svellþykkum, mjúk-
um og hlýjum ullarsokkum, sem hún
hafði prjónað og þæft sjálf, og jafnvel
fylgdu vettlingar. Það var ekki algengt í
þá daga að fullorðið fólk liti á börn eins
og fullkomlega sjálfstæðar verur. Hún
talaði margt við mig, þegar hún kom með
gjafirnar og bað mér blessunar, og varð
fyrst manna af bæ til að vekja þá hug-
mynd í brjósti mér, að ég væri sérstök
persóna eins og fullorðna fólkið. I mín-
um augum var hún falleg kona, þótt hún
væri hvorki grannvaxin né laus við
skegg á efri vörinni. Og það er táknrænt
fyrir hjartalag hennar, að ég sá hana
síðast ellimóða hlúa að umkomulitlu dýri
með nýfædda hvolpa í eldhúsinu sínu.
Siðan eru liðin 30 ár.
Einar sonur Rósu bjó um tíma á nýbýl-
inu Kleifarstekk, sem fyrr sagði, en síð-
an bjuggu þar Emil Þórðarson, föður-
bróðir Más fiskimálastjóra, og Þorbjörg
Jónsdóttir, kona hans, sem var lærð
saumakona og er enn á lifi. Emil nafni
minn er mér minnisstæðastur sökum
einstakrar framkomu til orðs og æðis,
hann var bæði góðmenni og prúðmenni.
Niðurlag í næsta blaði.

'
Suöur-
dalur,
SkriÖu-
blá,
Breiö-
dalsá
og SuÖur-
dals
fjöll.