Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.1979, Blaðsíða 3

vér stígum, flytur oss fjær honum eöa
nær. Hann yfirgefur ekki, en sæla vor er
aö komast á þaö stig, aö hann þiggi liö
vort. Hann hegnir ekki, en ef vér leggj-
umst á móti honum, neyöist hann til þess
að berjast viö oss. Og ef líf vort er eilíft,
verður þaö líka eili'f barátta meö honum
eða móti“.
„Guð Sigurðar
Nordals er Þór“
Næst gerist þaö í ritdeilunni aö Einar
Kvaran birtir ritgerö í löunni sama ár
1925, sem ber fyrirsögnina „Kristur eöa
Þór“.
Einar víkur fyrst aö því, aö Siguröur
Nordal hafi reynt aö telja Svíum trú um,
aö hann væri ekki hæfur til aö þiggja
Nóbelsverölaun. „Þá var hann ekki
nefndur Siguröur Nordal í sænskum
blöðum. Hann hét þá „krítikin á íslandi".
Allmikið af blööum og tímaritum þjóöar-
innar haföi flutt ritgeröir um bækur
mínar, og þar haföi kveðið viö annan tón
en hjá Sigurði Nordal. En þær ritgerðir
voru ekki „krítikin á íslandi". Hún var öll
samanþjöppuö í hinum mikla heila þessa
eina manns."
Síöan ræöir Einar Kvaran um skáld-
sögur sínar, sem Nordal haföi fundiö
margt aö. Um fyrirgefningarskylduna
vitnar hann margsinnis í orö Krists og
Páls postula í Nýjatestamentinu.
Um einveldismenn eöa tvíveldismenn
segir Einar Kvaran svo: „Annaöhvort
verðum vér að vera einveldismenn eöa
tvíveldismenn í hugmyndum vorum um
tilveruna. Annaöhvort veröum vér aö
ætla, aö frumafliö, þaö vitsmunaafl, sem
drottnar í tilverunni, sé eitt — þaö
vitsmunaafl, sem vér nefnum guö — eöa
aö frumöflin séu tvö, annaö gott og hitt
illt, og aö eðli þeirra sé svo háttaö, aö
þau geti aidrei runnið saman, en hljóti aö
heyja stööuga og eilífa baráttu hvort viö
annaö.
Ég er einveldismaöur í þessum skiln-
ingi. Ég get ekki meö nokkru móti hugsaö
mér tilveruna annan veg en sem eining,
heild. Ég held, aö sú þrá mannsandans,
aö þaö góöa vinni sigur, sé ekki gripin úr
lausu lofti, heldur eigi hún rætur í því allra
dýpsta í tilveru vorri. En þaö er bersýni-
legt, aö séu frumöflin tvö, þá getum vér
enga tryggingu haft þess, aö annað
þeirra veröi nokkru sinni máttugra en hitt.
Mér finnst líka, aö allt, sem vér vitum um
mannlífiö, bendi í þessa átt, vér finnum
aldrei þaö illa „hreinræktaö", einangraö
frá öllu góöu.“
í lok ritgeröar sinnar skrifar Einar, þaö
sem hér fer á eftir: „Sigurður Nordal
boðar tvíveldiskenninguna, eilífan mátt
og eilíft eðli hins illa alveg eins og hins
góöa. Þaö er gersamlega ókristin hugs-
un. Að minnsta kosti er hún þveröfug viö
kenningar Jesú og hins mikla rithöfundar
frumkristninnar, Páls þostula.
Sigurður Nordal boöar guö, sem unga
hetju, sem berst blóöugur og vígmóöur
við dreka hins illa og fyrirgefur ekki.
Þroski hans er ekki óendanlegri en
„myrkravöldin, sem hann berzt við.“
Þaö er áreiöanlegt, aö þessi blóðugi
guö, sem aldrei vinnur sigur á því illa, er
ekki sá faðir vor á himnum, sem Jesú
Kristur boöaði mönnum, né heldur sá
guö, sem nýja testamentið talar um, aö
sé „yfir öllum og meö öllum og í öllum."
Þessi kenning er ekki kristin. Hún er
heiöni. Þessi guö Siguröar Nordals er
Þór. Ofurlítiö fægöur og litaöur Þór.
Þór leyfði að börn
væru borin út — með
hangandi hendi Þó
I ritgerö sinni „Öfl og ábyrgö“ kallar
Einar Kvaran, skoöanaandstæöing sinn
Sigurö Nordal Ásatrúarmann. Þaö er rétt,
aö tvíveldiskenningin er í Ásatrú. Svo
segir í Gylfaginning: „Óðinn heitír Alföðr,
því at hann er faöir allra goöa! hann heitir
og Valföðr, því at hans óskasynir eru allir
þeir, er í val falla; þeim skipar hann
Valhöll og Vingólf, ok heita þeir þá
Einherjar."
Einherjar berjast í Valhöll alla daga,
falla aö kvöldi, en rísa upp aftur að
morgni og hefja bardagann á ný. Þar er
mikill mannfjöldi en „Valföör'* sér um aö
þeir hafi nógan mat og drykk.
Fyrr og síöar munu margir hafa velt
fyrir sér tvíveldiskenningunni, um baráttu
milli góös og ills, Ijóss og myrkurs, sem
líklega veröur aldrei lokiö, eins og
Siguröur Nordal kemst aö oröi.
Ég sem þetta rita, spurði prest nokkurn
eftir messu, hversvegna guö heföi hinn
vonda viö hlið sér, alltaf og allsstaöar?
Því getur enginn svaraö, mælti prestur.
Guöshugmynd Ásatrúarmanna er svip-
uö og í öörum hinum æöri trúarbrögðum.
í Snorra-Eddu segir svo: „Gangleri hóf
svá mál sitt: Hverr er æztr eöa elztr allra
goöa? Hárr segir: Sá heitir Alföör at váru
máli, en í Ásgaröi inum forna átti hann zii
nöfn;“ Síöar á sömu blaðsíðu er skrifaö:
Þá spyrr Gangleri: Hvar er sá guö, eöa
hvat má hann, eöa hvat hefir hann unnit
framaverka? Hárr segir: Lifir hann of allar
aldir ok stjórnar öllu ríki sínu ok ræör
öllum hlutum stórum ok smám. Þá mælti
Jafnhárr: Hann smíðaði himin ok jörö ok
loptin ok alla eign þeira. Þá mælti Þriði:
Hitt er þó mest, er hann gerði manninn,
ok gaf honum önd þá, er lifa skal ok aldri
týnask, þótt likaminn fúni at moldu eöa
brenni at ösku, ok skulu allir menn lifa,
þeir er rétt eru siðaöir, ok vera með
honum sjálfum, þar sem heitir Gimlé eöa
Vingólf, en vándir menn fara til heljar ok
þaðan í Niflhel; þat er niör í inn níunda
heim.“
Af þessu er augljóst, aö Ásatrúarmenn
trúöu bæöi á himnaríki og helvíti. Vondir
menn fóru niöur í hinn níunda heim til
Niflherjar. Eiörofar og griöníöingar fengu
ekki vist í Valhöll, þó vopndauöir væru.
Forfeöur vorir trúöu mest á Þór, aö því
er fróöir menn telja. Á hann var heitið til
stórræöa og haröræöa og hann átti aö
veita vígsgengi í orustum. Þór leyföi aö
börn væru borin út, meö hangandi hendi
þó. í því tilviki hefur honum þótt skorta
drengskap, sem Ásatrúarmenn virtu svo
vel, en nýfætt barn er varnarlaust, getur
engu af sér hrundið.
En margt fer ööruvísi, en ætlaö er og
mælt er fyrir um, en örlaganornir grípa þá
inn í. Um þetta er skemmtileg frá saga í
Gunnlaugssögu ormstungu.
„Skal Það barn út
bera, eff Þú fæðir
meybarn...“
Þorsteinn Egilsson Skallagrímssonar
bjó aö Borg á Mýrum eftir fööur sinn.
Hann var auöugur og höföingi mikill, vitur
maöur og hógvær og hófsmaöur um alla
hluti. Kona hans var Jófríður Gunnars-
dóttir, skörungur mikill.
Þorstein dreymdi draum þann, aö hann
þóttist vera heima á Borg og sá álft væna
og fagra sitja á mæni yfir karldyrum og
þóttist eiga hana. Þá kom örn mikill
fljúgandi ofan frá fjöllunum og síöar kom
annar örn fljúgandi úr suöri. Þeir settust
báöir hjá álftinni og vildu þýöast hana,
,svo böröust þeir:
„Ok svá lauk þeira leik, aö sinn veg hné
hvárr þeira af húsmæninum, ok váru þá
báðir dauðir, en álftin sat eftir knipin
mjög ok daprlig.”
Þorsteini þótti draumurinn ómerkilegur
og taldi hann vera fyrir veörum. Austan-
maöur nokkur var með Þorsteini og réöi
hann drauminn á annan veg.
„Austmaör mælti: „Fuglar þeir munu
vera manna fylgjur, En húsfreyja þín er
eigi heil, ok hon fæöa meybarn frítt ok
fagrt, ok munt þú unn því mikit. En göfgir
menn munu biöja dóttur þinnar ór þeim
ættum, sem þér þóttu ernirnir fljúga at,
ok leggja á hana ofrást ok berjast of hana
ok látast báöir af þviö efni.“
Þorsteinn svarar: „llla er draumr ráöinn
ok óvingjarliga," sagði hann, „ok munt þú
ekki drauma ráöa kunna."
Austmaðr svarar: „Þú munt at raun um
komast hversu eftir gengr.“
Þorsteinn lagöi fæö á Austmanninn ok
fór hann á brott um sumarit.
Um sumarit bjóst Þorsteinn til þings ok
nælti til Jófríöar húsfreyju, áör hann fór
heiman: „Svá er háttat", segir hann, „at
þú ert meö barni, ok skal þat barn út
bera, ef þú fæöir meybarn, en upp fæöa,
ef sveinn er.“
Ok þat var þá siðvanði nökkurr, er land
Franihald á bls. 14.
©
Þorsteinn Egilsson á Borg og Jófríður Gunnarsdóttir húsfreyja. „Svá er
háttat“, segir hann, „at Þú ert með barni, ok skal Þat barn út bera, ef þú fæðir
meybarn, en upp fæða, ef sveinn er“.