Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1981, Blaðsíða 3

ballett: „Corsaire“. Flestir dansarar núna
dansa þennan ballett sem afstrakt, en
hann er útdráttur úr stórum ballett, sem
fjallar um sjóræningja og prinsessu.
Þegar hann dansar „Corsaire“, segir
Godunov, „eru stökk mín fyrir hana gerð
til að sýna henni, að ég sé maöur og ég
sé hrifinn af henni.“
Annað dæmi er annar þáttur balletts-
ins „Giselle“, þegar karlmanninum er
ætlað að fremja röð af “brisés“ —
vandasömu skrefi, sem Godunov hefur
bætt snjöllu afbrigði við, þó að hann viti
ekki, hvernig eigi að lýsa því með orðum.
Godunov kvaðst skeyta því engu, hvort
áhorfendur klöppuöu honum lof í lófa
fyrir frækilegan fótaburð. „Mig skiptir
það meira máli, að menn séu snortnir
eftir dans minn í hlutverki iörunarfulls
óþokka, sem er reiðubúinn að deyja fyrir
syndir sínar. Mér finnst, 2ið það eigi ekki
aöeins að vera spor og skref á sviðinu,
maöur verður að tjá tilfinningar sínar með
dansi. Það verður að segja áhorfendum
góöa hluti og slæma. Það á að sýna,
túlka, tjá þær tilfinningar, sem menn bera
vegna sögunnar.“
Godunov telur, að fyrr á þessu starfs-
ári, í Washington, hafi hann sennilega
dansað „Svanavatnið bezt á ævi sinni“,
þó að gagnrýnandi hafi sagt, að hann
þyrfti aö fara á skóla í eitt ár til aö læra
að dansa — Godunov þurfi eitt ár til að
búa sig undir aö dansa með American
Ballet Theatre! Godunov segir, að sami
gagnrýnandi hafi verið stórhrifinn af
dansi sínum í „Giselle" þremur dögum
seinna. „Hvernig á ég aö skilja þetta?
Hvað get ég sagt?“ sþyr hann. Honum
detti þó ekki í hug aö halda því fram, aö
dans hans sé nokkurs staöar nálægt
fullkomnun. „Eftir hverja sýningu er alltaf
eitthvaö öðruvísi en maður vildi — sumt
af leiknum eöa dansinum var ekki nógu
gott — sumir hlutir komust ekki til skila
og maður náöi ekki aö tjá tilfinningar
sínar til fulls.“
Þegar hann er spuröur, hvernig flótti
hans hafi verið undirbúinn, segir hann:
„Það er leyndarmál," og brosir. Af hverju
tók hann ekki konuna sína með sér,
þegar hann flýöi? Hann svaraði aðeins:
„Ég svara ekki slíkum spurningum." Hann
talar stundum viö hana í síma, en vill ekki
maður ákvörðun. Ég var staðráöinn í því
aö snúa ekki aftur til Rússlands. Þaö var
ekki auðveld ákvöröun. Ég yfirgaf margt
— heimili, leikhús, allt. Mér leiö hræði-
lega fyrstu mánuöina hér, því aö ég hafði
ekkert svið til að dansa á.“
Godunov réðst til American Ballet
Theatre og vildi koma fyrst fram í Ballett
í fullri lengd. En hann dansaöi ekki
opinberlega í fjóra mánuöi, því að
starfsemi fyrirtækisins lá niðri á tímabili,
og síöan var verkbann í tvo mánuöi
vegna vinnudeilna. „Það var mjög erfitt
aö bíða, sitja heima' og vita ekki, hvort
maöur eigi aö dansa eöa ekki eöa hvaö
muni ske. Þaö var skelfilegt. Æfingasal-
irnir voru lokaöir, og það gáfust lítil
tækifæri til æfinga. Þetta var mikið álag.
Ég vildi ekkert annaö en dansa.“
Hann tók að fitna og var ekki í góðu
formi. En hann vildi halda fast viö aö vera
hjá American Ballet Theatre, því að hann
sagöist hafa verið oröinn sannfæröur um
það, jafnvel áður en hann flýöi, að ABT
væri rétti flokkurinn fyrir sig.
„Þeir eru með þau verkefni, sem ég
þekki, og það var auðveldast fyrir mig að
byrja á því, sem ég kunni fyrir.“ Hann
taldi einnig að hjá ABT myndi hann hafa
aðgang að úrvali nýrra balletta hjá
flokknum.
Honum hefur fundizt lífiö vera erfiöara
í Bandaríkjunum en í Rússlandi. „Erfitt
...“ segir hann og hugsar sig um, „en
mér líkar þaö vel. Þaö er erfitt að búa sig
undir aö dansa hér, fljúga burt til aö
dansa eitt kvöld á einum staö og vinna
að dansa skiptir
máli
veröi fólgin í „aö dansa, æfa balletta og
kannski aö leika í kvikmyndum“. Hvers
konar kvikmyndum — vestrum kannski?
„Ég veit ekki, ef til vill,“ segir hann. „Það
fer eftir því, hvaöa handrit standa til
boða.“ Myndi hann vilja bíöa svolítið,
áður en hann haldi til Hollywood? „Bíða
eftir hverju,“ spyr hann hlæjandi.
Er afstrakt ballett, eins og þeir, sem
Balanchine semur, erfitt viöfangsefni fyrir
dansara, sem hefur litla reynslu af
verkum, sem enginn þráöur er í? „Já,
auðvitaö, af því að ég hef aldrei reynt
neitt slíkt. Allt nýtt er erfitt."
Hverjar eru líkurnar á því, aö hann
breyti um dansmáta? „Því er erfitt að
svara, því að þegar maður byrjar að æfa
sérstök verkefni, eru einhverjar breyt-
ingar nauösynlegar. Ef ég færi á morgun
í flokk Balanchines og dansaöi til dæmis
aöeins hans balletta — en enga „Giseil-
es“ eða „Don Quixotes" — þá myndi ég
auðvitað hafa breytzt eftir árið.“ Myndi
hann vera fús til aö breyta um stíl, ef
hann réöist til New York City Ballett? „Já,
vitaskuld. Ég yrði að gera þaö, því að það
yröi stíll Balanchines og hans sýningar."
Þegar hann dansaði „Theme and
Variations“, var hann hálfkvíöinn. „Ég hef
ekki haft eins mikla reynslu af neinu eins
og því. Ég varö að beita öðrum vöðvum
til að mynda skrefin.“ Hvað um skortinn á
söguþræði? Og þörfina á að leika? „Ég
lék músíkina," segir hann.
En þó finnst honum, að „ef á sviðinu
eru aðeins skref og ekkert annaö, þá er
ekki gaman að því“. Hann hefur veriö og
er enn hetjudansari í þeirri gerö dansa,
þar sem líkamskröftum er beitt til að
túlka tilfinningar. í þeirri gerð veröur oft
aö fórna hreinni línu og glæsilegum
skrefum — þó að skrefin veröi að
sjálfsögðu aö vera vel gerð — svo að
dansinn sjálfur geti orðiö frásögn. Það er
stíll, sem ekki er þekktur í Bandaríkjunum
og á sér ekki marga formælendur meðal
þeirra gagnrýnenda, sem telja, aö hin
sanna stefna felist í hinu Ijóðræna og
óhlutstæöa, afstrakta.
Godunov nefnir dæmi um mismuninn á
þeim stílum, sem beitt er víö alkunnan
segja, hvort hún vilji vera með honum
hérna eða fá hann til baka til Rússlands.
Hann heldur, að móður sinni og bróöur
sínum vegni vel í Rússlandi, en þó aö
hann langi til að hitta þau, efast hann um
að geta það. Þegar hann er spuröur,
hvort honum líki lífið betur hér en í
Rússlandi, svarar hann því ekki, heldur
segir: „Mér It'öur vel hér.“ Gæti hann
hugsað sér aö snúa aftur til Rússlands og
Bolsjoj-leikhússins — eins og eitt New
York-blaðanna hélt fram, að hann kynni
aö gera? „Nei,“ svarar hann. Bolsjoj er
fyrir honum „liðin tíö“.
Umboðsmaður Godunovs, Orville H.
Schell, hafði þetta að segja um þá
ákvörðun hans aö veröa eftir í Bandaríkj-
unum: „Mér hefur alltaf líkað illa við það,
þegar notuð eru orð í þessu sambandi,
sem gefa til kynna, að menn hafi hlaupizt
undan merkjum. Godunov kom hingaö til
að dansa, eins og ég kynni að hafa farið
til Parísar til aö vinna aö lögfræðistörfum.
Hann var ekki pólitísk persóna í Rúss-
landi, og er það ekki hér heldur núna.
Hann kom hingað vegna frelsis listarinn-
Framhald á bls. 16

Nú er liöið rúmt ár, síöan Alexander
Godunov hljópst brott frá Bolsjoj-ballett-
inum í New York. Atvikin höguöu því
þannig, aö þetta varö með frægustu
brotthlaupum listamanna til Vesturlanda.
Nafn hans var á forsíöum bandarískra
blaða í heila viku. Deilan um það, hvort
kona hans, Bolsjoj-dansmærin Ludmila
Vlasova, ætlaöi aö snúa af frjálsum vilja
til Sovétríkjanna, varö að atburði, sem
heimurinn fylgdist meö af athygli, aö
smástríöi milli Bandaríkjamanna og
Rússa á Kennedy-flugvelli. Sá vandi
heyrir nú fortíöinni til, en nýlega staðfesti
Godunov, að hann ætti við nýjan vanda
að stríða — og hann væri listrænn eölis.
Godunov er nú 31 árs, og hann er
hvorki Nijinsky né Nureyjev, heldur hafa
margir dómar, sem hann hefur hlotiö,
síðan hann hóf að dansa meö American
Ballet Theatre í febrúar í fyrra, verið
honum óhagstæöir. Godunov óar við
mati sumra gagnrýnenda á dansstíl
sínum. „Ég get ekki þóknast öllum, breytt
um líkama og staðið á höfði.“
í viötali, sem fór að öllu leyti fram á
ensku aö viðstöddum umboðsmanni
hans og þar sem engar hömlur voru
lagöar á umræðuefni, ræðir hann um
dansmáta sinn og þær áhyggjur, sem aö
honum hafa steöjaö, síöan hann ákvaö
aö veröa um kyrrt á Vesturlöndum.
Hann leggur áherzlu á þaö, aö hann
hafi ekki strokið úr Bolsjoj-ballettinum af
pólitískum ástæðum, heldur af því, að
„mig langaði sannarlega til aö dansa og
dansa frjáls, eins og ég dansa hér nú —
af því aö tíminn líöur of hratt í okkar
starfsgrein". Þetta var það, sem skipti
mestu máli, þegar hann tók ákvöröun um
að óska eftir landvist í Ameríku. „Þaö,
sem ég vildi, var að geta ákveðiö sjálfur,
hvað ég vildi gera eöa ekki gera og hvar,
hvernig og með hverjum. Þaö var eitt-
hvaö aö brjótast um í mér. Þaö sækir á
aftur og aftur, og einn daginn tekur
svo að morgni. Þetta er nýtt lif fyrir mer.
“í Bandaríkjunum" leggur maður hart aö
sér frá fyrsta degi, ef maður veit, að þaö
sé aðeins ein vika eða tvær til stefnu til
að læra hlutverk. Þú tekur til óspilltra
málanna, og þaö er ekki nema sjálfsagt."
Godunov viöurkennir, að þaö hafi verið
erfitt að laga sig að hraöanum. „Ég þarf
meira af þessum erfiðleikum."
„Lífið var ekki erfitt fyrir mig í Rúss-
landi. Ég átti ekki sumarbústað, en ég átti
bíl — og séríbúö. (Jafnvel hinir dáöustu
dansarar verða oft aö deila íbúö með
öðrum í Sovétríkjunum.) En miðað viö
það, að Godunov er sagður örugglega
hafa haft meira en 150.000 dollara í
tekjur síðan í ágúst og geta sett upp
12.000 dollara fyrir að koma fram einu
sinni sem gestur með öðrum dansflokk-
um, þá lifir hann fremur einföldu lífi. „Ég á
gallabuxur og boli — og það er nóg. í
rauninni skiptir ekkert annað neinu máli
en að dansa.“ Hann hefur sitt eigið
herbergi í stórhýsi vinar síns í New York
og er þægilegur í viömóti gagnvart fólki,
sem gengur í veg fyrir hann á götunum
nálægt Lincoln Center, þar sem hann er
oft á gangi.
Hann er gæddur miklum persónutöfr-
um, sem hann getur eins og kveikt og
slökkt aö vild. Og hann hefur hljómmikla
rödd, sem hann beitir á leikrænan hátt.
Þegar hann er að mynda setningar á
ensku, stamar hann stundum á fyrstu
oröunum. Hann er yfir einn og áttatíu á
hæö og viö hann er eitthvaö barnslega
saklaust.
Godunov vildi, aö þeir George Bal-
anchine, Jerome Robbins og Alvin Ailey
semdu nýja dansa handa honum, en
hann hefur líka mikinn áhuga á mörgum
dönsum, sem fyrir hendi eru. Hann segist
myndi vilja sjá alla þá dansa, sem New
York City Ballet hefur tiltæka, áöur en
hann velur sér viöfangsefni.
Hann vonast til þess, aö framtíö sín
Stjörnur Bolshoi ball-
ettsins hafa verið svikul-
ar yfirboðurum sínum á
ferðum til Vesturlanda.
Þar á meðal er ALEX-
ANDER GODUNOV,
sem stakk af í sýninga-
ferð í Bandaríkjunum, en
eftir mikið jaml og japl,
ákvað kona hans að snúa
heim til Moskvu. Hér
segir Godunov frá ástæð-
um fyrir brotthlaupinu
og erfiðum aðlögunar-
tíma vestra í samtali við
Ken Sandler.
Það eitt