Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1978, Síða 6

Þýzkalavd
Hjónin Anna og Josef Michel biða
dóms í Aschaffenburg ásamt prest-
unum tveimur.
Reynt að útreka
djöfulinn...
en með sorglegum afleiðingum
Særing, sú athöfn, sem er viðhöfð,
þegar reynt er að hreinsa þann, sem
haldinn er illum öndum, er oft tengd
annars flokks kvikmyndum eins og
blóðsugur og varúlfar. En særingar eru
þó enn við lýði og tíðkast mjög í Bayern.
Fyrir nokkrum vikum var kveðinn upp
dómur í Asehaffenburg yfir tveimur
rómversk-kaþólskum prestum, efnuðum
myllueiganda, Josef Michel, 60 ára, og
konu hans, Önnu, 57 ára, og voru þau
dæmd sek um manndráp fyrir gáleysi, er
þau beittu særingum við hina 23ja ára
dóttur þeirra, Önnulísu.
Réttarhöldin, sem tóku þrjár vikur,
leiddu í ljós hörmulega sögu af því,
hvernig einlægum og guðrækilegum
ásetningi var fylgt eftir af
slíku kappi, að illt hlauzt
af. Önnulísu virðist hafa
verið það skapað að verða
haldin illum öndum. Hún
fæddist í Klingenberg, um
250 km frá Brockenfjöllum,
þar sem sagan segir, að
Lúsifer, djöfullinn sjálfur,
og nornir hans verji sínum
árlega, óguðlega sabbats-
degi. Þegar Annalísa var 16
ára, var hún undir læknis-
hendi vegna flogakasta.
Þegar hún seinna var í
kennaraskóla, safnaði hún
dýrlingamyndum og flösk-
um með vígðu vatni. Árið
1973 skýrði læknir henni
frá því, að hún væri floga-
veik. En þar sem hún vildi
ekki trúa því, að þetta væri;
eina skýringin á veikindum
sínum, leitaði hún á náðir
áttræðs jesúíta, Adolfs
Rodewyks, sem kallar sig
djöflafræðing (Satanolog-
ist) og hefur orð á sér fyrir að vera
'fremsti særingamaðurVestur-Þýzkalands.
Séra Rodewyck kvað upp úr með, að
Annalísa væri sannarlega haldin illum
öndum og sendi biskupi Michels-fjöl-
skyldunnar formlega beiðni um særingu.
Biskupinn fól síðan prestinum Wilhelm
Renz ásamt aðstoðarmanni, séra Ernst
Alt, að fremja særingarnar þá um
sumarið. Annalísa var viljugt fórnar-
lamb: „Eina skýringin á þjáningum
mínum er sú,“ sagði hún, „að af ástæðum,
sem ég fæ ekki við ráðið eða skil, er
djöfuliinn að reyna að klófesta sál mína.“
Særingaathafnirnar, sem fóru fram á
svefnlofti skólans og síðar á heimili
foreldra Önnulísu, voru oft eins og
kirkjulegur leikaraskapur á vitfirringa-
hæli: blaktandi kertaljós, stór stytta af
erkienglinum Mikael, blóðstokkin mynd
af krossfestingunni, syngjandi prestar í
skínandi purpuraklæðum. Ánnalísa
engdist sundur og saman á rúminu
froðufellandi og lét sér einnig um munn
fara hin verstu klúryrði, en foreldrarnir
fylgdust með skelfingu lostnir og með
hryllingi, þó að þau segðu ekki neitt.
Þessar særingar voru endurteknar 72
sinnum á tíu mánuðum. Prestarnir tóku
þessar athafnir samvizkusamlega upp á
snældur (kassettur), alls 43, og hlutar úr
spilaðar við réttarhöldin
viðstöddum til mikillar
furðu.
Presturi Af hverju ertu
þarna?
Annalísas Ég er faðir
lyganna
Prestur: Af hverju fórstu
í Önnulísu?
Annalísa: Af því að hún
er fordæmd.
I júní árið eftir var
Annalísa orðin skinhoruð
og tærð, aðeins 65 pund að
þyngd. Hún var særð og
marin á höfði og skrokk og
framtennurnar voru brotn-
ar eftir flogaköst. Eftir
sérstaklega erfiða og
stranga athöfn féll hún loks
örmagna í friðsælan svefn,
hinn fyrsta í marga mán-
uði. Morguninn eftir kom-
ust foreldrar hennar að
raun um, að Annalísa væri
látin, og fögnuður þeirra
var mikill: Ánnalísa hafði
loks öðlazt frelsun. Hún
hafði svelt sig til friðþægingar. Særinga-
mennirnir fullyrtu, að hún hefði talað
tungum, hefði sagt fyrir um sinn eigin_
dauða og hefði þrátt fyrir þverrandi mátt
tekizt að knékrjúpa fimm hundruð
sinnum skömmu fyrir andlátið. Foreldr-
um hennar var þetta meira en næg
sönnun þess, að hún hefði verið haldin
illum öndum.
Við réttarhöldin héldu verjendurnir
fram rétti foreldranna til að breyta
þannig gagnvart stúlkunni eins og trú
þeirra byði þeim. Þar að auki hefðu
foreldrarnir haft meðhald þriggja presta
Framhald á bls. 12
þeim voru
Fórnarlambið,
Annelise N/lichel.
Á Básendum: Gestur
Guðfinnsson. Gísli
Brynjólfsson höfundar
greinarinnar og Guð-
mundur Guömundsson
bóndi á Bala. Myndirn-
ar tók Hörður Oskars-
son.
ASENDA-
FORa
björtum degi
Eftir sr. Gísla Brynjölfsson.
Ég fagna þér vor.
Laugardagurinn 22. apríl var einn
bjartasti, fegursti og kyrrasti dagur
þessa góðviðrasama vors. Á hinum
veðurnæmu Suðurnesjum blakti varla
hár á höfði. Hinn hægi blær var bæði
ljúfur og hlýr. Þetta er laugardagur fyrsti
í sumri og þó að angan vorsins sé ekki
komin í jörðina, leynir ylmur þess sér
ekki í loftinu, svo að við gætum
sannarlega sungið með Þorsteini Gísla-
syni:
Ljósið loftið fyllir
of loftin verða blá.
Vorið tánum tyllir
tindana á.
Miðnesið fyrr og nú.
Þennan dag er hópur manna á vegum
Ferðafélags Islands á ferð um Suðurnes,
eða þann hluta þeirra, sem áður hét
Rosmhvalneshreppur (rosmhvalur=rost-
ungur) og náöi yfir Keflavík, Leiru, Garð
og Miðnes. Miðnesið er geysilangt — ekki
veit ég hvað margir km. Það byrjar með
bæjunum Kolbeinsstöðum og Hafur-
bjarnarstöðum fyrir sunnan Skaga og
nær alla leið suður að Ósabotnum, sem
skilur Nesið frá Höfnunum. I gamla daga
var b.vggðin dreifð um alla þessa löngu
strandlengju, að vísu nokkuð svo í
hverfum. Sá stórfróði Suðurnesjamaður,
Magnús Þórarinsson (f. 1879 d. 1964) sem
var alveg einstæður sérfræðingur í
Miðnesinu bæði til lands og sjávar, telur
upp a.m.k. 9 útróðrastaði (varir) á
Nesinu. — Langbestur þeirra var Sand-
gerði enda fór það svo, að Sandgerði dró
til sín s.a.s. alla miðnesinga. Og raunar
langtum fleira fólk, því að nú er þar
saman komið hátt í 1000 manns, blómleg
byggð fallegra einbýlishúsa, sem fjölgar
óðfluga, en hin gamla dreifða byggð um
Miðnesið endilangt er nú ekki nema
svipur hjá sjón. En sú var ekki meiningin,
að fara að fjölyrða um vaxtarbrodd
útgerðarstaðanna á Suðurnesjum. Hér er
ekki nútíðin — því síður framtíðin — á
dagskrá. Fjarri fer því.
Fyrir tveim öldum.
Hér skal litið um öxl — a.m.k. tvær
aldir aftur í tímann — og litast um á
þeim slóðum þar sem allt fór í auðn árið
fyrir aldamótin 1800. Og hefur ekki verið
byggð síðan. Þetta eru Básendar fyrir
eina tíð syðsta byggðin á Miðnesi en tók
af í flóðinu mikla, sem við plássið er
kennt — Básendaflóðið — aðfaranótt 9.
janúar 1799. —
Ekki eru Básendar kunnir fyrir útræði
heldur sem pláss þar sem „útnesjafólkið
fátækt og spakt“ varð að leggja inn
fiskinn sinn hversu léttur, sem hann
reyndist, því að reizlan var bogið og lóðið
var lakt eins og Grímur kvað í sínu kunna
kvæði.
Bærinn Básendar var byggður í
Stafneslandi upphaflega hvenær skal
ekki sagt.
Þar var ekki mikið um fiskirí enda var
Stafnes sjálft frá fornri tíð eitthvert
besta útver og þaðan skemmst í fiskileit
á öllu Miðnesi. Frá Stafnesi gengu líka
konungsbátarnir. Hefur það eflaust verið
nokkur hagur fyrir verzlunina að vera í
næsta nágrenni við útgerð þeirra.
Bæði enskir og þýskir hafa verzlað á
Básendum fyrr á öldum. Gekk á ýmsu í
viðskiptum þeirra þar eins og víðar við
Faxaflóa og á Suðurnesjum. Eitt sinn
(árið 1645) kom hollenskt skip á Básenda.
Á því var íslenskur maður, Einar
Þórðarson, — og verzlaði þar.
Verzlunarsvæðið.
Árið 1640 var tekin upp sigling til
Básenda eftir nokkurt hlé. Hélst svo, þar
til verslun lagðist þar alveg niður.
Verslunarsvæðið var Hafnir og Miðnes.
Þó voru merkin ekki gleggri en svo, að
mikil deila og málaferli urðu milli
Básenda og Keflavíkurkaupmanns um
nyrstu bæina á Miðnesi (Kirkjuból,
Kolbeinsstaði og Hafurbjarnarstaði).
Höfðu bæir þessi sótt verslun ýmist til
Keflavíkur eða Básenda. Gekk dómur í
málinu 1693 á þá leið, að svo skyldi
standa, sem verið hefði að undanförnu. —
Voru menn því litlu nær. Þetta kom þó
ekki að sök þegar sami kaupmaðurinn
verzlaði á báðum stöðunum. Þá ber þess
að geta, að Grindavík var a.m.k. annað
veifið einskonar útibú frá Básendum.
Fengu Grindvíkingar styrk til að flytja
afurðir sínar til Básenda og úttektina