Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1980, Blaðsíða 8

Borgundarhólmur er vinsæll
feröamannastaöur og hefur reynd-
ar upp á margt aö bjóöa sem
heillar. Náttúrufegurö er þar mikil,
landslag fjölskrúöugt, þótt ekki geti
þaö talist stórbrotiö á okkar mæli-
kvarða, en listmálarar vföa aö hafa
sótt þangað í leit aö viðfangsefnum
og andagift. Þar skiptast á granít-
klettar og gljúfur, akrar og lyngi
vaxnir ásar, birki og greniskógar,
klettóttar og sendnar strendur meö
hvítum sandhólum á stöðugri
hreyfingu. Þar stunda menn sjó en
landbúnaöur er þar líka í blóma.
65% eyjarinnar er ræktað land en
20% vaxið skógi. Kaupstaöir og
þorp eru á víö og dreif um
ströndina utan eitt inni í landi.
Talsvert er gert til aö laða
ferðamenn til eyjarinnar. Þar hafa
risið sumarhótel með öllum nýtísku
þægindum. Hægt er að taka á leigu
sumarhús eöa fá inni á einkaheimil-
um og tjaldstæði eru víða.
Hér og þar hafa verið lagðir
sérstakir göngustígar og hjóla-
brautir enda eru hjólreiöar mikiö
stundaöar. Reiðhjól fást til leigu af
ýmsum stæröum og gerðum. Allt
viröist einkar þægilega smátt í
sniöum — fjarlægöir allar litlar (40
km frá austri til vesturs þár sem
eyjan er breiöust) snyrtimennska
einkennir allt umhverfi og fljótt á
litið er eins og allt mannlíf renni í
rólegum föstum farvegi.
Þó hefur á ýmsu gengið í ald-
anna rás í sögu Borgundarhólms.
Eyjan var löngum stríösepli kirkju
og veraldlegs valds og Hansakaup-
menn sóttust á sínum tíma eftir
yfirráöum þar. Framan af 17. öld
réöu Svíar þar lögum og lofum en
yfirráöum þeirra lauk með uppreisn
eyjaskeggja áriö 1658 en þá gengu
þeir Danakonungi á hönd meö
ýmsum skilyrðum þó. Síöan er
Borgundarhólmur amt í Danmörku.
Ekki veit ég hvort íslendingum er
svo farið almennt aö þeir finni til
meiri skyldleika meö fólki sem
byggir eyjar en þeim sem á megin-
landi búa. Þó er ekki ósennilegt aö
ýmislegt sé sameiginfegt í fari lítilla
eyþjóöa eöa þjóöabrota vítt og
breitt um veröldina þótt ekki sé
nema vegna nábýlis við hafið og
stööug hamskipti þess.
Á Borgundarhólmi, smáeyju í
Eystrasalti verða tengslin viö ís-
lendinga aö minnsta kosti óneitan-
lega náin þegar staöiö er frammi
fyrir þriggja metra háum rúnasteini
meö ristum frá því um áriö 1000.
Þessi steinn stendur á grasbala
skammt frá stærsta kaupstað eyj-
unnar, Rönne, svokallaður Brog-
ards-steinn og af rúnunum er lesiö:
„suenkir lit raisa stein þena eftiR
tosta faþur sin auk eftiR alflak
broþur sin auk eftiR moþur sina
auk eftiR systur sina.“ Rithátturinn
er engu líkari en íslensku og kemur
engum á óvart. En það er samt
gaman aö sjá þetta úti í náttúrunni.
Á Borgundarhólmi eru margar
merkar minjar frá fyrri tíö. Mann-
vistarleifar hafa jafnvel fundist frá
því um 8000 árum fyrir Krist og
leifar af mannabústööum frá yngri
steinöld, helluristur frá bronsöld
með áristum skipum og sólum
gefur aö líta úti í haga innan um
nautgripi á beit og fornir bauta-
steinar eru á þriöja hundraö talsins
hér og þar. Rúnasteinar eru hins
vegar 40 og allir sennilega frá því
um áriö 1000—1100 enda bera
áletranirnar vott um kristin viöhorf.
©
Hulda
Valtýsdóttir
Gömul „blndingsverks“-hús setja mjög svip sinn á
þorpin meðfram ströndum Borgundarhólms. Sá bygg-
ingarmáti var víða við hafður fyrr á tímum á þessum
slóðum þar sem timbur var af skornum skammti.
Húsgrindin var reist úr viði en síöan fyllt í fletina á
milli ýmist með leirklíningi, tígulsteini eöa múrsteini.
Grindin er tjörguð svört og hornstoöir víða fagurlega
útskornar. Þessi hús eru hið mesta augnayndi, — afar
vel viö haldið enda stolt íbúanna. Hvergi hrukka eöa
blettur og hvergi gefur að líta eins vel pússaöar
gluggarúöur. Engu er líkara en íbúarnir setji líka metnað
sinn í smekkleg gluggatjöld og listmuni í gluggakistum
— jafnvel svo að postulínsstyttur og annað því um líkt
sem á sér forhlið og bakhlið snúa forhliöinni að
vegfarendum, þeim til heiðurs og ánægju, en ekki aö
þeim sem innan dyra eru.
Göturnar í gömlu hverfunum eru mjóar og steinlagðar
og hlykkjast að því er viröist eftir óskráðum lögmálum
— reglustika hefur hvergi komiö þar vió sögu. Af því
leiðir aö umferð farartækja veröur hæg og manneskju-
leg. Borgunarhólmsbúum liggur ekki þau ósköp á.