Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1981, Blaðsíða 2

a
vr
Aðventa
á
annarlegri
strönd
Dálítið undarlegt í svartasta skamm-
deginu að vera allt í einu kominn í
suðlægt sólarland. Pálmar og grænn
skógur allt um kring — og jólin í nánd.
Eftir svo sem átta tíma flug í myrkri er
Florida undir fótum og maöur gengur út í
morgunsólina og andar að sér þungum
sætum ilmi.
Dálítið undarlegt einnig aö sjá skreytt
jólatré innanum pálmana á grænni gras-
flöt og heyra jólalögin berast úr hátölur-
um flugstöðva og verzlana. Jólasveinninn
var líka á sínum stað; heilagur Kláus og
mikil snjóþyngsli í kringum hann kallgrey-
ið — að sjáifsögöu allt úr bómull.
Jólaverzlunin gekk á fullu í þessum
risasamsteypum, sem kallaðar eru Mall
og eru á stærö svo sem byggt hefði verið
yfir gervallt Austurstræti og búðirnar
síðan til beggja handa. Þarna er hægt að
gera öll jólainnkaupin án þess að koma
nokkru sinni út undir bert loft, sem skiptir
ekki máli í jóiakauptíöinni, en þykir
þægilegt í svækjuhita sumarsins. í okkar
rysjótta veðurfari væri þessi lausn ákjós-
anleg og þá ættu bílastæðin að vera
undir öllu saman. Sumstaðar eru þessar
verzlanasamsteypur hjá Könum einskon-
ar borgir undir, þaki; þar eru þá einnig
skemmtistaöir, kvikmyndahús, veitinga-
hús og fallegir garðar með trjágróðri. Oft
hefur verið á það minnst, hve ákjósaniegt
væri viö íslenzkar veðurfarsaðstæður aö
geta notiö slíkrar aöstööu — en til þessa
hefur verið talaö fyrir daufum eyrum.
Á ótal sviðum gerum við okkur lífið leitt
með óþörfum höftum og hömlum, sem
miöstýringar- og ríkisforsjármenn telja að
þurfi aö vera sem víötækust. Fáránlegt
virðist að kaupmenn og forustumenn
verzlunarfélaga geti ekki ráðið því sjálfir,
ef þeir kjósa aö hafa búðir sínar opnar
frameftir kvöldi eða um helgar. Þaö
verður þeirra vandamál hvernig slíkur
rekstur er mannaður, en fyrst og fremst
er það þjónusta viö þá viðskiptavini, sem
ekki eiga auðvelt með að komast í búð á
venjulegum opnunartíma. Stóru verzlana-
samsteypurnar á Florida, Sears og þeir
bræöur, höfðu opiö alla laugardaga til kl.
9 að kvöldi og einnig eftir hádegi á
sunnudögum. Af þeirri skipan leiöir, að
laugardagurinn veröur hjá æði mörgum
sá dagur, þegar verziaö er fyrir vikuna.
Ekki fer milli mála, að þetta og margt
annaö veröur til þess að fólk lifír afar
þægilegu lífi í því fjarlæga sólarlandi
Florida. Þar er margt að sjá, sem bíður
betri tíma að eitthvað veröi tíundaö hér í
Lesbók. En utan dagskrár er freistandi aö
bera saman fleiri þætti mannlífs þar í
landi viö okkur. Sé það rétt, að gests
augað sé glöggt, er grunur minn sá að
andlegt líf manna á þessum slóðum sé
ekki eins framúrskarandi og steikurnar
og bjórinn. Spurnir hafði ég af einu
dagblaði íSt. Pétursborg, en hvergi sá ég
eitt einasta eintak af því. Lengi verður
maður að leita til að finna bókabúð og
jólabókaflóö er víst óþekkt fyrirbæri þar.
Uppistaðan í þeim fáu og ómerkilegu
bókabúöum sem ég sá voru reifarar í
ódýrum kiljuútgáfum, svo og litprentaðir
bæklingar um Florida; líklega ætlaöir
túristum. Bitastæða bók sá ég þar
naumast. Myndlistarsýningar sá ég engar
auglýstar og hvorki konserta né leikhús. í
útvarpi var ekki annaö að heyra en þessa
alþjóðlegu poppframleiðslu, sem gengur í
síbylju og virðist verksmiðjuframleidd.
Islenzka útvarpiö hefur legið undir alls-
konar ámæli, m.a. fyrir tónlistarflutning,
en vonandi kemst það aldrei niður á
þetta stig lágkúrunnar.
Sjónvarpið er reyndar margfalt fyrir-
feröarmeira, enda hægt að velja um 13
rásir, ef ég man rétt. Ekki ganga allar
stöðvarnar allan daginn, en hægt er að
hefja sjónvarpsgláp eldsnemma morguns
og sitja við allan daginn og fram á nótt.
Yfirgnæfandi meirihluti þessa sjón-
varpsefnis sýndist mér algert dómadags
rusl; sundurhakkað af auglýsingum. Á
nærri þriggja vikna tímabili sá ég aöeins
þrjá markveröa þætti; í fyrsta lagi ágætt
jólaprógram með stórsöngvaranum
Pavarotti, — í öðru lagi hrollvekju um
vígbúnaöarkapphlaup og stríðshættu,
sem leikarinn Peter Ustinov stýrði meist-
aralega — og það þriðja var framhalds-
þáttur um Víkingana, sem Magnús okkar
Magnússon hjá BBC hafði tekiö saman.
Sjálfur var hann þulur og fór á kostum.
Kom óneitanlega spánskt fyrir sjónir aö
sjá allt í einu á þessum skjá slóðir Eiríks
rauða við Breiðafjörö; spegilsléttan
Hvammsfjörðinn og eyjarnar útl fyrir.
Ugglaust væri með undirbúningi og
einhverri fyrirhöfn hægt aö heyja sér
andlegt fóður. En maður er ekki beint á
þeim buxunum í svona ferö; lætur sér
heldur nægja bjórinn, sólina og golfvell-
ina. Það fer þó varla framhjá neinum,
sem hefur augun og eyrun opin, að
listmenning samkvæmt okkar skilningi er
átakanlega fyrirferðarlítil. Ekki er það þó

©
af fátæktarástæðum; Florida hefur með
tímanum orðið land hinna öldruðu. Eftir-
launafólk hvaðanæva úr Bandaríkjunum
flyzt þangaö suðureftir aö eyða ævikvöld-
inu; aftur á móti sést það til aö mynda á
bílaeigninni, hvernig efnahagurinn er. Þau
pláss eru til á Florida og ekki fá, þar sem
manni viröist að vel flestir aki á kádiljálk.
í því þurfa þó ekki að felast nein auöæfi,
svo sem halda mætti hér í landi skattpín-
inga og hafta. Aðeins tveggja til þriggja
ára gamall amerískur bíll af stærri
gerðinni kostar kannski á við gamlan
Skoda hér og bensínið innan viö 2
nýkrónur líterinn. Þeir kveina samt og
kvarta yfir þvíog felldu Carter vegna þess
að þeim þykir verðbólgan uggvænleg.
íslenskir stjórnmálamenn mundu þó telja
þá verðbólgu nánast sem núll og merki
um endanlegan sigur niðurtalningarinnar.
En bandarískir eru þó ugglaust á leiðinni
lengra út í fenið; ekki sízt vegna þess að
þeim varð á sú skyssa rétt fyrir jólin að
hækka vexti uppí21%. Þeir munu sjá það
fljótt eins og hinir íslenzku meistarar í
niðurtalningu, aö vaxtahækkun verkar
eins og væn olíuskvetta á verðbólgubálið.
Síðan er sólskiniö kvatt og pálmarnir
og flugvélin klýfur myrkrið á heimleiðinni.
Það hriktir í vélinni viö lendingu; élja-
gangur og hálka á Keflavíkurveginum.
Gott er að heyra mælt á íslenzku; gott aö
sjá Moggann og geta fullvissað sig um,
að allt er við það sama:
0 Vilmundur Gylfason telur siðleysi
og hneyksli að hæstaréttardómari
aOstoöi viö undirbúning lagafrum-
varps.
0 Mikill hiti í mönnum vegna Ger-
vasoni og útifundur boOaður.
0 Ofviðri á Austfjöröum og lögregl-
ustöðin á Seyöisfiröi fokin uppá
Fjaröarheiöi.
0 Bankamenn að fara í verkfall og
allir geta andað róiega, sem eiga
víxla að falli komna á næstu dögum.
0 Tuttugu prósent verðhækkun á
flestum nauðsynjavörum og bensín-
líterinn að komst í 600 kall. Já, svo
sannarlega er maður kominn heim.
Gleðilegt ár.
Gísli Sigurðsson.

Ef einhver ýtir rúmi þínu út úr
sjúkrastofunni, þú sérö aö grænleit-
um blæ slær á himininn og ef þú vilt
ekki ómaka aðstoðarprestinn til þess
aö halda yfir þér líkræðu, er
kominn tími til að fara á fætur —
hljóðlega eins og börnin gera þegar föi
morgunskíman seytlar gegnum rifur
gluggahleranna — laumulega og
fljótt svo að hjúkrunarkonan verði
þess ekki vör.
En þá er presturinn þegar byrj-
aður á ræðunni. Þú heyrir rödd hans,
unga og ákafa og óstöövandi, þú
heyrir hann tala. Lofaðu honum að
tala! Meinaðu ekki fögrum orðum
hans að hverfa í.dimmt regnið. Gröf
þín er opin. Lofaöu honum að glata
ungæöislegu sjálfstrausti sínu svo aö
hægt veröi að veita honum styrk;
látir þú hann óáreittan verður hann
að lokum ekki viss um að hafa nokkru
sinni byrjaö. Og vegna þess að hann
veit þaö ekki gefur hann líkmönn-
unum bendingu. Og líkmennirnir
spyrja einskis en hefja kistu þína upp
úr gröfinni; þeir taka kransinn af
kistulokinu og fá hann unga mann-
inum, sem stendur álútur á grafar-
barminum. Ungi maðurinn tekur við
kransinum sínum og sléttir vand-
ræðalega úr öllum boröum; eitt
andartak lyftir hann höfði og þá
stökkvir regnið fáeinum tárum á vanga
hans. Síöan þokast líkfylgdin meö
fram kirkjugarösveggnum sömu
leið og hún kom. Aftur er kveikt á
kertunum í litlu, hrörlegu kapellunni og
presturinn biður fyrir látnum svo að
þú megir lifa. Af einskærri feimni
þrýstir hann hönd unga mannsins og
óskar honum innilega til hamingju.
Þetta er fyrsta útförin hans og hann
roönar niður fyrir hálsmál. En áður
en hann fær ráörúm tii aö ieiörétta
sig er ungi maðurinn horfinn. Hvað er
nú tii ráða? Þegar syrgjanda hefur
verið árnaö heilla er tæplega á ööru
völ en senda líkiö aftur heim til sín.
Skömmu síöar snýr líkvagninn
aftur með kistu þína upp götuna
löngu. Beggja vegna götunnar eru hús
og í öllum gluggum gular narsissur
eins og þær sem bundnar eru í alla
kransa; því verður ekki breytt. Börn
þrýsta andlitum sínum upp að lokuð-
um gluggunum; þaö rignir en samt
tekur eitt barnanna sig til og
hleypur út um framdyrnar. Það
hangir aftan í líkvagninum en missir
takið og verður eftir. Barnið ber
hönd fyrir augu og horfir gremju-
lega á eftir ykkur. Hvar á annars að
hanga aftan í ef ekki hér þegar maöur
á heima nálægt kirkjugaröinum?
Farartæki þitt bíður viö gatna-
mótin eftir grænu Ijósi. Það dregur
nokkuð úr rigningunni; regndroparnir
dansa á þaki vagnsins. Úr fjarska
berst ilmur af tööu. Strætin eru
nýskírð og himinninn leggur hönd
sína á öli þök. Af eintómri kurteisi ekur
vagn þinn spottakorn samhliða
sporvagninum. Tveir snáðar við
vegarbrún veðja um hvor verði á
undan og leggja heiður sinn aö veöi.
En sá sem veöjaði á sporvagninn
mun tapa. Þú hefðir getað varaö
hann við, en þess konar heiöur hefur
enn sem komiö er ekki fengiö neinn til
aö fara úr kistunni.
Hafðu biðlund, enn er snemma
sumars. Morgunninn nær þá enn að
teygja sig langt inn í nóttina. Þiö
komiö í tæka tíö. Áöur en myrkrið
færist yfir og öll börn eru horfin af
götunni sveigir vagninn inn í sjúkra-
hússportiö, rönd af mána lýsir inn-
keyrsluna. Von bráöar koma menn-
irnir og lyfta kistunni þinni af