Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1981, Blaðsíða 3
SKUGGSJA
Smásaga eftir Ilse Aichinger
vagninum. Og líkvagninn ekur fjör-
lega heim á leiö.
Þeir fara meö kistuna þína inn
um bakdyr og yfir húsagarö og síöan
inn í líkhúsiö. Þar bíöur auöur líkpall-
urinn, svartur, skakkur og hár og
þeir koma kistunni fyrir á pallinum,
opna hana og einn þeirra bölvar af
því aö nagiarnir hafa veriö reknir á kaf.
Þessi fjárans vandvirkni!
Innan stundar kemur ungi maö-
urinn líka og skilar kransinum; þaö
mátti ekki á tæpara standa. Mennirnir
hagræöa borðunum og koma krans-
inum fyrir á kistunni. Þú getur veriö
alveg áhyggjulaus, hann tekur sig vel
út. A morgun veröa visnuö blómin
lifandi blómhnappar. Um nóttina
verður þú ein meö krossinn milli
handanna og þú kemur líka til meö
aö hafa allgott næöi yfir daginn. Síöar
meir mun þér veitast öröugra aö
liggja svo grafkyrr.
Daginn eftir kemur ungi maður-
ekki aö bannaö er aö vekja hina
dauöu. Ungi maöurinn gengur á
undan kistunni og ber fæturna sem
væri hann aö stíga yfir glös. Vindurinn
er napur og leikfullur eins og óvita
barn.
Þeir bera þig inn í húsiö og upp
stigann. Þér er lyft úr kistunni. Rúmiö
þitt er uppbúið. Ungi maöurinn starir
út um gluggann niöur í garöinn, þar
eru tvær dúfur aö para sig og kurra
hátt; hann snýr sér undan meö
viöbjóöi.
Og nú hafa þeir lagt þig á rúmið.
Og aftur hafa þeir bundiö klútinn fyrir
vit þér og klúturinn gerir þig svo
torkennilega. Maöurinn æpir hástöf-
um og kastar sér yfir þig. Þeir leiöa
hann gætilega út meö sér. „Hafiö
lágt“ er letrað á alla veggi, nú á tímum
eru sjúkrahúsin troðfull, hinir látnu
mega ekki vakna of fljótt.
Frá höfninni berst eimpípublást-
ur. Brottferö eöa koma? Hver getur
tími til stefnu og skipin eiga sök á
því. Það dimmir óöum yfir morgnin-
um. Þeir opna á þér augun og þaö
hvítmatar í þau. Sem betur fer hafa
þeir ekki lengur orö á því aö friður
hvíli yfir þér, orðin deyja á vörum
þeirra. Dokaöu enn viö! Þeir eru alveg
á förum. Engan fýsir aö vera vitni því
nú á dögum er enn tii siös aö
brenna fólk á báli fyrir slíkt.
Þeir lofa þér aö vera einni; þú ert
látin vera svo mikiö ein aö þú lýkur
upp augunum og sérö grænan himin-
inn, svo ein aö þú byrjar aö draga
andann, þungt og hryglandi og
djúpt, hriktandi eins og akkeriskeðja
þegar hún er losuð. Þú ríst upp og
hrópar á móöur þína. En hve himinn-
inn er grænn!
„Óráöiö er á enda“ segir rödd aö
baki þér, „helstríöiö er aö byrja!“
Ó, þau. Hvað vita þau?
Farðu núna! Nú er tækifærið!
Allir hafa ööru aö sinna. Faröu áöur
inn aftur. Og af því aö regnið Ijær
honum engin tár starir hann fram fyrir
sig og snýr húfunni milli handanna.
Þaö er ekki fyrr en kistan er sett á
börurnar aö hann byrgir andlitiö í
höndum sér og grætur. Lengur veröur
þú ekki í líkhúsinu. Hvers vegna
grætur hann? Nú er lokið laust á
kistunni og þaö er hábjartur dagur.
Spörvarnir skríkja glaölega, þeir vita
vitaö þaö? Þei, hafiö lágt! Vekiö ekki
hina dánu fyrir tímann, dánir sofa
laust. Samt halda skipin áfram aö
flauta. Og innan skamms veröa þeir
aö leysa af þér klútinn hvort sem þeim
líkar betur eöa verr. Og þér verður
þvegiö og þú veröur færð í aöra
skyrtu og einn þeirra hlustar í flýti
eftir hjartslætti, fljótt áöur en þú
vaknar til lífsins. Þaö er ekki langur
en þeir koma aftur og aöur en hviskur
þeirra verður aftur hávært. Faröu
niður stigann, fram hjá dyraveröin-
um, gegnum morguninn sem verður
aö nótt. Fuglarnir skrækja í dimmunni
eins og sársauki þinn heföi æpt af
fögnuði. Faröu heim og leggstu
aftur í rúmiö þitt þó aö braki í því og
þaö sé allt í óreiöu. Þar batnar þér
fyrr! í eina þrjá daga berstu um á hæl
og hnakka og sýpur nægju þína af
grænum himninum, í þrjá daga ýtir
þú frá þér súpunni, sem konan á efri
hæöinni færir þér, á fjóröa degi
þigguröu hana.
Og á sjöunda degi, þegar ró
færist yfir þig, feröu burt. Sársaukinn
rekur þig áfram, þú ratar sjálfsagt.
Fyrst til vinstri, þá til hægri og síðan
aftur til vinstri, um hafnargöturnar,
sem eru svo ömurlegar, aö þær geta
hvergi endað nema viö sjóinn. Bara aÖ
ungi maðurinn væri nú nálægur en
ungi maðurinn er ekki hjá þér. í
kistunni leistu mun betur út. En nú er
andlit þitt afmyndaö af kvölum fagn-
aöaróp sársaukans enn þögnuö og
nú er ennið þitt aftur vott af svita,
alla leiöina, nei, þá varstu fallegri í
kistunni!
Börnin leika sér aö glerkúlum viö
vegginn. Þú hleypur til þeirra, hleyp-
ur sem hlaupir þú aftur á bak en
ekkert þeirra er barnið þitt. Hvernig
ætti eitt þeirra aö vera barniö þitt
úr því aö þú ferö til gömlu kerlingar-
innar, sem býr hjá kránni? Allir viö
höfnina vita hvernig sú gamla fær
peninga fyrir brennivíni.
Hún stendur þegar viö dyrnar,
þær eru opnar og hún réttir þér aöra
hönd sína, höndin er óhrein. Allt er
sóöalegt inni fyrir. Á arinhillunni
standa gulu blómin, sömu blómin
og bundin eru í kransa, aftur eru þaö
sömu blómin. Og kerlingin er allt of
vingjarnleg og þaö brakar líka í
stiganum hérna. Skipin flauta, þú
heyrir stööugt og hvarvetna í flautum
þeirra. Og þú titrar af kvölum en þú
mátt ekki hljóöa. Skipin mega flauta
en þér er meinaö að æpa. Láttu þá
gömlu hafa peninga fyrir brennivíni!
Þaö er ekki fyrr en þú hefur látiö hana
hafa peninga aö hún grípur báöum
höndum fyrir munn þér. Hún er
allsgáð af öllu brennivíninu, sú
gamla. Hana dreymir ekki ófæddu
börnin. Saklausu börnin þora ekki aö
kvarta við dýrlingana og þau seku
brestur einnig kjark. En þú — þú
þorir þaö!
„Lífgaðu barnið mitt viö!“
Hingaö til hefur engin kona
krafist slíks af þeirri gömlu. En þú
ferð fram á þaö. Spegillinn veitir þér
mátt. Matti spegillinn með flugna-
blettunum fær þig til aö heimta
þaö, sem engin kona hefur nokkru
sinni krafist.
„Lífgaöu þaö viö annars velti ég
um gulu blómunum þínum, annars
klóra ég úr þér augun, annars þeyti ég
glugganum upp á gátt og hrópa út
yfir götuna svo aö þau verði aö
heyra það, sem þau vita nú þegar, ég
skal hrópa — “
Og þá verður kerlingin ótta-
slegin. í dauöans ofboöi gerir hún
bón þína í mötfum speglinum. Hún
hefur ekki hugmynd um hvaö hún er
að gera en í möttum speglinum
tekst henni þaö. Hræðslan verður
óbærileg og loks tekur sársaukinn aö
æpa fagnaðaróp á ný. Og áöur en þú
rekur upp óp kemur þér í hug
vögguljóðið: Blunda þú, barniö góöa
... Aöur en þú æpir þeytir spegillinn
þér niður dimman stigann svo aö þú
ferð burt, hleypur burt. Ekki hlaupa
of hratt!
Líttu upp annars kynnir þú aö
rekast á mann þarna niöri viö
giröinguna umhverfis óbyggöa svæö-
iö, ungan mann, sem snýr húfunni
milli handanna. Þú þekkir hann á
því. Þaö er sá sami og snéri húfunni
milli handanna viö kistu þína, þarna er
hann aftur kominn! Hann stendur þar
eins og hann hafi aldrei fariö burt,