Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1979, Blaðsíða 15
00 HVAP.EFÉZ
\UL EKKt FfiRA
TtL 6ALLIU?
STATTU KVRPÁ
svtotNu oo vte
5 eNPUM UotJtN
/NN!
7HÍNNTEKUl Vtfif
ÚEFIfi NU ÞESSUM
DASAMLEGA VINN/NGS■
hjá flokknum, sem heföi rétt til aö vera
frísinna. Mér finnst þið vera fangar
eigin ákvaröana, og þið haldið engri
leið opinni, sem hægt er að komast
klakkiaust út úr, ef ákvarðanir ykkar
reynast ekki nógu haldgóðar. Þetta er
mótsetning — þiö ræöiö málin, þiö
ákveöið, og svo heimtið þið að allir
fylki sér um ákvörðunina. Og um leið er
ómögulegt aö spyrna við fæti, ef
ákvörðunin er út í hött."
Nú varð þögn. Mér til undrunar og
gagnstætt öörum Kínverjum og
Bandaríkjamönnum, sem ég haföi hitt
á ferö okkar, þá var þessi maöur
greinilega á sömu nótum og ég. En
hann virtist vera á báðum áttum um
það, hvort hann ætti að viöurkenna
það. Að lokum horföi hann beint á mig
og sagði: „Fólk er nú að ígrunda
þetta.“
„En heldur þú sjálfur, aö þaö leiöi aö
einhverri niðurstöðu? Ég á við: Getur
flokkurinn einhvern tíma deilt valdinu
með öðrum?“
Hann hugsaði máliö aftur, vansæll á
svip, en þó fullur áhuga. Og ég fann á
mér, aö hann haföi rætt málið áður, en
kannski án þess aö koma aö kjarna
málsins og nú væri hann aö taka sig í
hnakkadrambið og gera þaö.
„Á fyrri árum byltingarinnar“, sagöi
hann án þess að mæta alveg augna-
ráði mínu, „þá var lýðræðið lifandi
hefð. Fólk kaus allt, allir kusu. Lang-
flestir voru ólæsir, en þaö voru settar
fram skálar og fólk lét þar í svartar eða
hvítar baunir, eftir því hvort menn voru
meö eða móti andstæðum tillögum
eða frambjóðendum. Og fleira í þess-
um dúr.“
Það sást á augnaráði Sú Kúang, sem
túlkaði á milli að honum var brugðiö,
en það var erfitt að ráöa í það.
Annaðhvort var hann undrandi yfir því,
að opinber forystumaöur skyldi vera
svona opinskár eða aö hann var sjálfur
hræddur um, aö samtalið færi út fyrir
rammann.
„Forystuhlutverkin eru nú orðin op-
inber störf. Áður voru þau köllun, starf,
sem menn tóku að sér, af því að þeir
voru reiðubúnir að helga sig þeim og
þeim fórnum, sem þeim fylgdi. For-
ystumaöur var ekki fyrstur við mat-
borðið heldur síðastur, ekki sá sem
fyrstur fékk þak yfir höfuðið heldur
síðastur; hann lét sér nægja dreggjarn-
ar, en sleikti ekki rjómann ofan af.
Forystustarfið þá var enginn sérstakur
heiður; þaö fólst í því að ganga beint út
í eldlínuna. Meira aö segja var eins
líklegt að fólkið, sem hann var aö
reyna að hjálpa, heföi lítinn skilning á
þessu, að minnsta kosti sumir, og væri
tortryggið eöa jafnvel andsnúið. For-
ystumennirnir voru sko ekki velmetnir
opinberir starfsmenn í þá daga.“
Viö héldum áfram að borða. Enginn
sagði orö. Ljúffengur sætsúr fiskur var
borinn inn, gufusoöinn. Hvaö sem
mönnum finnst um sósíalismann, þá
getur engum, sem lætur sér manneskj-
ur máli skipta, veriö sama um aö
hugirnir séu fjötraðir á ný, byltingar-
hugsjónir renni út í sandinn og aö
menn eins og þessi tapi fótfestunni. En
honum var fjarri aö örvænta.
„Ekkert land getur byggt á byltingar-
glóðinni til lengdar," sagði ég. „Rétt-
lætið þarf að setja í stofnanir og kerfi
og búa svo um hnútana, aö jafnvel
flokkurinn nái ekki tangarhaldi á því.
Þið veröiö að sjá til þess aö andstæöar
skoöanir geti þrifist, annars sitjiö þiö
fastir í eigin mistökum. Og gerið ykkur
grein fyrir því, að þetta er einmitt þaö,
sem gerst hefur í mínu landi alltaf öðru
hverju, en að lokum hafa raddirnar
heyrst, eftir að mikið hefur farið til
spillis og mikið verið grátið.“
Andsvar hans var mjög kínverskt.
Eða var það maóistinn hið innra með
honum, sem talaöi? „Það er þáttur í
framþróuninni að eitthvaö fari til spill-
is“, sagði hann glettnislega. „Sannleik-
urinn er aldrei bein lína.“ í stuttu máli:
Kína hefur öróf alda aö baki og ómæld
ár fram undan til að finna rétta leið.
Við borðuðum fiskinn. Ég fann á mér
aö bilið milli okkar haföi mjókkaö.
„Meö hvaða hætti fékkstu þitt starf?
Þú ert ekki kosinn til þess, var það?“
„Af miöstjóm flokksins, jú.“
Eftir fjögur glös af Mao Tæ eru menn
farnir að segja hvað sem er. „Fá menn
einhverntíma að kjósa hérna? Ég á við
fólk fyrir utan flokkinn.“
Gestgjafinn haföi hins vegar ekki
drukkiö svo mikið, svo að hann tók sér
tíma til að hugsa málið. „Jú, það kýs.“
Hvenær voru síðustu kosningar?“
Hann þurfti nokkra umhugsun. „Fyrir
svona fimm árum. “
„Og hvenær kjósa menn næst?“
Glettnissvipnum brá fyrir aftur. „Ég
skal segja þér, aö hverju ég dáist mest
í fari Bandaríkjamanna. Þiö látiö þaö
alltaf flakka, sem þið eruð aö hugsa."
Við hlógum öll. Og svo sagði hann:
„Ég mæli með aö þú lítir á ræðu, sem
Maó hélt 1962 ...“ í þessari ræðu, sem
var endurútgefin í stóru upplagi og
dreift á síðastliönu ári, varaði Maó við
því, að tækist ekki að örva lénsveldis-
kúgað fólkiö til umræðu og þátttöku,
gæti einhvers konar fasismi orðið ofan
á.
Niðurlag í næsta blaði.