Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1980, Blaðsíða 12

Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1980, Blaðsíða 12
Þættir úr ævi Geirs Zoéga fiskveiöileiöangur en þennan á Gr§en- landsmið og máski hvergi, fyrr en þá nú hin síöustu ár, sovézka eöa jap- anska fiskveiöileiðangra. Bæði móðurskipin voru meö sér- staklega geröar davíöur fyrir doríurn- ar. Þaö fylgdu þrjár hverri davíöu. Ein var hífö inná bátadekk, önnur hífö uppí blökk og sú þriöja hékk út fyrir síöuna. Á Arctic Queen voru 14 spil til aö hífa doríurnar, því að þaö varð stundum aö ganga hratt fyrir sig aö ná þeim inn og þá híft í mörgum davíöum í einu og á jafnmörgum spilum. Doríurnar voru 24 feta langar og svo djúpar, aö þær tóku hávöxnum manni í höku, ef hann stóö í botni. Þær hafa líklega verið um 5 tonn, ef þær hefðu verið mældar í rúmlestum. (Fyrsta áriö voru doríurnar 31/2 tonn.) Þær flutu vel, meö 5 tonn af fiski í góðu veðri. Aflamaöurinn mikli, Wilhelmsen, kom eitt sinn aö meö 51/2 tonn, en þá var dorían svo hlaöin að björgunarskipið fór á móti henni og fylgdi henni til móðurskipsins. Þegar feröin fór af doríunni tók sjór aö renna inní hana aö aftan, en þaö tókst aö koma á hana vírum áöur en hún sykki. Þaö var mjög umhendis fyrir sjómennina aö létta doríurnar í skyndi fyrr en þeir komu aö skipshlið, vegna þess aö fiskurinn var látinn um borö í doríunum í netballa og híföur upp í þeim böllum. Allar höfðu doríurnar 12 hestafla vélar. Björgun- arskip, lítill togari, var haföur meö í leiðangrinum til aö snúast við doríurn- ar, ef þær þyrftu einhverrar aöstoöar meö. Viö hverja doríu voru 5 menn, 3 á sjó og 2 um borð í móöurskipinu og unnu þeir viö línuna og bátana, þegar þeir komu aö. Þaö voru einvöröungu Norömenn á veiðunum og viö línu- og fiskvinnuna. Sumir Norömannanna voru af- buröaaflamenn á þessum veiöum og eyddu þó lítilli beitu og lítilli línu. Samkvæmd samningnum máttum viö hafa 1200 öngla á doríu á lúðuveið- unum en 3 þúsund öngla ef veiddur var þorskur. Aflinn var svo mikill á lúðuveiðunum aö við uröum aö fækka önglunum niöur í 800. Höföum ekki undan aö vinna aflann meö 1200 öngla línu á doríu. Þaö var einvörðungu fryst lúöa, sem Prince sigldi meö af miöun- um nær fullur 24. júní. Þorskaflinn var einnig oft gífurlega mikill. Hann lá í torfum og stundum var ekki hægt aö komast aö lúöunni fyrir þorski. Hún lá undir þorsktorfunum. Mesti afli sem ég man eftir, var þegar Wilhelmsen kom meö 15 tonn, þríhlóð yfir daginn. Þá var ein dorían meö 2000 kg. Hún kom fyrst aö og Geir Zoéga og Halldóra kona hans með Geir jr. ó Hafnarfjarðarárunum. Myndin er tekin 1937. fiskinn fara, þegar dráttarhraðinn var aukinn. Heildarútkoman var sú, aö viö fengum í tilraununum 80 fiska til jafnaöar á 100 öngla meö norska dráttarhraðanum, en 24—28 meö þeim íslenzka. Ég hef tvívegis vakiö máls opinberlega á þessu atriöi línu- veiöa. í fyrra skiptiö í viötali viö blaðiö Akranes, sem Óiafur heitinn Björnsson á Akranesi gaf út en í síöara skiptið á Sjómannasíöu Morgunblaösins. Ég tel íslendinga draga alltof hratt. Þorsteinn Eyfiröingur skrifaði einnig um þetta og var sömu skoðunar og ég. Norðmenn notuðu mjög litla beitu, sem fyrr segir. Þeir fengu 25 kg. skammt af síldar- beitu á línuna, en notuðu hann oft ekki allan. Þeir skáru svo smátt. Þeir beittu mikiö Ijósabeitu, sem þeir skáru af úrgangsfiski, steinbít, keilu o.s.frv. Þeim var sárt um aö missa línu, Norömönnunum, og þó þurftu þeir ekki aö borga línuna. Þeir hirtu línuna afburöa vel. Ég man aö ég taldi eitt Hellyershús (áöur Bookles) á Svendborgarstööinni, íbúöarhús Geirs í Hafnarfiröi. í miöju sér í gaflinn á starfsmannahúsi og til hægri er þurrkhús. Wilhelmsen var 8 tímum lengur en þessi doría, aö draga sama önglafjölda (3 þúsund). Viö áttum í miklu stríöi meö þessa fiskifælu. Þaö var margrætt viö manninn um þaö, aö hann drægi of hratt, hann var ævinlega langfyrstur aö. Loks var hann orðinn svo svekktur karlinn, aö hann drakk eitt sinn spírann af mótorlamp- anum og kom fullur að skipinu og keyröi svo harkalega að því, aö hann braut doríuna. Þaö urðu réttarhöld um borö, hann fékk áminningu og þaö átti nú aö hýrudraga hann og skipshöfnina á doríunni, en viö hættum viö þaö. Þegar þessi doríuskipshöfn fór í land ásamt öörum Norömönnum í Bergen um haustiö, áttu manngreyin ekkert inni, til að kaupa fyrir tollfrjálst í skipsverzluninni, þar sem margt var til sölu. Þeim var þó leyfö úttekt svo aö þeir kæmu ekki tómhentir heim. Konur Norömannanna höföu alltaf fengið tiltekna greiöslu vikulega meöan menn þeirra voru á veiðunum. Þeir sem minnst öfluöu áttu ekkert inni, þegar veiöunum lauk. Fiskur á þessum slóöum viö Græn- land virtist taka mjög laust beituna, öngullinn stóð naumt í honum, en svo er oft ef fiskur er í nægu æti. Fiskur í ætisleit kokgleypir afturámóti öngulinn með beitunni. Norsku aflamennirnir drógu lúshægt og voru því oft lengi úti. Norðmenn unnu sér veiöarnar mjög létt yfirleitt, miöaö viö íslendinga, sem voru meö doríur á Imperialist sumariö 1927. íslendingarnir höföu lengri línu en Norsararnir, eyddu mikilli beitu, skáru stórt og drógu hratt, höguöu sér sem sagt líkt og á veiöum heima á íslandsmiöum. Þrátt fyrir mikinn dugn- að uröu aflabrögðin hjá íslendingunum ekki nema í meðallagi og hefur valdiö því aö mínum dómi of hraöur dráttur. Ég fór út með björgunarskipinu og rannsakaöi, hvaöa áhrif dráttarhraðinn heföi og mér sýndist þaö ekkert efamál aö hann réði mestu um afla- sældina. í einni tilrauninni minnist ég þess, aö ég sá 3 af hverjum 5 fiskum fara af í drættinum. Þaö var sléttur sjór og mjög tær og viö sáum langt niöur meö berum augum og horföum á sinn 52 splæs á 60 faöma línu. Þeir voru meö 2 strengi í bjóöi, 120 faðma og 4 bjóð, eftir aö viö fækkuðum önglum niður í 800 á doríu. Viö lágum á móðurskipinu í 170 faöma kantinum en þeir veiddu niöur á 450 faðma dýpi, þannig aö línan var öll á lofti, þegar fariö var aö draga. Spilin drógu vel, enda sem áöur segir 12 ha. mótor í doríunum. Straumurinn var svo mikill þarna, aö það var ómögulegt aö byrja aö leggja og ekki heldur draga, nema á liggjandanum. Þegar línan var öll komin á loft, fór bátinn aö reka fyrir straumnum. Wilhelmsen, sem var lengi aö draga, sem áður segir, hann var oft kominn langt noröur frá því sem hann hafði lagt, þegar hann var búinn aö draga. Við fengum 75% af lúöunni á djúpavatninu utan í köntunum. Lúöan er löt, hún liggur í straumnum og bíöur eftir æti, lúöan lá á 20 faðma belti í kantinum ef fariö var upp fyrir þetta lúðubelti þá fékkst ekkert og ekki heldur ef fariö var niöur fyrir það. Línan þurfti aö liggja öll á bilinu Frh. á bls. 15.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.