Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1981, Blaðsíða 9

Frank Lloyd Wright
Þetta hús setur svip sinn á New York og er engu ððru líkt: Guggenheim-listasafnið (1943-’58).
mat ávailt mikils og kallaði jafnan „lieber
Meister". Sullivan hafði komizt í nána
snertingu við Beaux Arts-stefnuna í Frakk-
landi, en aöhylltist hana þó aldrei, heldur tók
hann upp á arma sína skreytilist Art
Nouveau-stefnunnar, byggöa á náttúru-
legum bogaformum. Sullivan, sem var
eindreginn fylgjandi rökréttrar og skýrt
mótaðrar uppbyggingar, notaði skreytilist-
ina til þess að gæða lífi flöt yfirborð hinna
stóru bygginga sinna, en ekki þó á lífrænan
hátt, eins og Wright varö siðar þekktur fyrir.
Árið 1890 undirritaói Wríght fimm ára
ráðningarsamning hjá Sullivan. Sama ár
gekk hann í hjónaband og stofnaöi heimili í
Oak Park, einni útborga Chicago. Auk þess
að starfa fyrír Sullivan, tók Wríght að sér
sjálfstæö verkefni, án þess aö láta hús-
bændur sína vita, og þegar Sullivan varö
þess áskynja, brást hann ókvæöa viö. Hætti
Wright störfum hjá Sullivan áriö 1893, og
stofnsetti þá eigin stofu í Oak Park. Þeir
Wright og Sullivan höföu þó sætzt aftur
heilum sáttum, áöur en Sullivan lézt áríö
1924.
Heimssýningin í Chicago 1893 haföi
djúpstæö áhrif á arkitektúr Wríghts, því aó
þar sá hann lítiö, japanskt hof, sem þar
hafði veriö retst. Þó að bygging þessi værí
öll ákaflega einföld, hreifst Wríght af
uppbygingu hennar, og kom þessi atburöur
einmitt á þeirri stundu, er Wríght var aö leita
sér að nýjum og ferskum hugmyndum. Þaö
var einkum hinn skýri aðskilnaöur burðar-
virkja og annarra hluta hússins, er vakti
hrífningu Wríghts, auk hinna djúpu þak-
skeggja þess, en einnig tengdist húsiö mjög
vel jörðunni og féll því vei aö hugmyndum
Wríghts um lífrænan arkitektúr, þar sem
byggingar ættu aö falla sem bezt aö
landinu. Fór Wríght t kynnisferö til Japans
áriö 1905, og styrktist hann þar enn betur í
trúnni á ágæti austurlanda-arkitektúrs. Á
árunum fram til fyrri heimsstyrjaldar fékkst
Wright nær einvöröungu við teikningar
einbýlishúsa. Þróaöi hann fljótlega upp
sérkennilega húsgerö, er köiluö haföi veríö
sléttuhús. Þau eru stór aö grunnfletí, en lág.
því að Wríght haföi jafnan óbeit á háum
íbúðarhúsum. Herbergi þessara húsa ganga
hvert inn í annaö, sem var þá nýjung, svalir
gengu út í garðana og þakskegg náöu
jafnan langt út yfir útveggina. En mesta
nýjungin voru þó trogþök, sem enduðu
i punnum þakkanti í beinni línu við
éfri brún glugga og vörpuöu djúp þakskegg-
in stórum skugga niður á veggina. Þróun
Wríghts á sléttuhúsunum var mjög mark-
íbúöarhús Gregor Afflecks í Bloomfield Hills, Michigan (1941).

m
m

m

w

smai

'■sm,

-
viss, og voru þau síöustu þeirra meöai þess
djarfasta er þá þekktist í arkitektúr. Kátind-
ur þeirra er Robte-húsiö í Chicago (1908), og
flest þessara stéttuhúsa eru í útborgum
Chicago. Á þessu fyrsta skeiöt sów teíknaöi
Wright einnig fáeinar almenningsbyggingar,
er flestar voru smáar í sniðurru Þó voru tvær
þeirra sérstaklega athyglisverðar: Unity
Tempie í Oak Park (1905—6) og Larkin
skrifstofubyggingin í Buffato (1904), er ýmstr
telja fr umlegustu byggíngu sinnar tegundar „
sem reist hefur verið. Um þetta leyti létu
bandarísk stjómvöld byggja fjölda sendi-
ráða ertendis, en þó svo að Wright væri
óumdeilantega meöal fremstu og þekktustu
arkitekta í tandinu, kom efckert þeirra í hkit
hans. Skortur þessi á opinberri viöurkenn-
ingu hefði auövefdlega getað sett skoröur
fyrir frama minni persónuleika, en Wright
leit þannig á máfiö, að þama væri fyrst og
fremst að ræöa getuteysi ráðamanna tii aö
ráöstafa opinberum verkefnum, og um eígið
ágæti efaöist hann ekkt.
Straumhvört urðu í Bi Wrights, er harm
hafði starfrækt eigin teiknistofu í rúm sextán
ár. Haföi hann þá tekiö upp nátð samband
við eiginkonu eirvs víöskiptavinar shs, og
áriö 1909 fóru þau saman í Evrópuferö, er
varði í nær tvö ár. Heima fyrir snerust
Qöirroöiar heiftúötega gegn honum, og
hrifningm, er hnn haföi áunniö sér meö
verkum sínum, hvarf eins og dögg fyrir sófci.
Þau Wright dvökJu fyrst i Berfiri og sáðan í
rúmt ár í Flórens, áöur en þau ákváöu aö
snúa heim aftur « Bandarðrjanna. Byggði
Wright sér hús og vmnustofu í Spring Green
í Wísconsin, og kafiaöi Tafiesm, og hóf harm
þar störf að nýju. Rrtverk. sem gefin höiðu
verið út i Evrópu um verfc hans og skoðanár
höfðu gert hann mjög frægan þar í átfu, en
hetma fyrir var atmenningsálitið á móti
honum, og viöskiptavinimír voru fáir. At-
hygfisverðasta verfc hans frá þessum árum
eru Midway-garðamir í Clúcago (1914), sem
í voru opinn veitingastaöur, bjórstofur, o.fL
Var Wright að fylgjast með lokafrágangi
verksins, er vinnumaður sturlaöist á hetmiit
hans, réö sjö monnum bana, þar á meöai
sambýfiskonu Wrights, tveim bömum henn-
ar og aöstoöarmonnum WrigMs og kveikti
loks i húsunum. Wright tókst aö ná sér eftir
þetta mikta áfalt. en í Ijöimiökjm var þetta
taiin mátuieg refstng fyrir hartn. Ham fékk
skömmu síöar stórt verkefni i Tókýó viö aö
teikna og sjá um byggingu Imperialhóteis-
ins. Aö þessu verkefni vann ham aö mestu
leyti á árunum 1915—21, og dvaidi þam
tíma lengstum í Japan. Erfitt er aö teggja
®