Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1981, Blaðsíða 4

Guöbjartur Kristófersson:
Sú er venjan þegar íslendingar
halda í skemmtiferö til annarra
landa aö leiöir þeirra liggi suður
á bóginn. Þaö telst nánast til ,
undantekninga að feröinni sé
heitiö til norðurs, til þeirra landa
sem eru norðar á hnettinum en
okkar eigiö land.
Á þessu hefur þó oröið breyt-
ing hin síöari ár og síöastliöið
sumar, nokkru fyrir Jónsmessu,
lagöi hópur feröamanna upp frá
Keflavíkurflugvelli áleiöis til
Tromsö í Norður-Noregi. Frá
Tromsö var feröinni heitiö í bíl
norður meö ströndinni til Nord-
kapp, þaöan var haldið í austur
og suöur meðfram norsku og
finnsku landamærunum og síöan
inn í Finnland til borgarinnar
Rovaniemi. Frá Rovaniemi var
ekiö til norövesturs og aftur til
Tromsö.1)
Eftir þriggja klukkustunda flug var lent á
flugvellinum á Tromsöeyju og þaðan ekiö
austur yfir eyjuna inn í bæinn Tromsö sem
stendur í slakkanum fyrir ofan höfnina við
samnefnt sund, Tromsösund. Brú er yfir
sundið til Tromsdal á meginlandinu og
þangað var haldiö til að koma sér fyrir á
tjaldstæði. Tromsöbrú er mikið mannvirki
og stolt bæjarbúa. Hún er 1036 metra löng
og 43 metra há þar sem hún nær mestri
hæö, gerð úr járnbentri steinsteypu. Við
brúarsporðinn er Tromsdalskirkja, en hún
var byggð árið 1965 í nýtískulegum og
sérkennilegum stíl og kalla Norömenn
hana gjarna „Dómkirkju noröursins". Spöl-
korn frá kirkjunni er kálflyfta, en meö henni
er auövelt aö komast upp á fjalliö Storstein
í 420 metra hæð. Þaöan sést vel yfir bæinn
1) Þar með lauk þessari hringferö um
landsvæöi þaö sem á seinni árum hefur
veriö nefnt Nordkalotten.
Á samiska byggðasafninu í Inari í
Noröur-Finnlandi er þessi verk-
færageymsla.
©
Tromsö og fjallahringinn umhverfis. í vestri
liggur Kvalöy-eyja sem skýlir fyrir vindum
og öldum Atlantshafsins, en í austri er
snævi þakinn Tromsdalstindur, 1238 metra
hár. Niöri á sundinu sigla skipin til og frá
höfninni. Strandferðaskipið „Hurtigruten"
er að leggja frá bryggju og siglir undir
brúna í noröurátt áleiöis til Hammerfest.
Tromsö: Hliö norðursins
Tromsöbær getur ekki talist gamall bær,
enda fékk hann fyrst kaupstaöaréttindi áriö
1794. Þar búa nú um 45 þús. manns.
Byggöin er dreifö því aö sjálft bæjarlandiö
er víöáttumikiö, á stærð viö Vestur-Húna-
vatnssýslu. Þar skiptast a þéttbýíi, land-
búnaðarsvæði og bithagar hreindýra.
Fiskveiöar eru mjög mikilvægar fyrir
Tromsö og í bænum er fjöldi fiskvinnslu-
stööva, og einnig eru þar skipasmíöastööv-
ar auk annarra fyrirtækja sem lúta aö
útgerö. Þá er þar háskóli meö um 3000
nemendum, og hafa nokkrir íslendingar
stundaö þar nám á síöustu árum einkum í
fiskifræöum. í tengslum viö háskólann er
þjóöminjasafnið, Tromsö-museum, en þar
eru forvitnilegastar fornleifadeildin og
mannfræöideildin um uppruna Samanna.
Einnig er fiskasafn „akvarium“ í tengslum
viö safnið, en þar má sjá helstu sjávardýra-
tegundir sem finnast við strendur Noröur-
Noregs.
Tromsöbær hefur oft veriö nefndur „Hliö
noröursins", því að þaöan hefur veriö lagt
upp í um 300 leiöangra til rannsókna á
noröurslóöum. Frá Tromsö lagði Svíinn
Nordenskjöld upp er hann fann norðaust-
ur-leiöina um 1878. Friðtjof Nansen sigldi
þaöan skipi sínu Fram í íshafsleiðangur
áriö 1893 og frá Tromsö fór Amundsen
sína hinstu för á noröurslóöir. í minningu
hans hefur veriö reist þar minnismerki við
höfnina.
Frá Tromsö lá leiðin inn meö Balsafiröi í
austurátt, en næsti fjöröur sunnan hans er
Malangen. Þar voru Noröurmörk Noregs
talin vera á fyrstu dögum íslandsbyggöar,
en þá var landiö noröan Malangenfjaröar
byggt Sömum. Firöir þessir eru hlykkjóttir,
langir og mjóir, myndaðir af ísaldarjöklum.
Víöast hvar eru þeir hyldjúpir og er nánast
ekkert undirlendi upp af ströndinni en
fiskur gengur oft inn í firðina, einkum síld.
í heimkynnum Sama
Frá Balsafiröi héldum viö síöan norður
meö Lyngenfirði til Skiboten. Austan fjarö-
arins rísa tignarleg Lyngenfjöllin. Hæstu
tindarnir ná tæplega 1600 metra hæö og á
milli þeirra sér víöa í snotra hviltarjökla.
Nöfn tindanna koma ókunnuglega fyrir eins
og til dæmis Jiekkevarre og Njallavarre.
Þessi nöfn benda til hins samiska uppruna
sfns, enda vorum viö nú komin í land þaö
sem frá ómunatíö hefur veriö heimkynni
Sama, en svo kalla Lappar sig sjálfir.
Taliö er aö þjóö Sama telji aöeins um 36
þús. manns. Þar af búa um 20 þús. manns
í Noregi, 10 þús. í Svíþjóð, um 4 þús. í
Finnlandi en aðeins tæpar 2 þúsundir í
Sovétríkjunum. Flestir norsku Samanna
búa í Finnmörku, sem er nyrsta og
jafnframt víölendasta fylki Noregs. Þaö er
Sami vefur sér sígarettu viö tjald sitt í Skibotni í Noröur-Noregi.
Húfan (lua) er sú flík Sama sem mestum breytingum tekur eftir héruöum.
Undir vaömálsstakknum (koptanum) klæðast þeir skinnflík (dorken) til að
verjast kuldanum og snúa hol hreindýrshárin inn aö líkamanum.