Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1981, Page 3

í Frakklandi er gefift út forkunnarfag-
urt tímarit, sem heitir II: Hann. Nafnið
bendir til þess, að innihaldið muni
ætlaö körlum. Fyrir utan myndir af
fögrum konum eru ýmsar leiðbeiningar
um það, hvernig maður á aö njóta lífsins
í París. Eva, Stephanie, Nadine og fleiri
ágætiskonur auglýsa nuddstofur og
„Dótente", þaö er slökun. Einu sinni var
talaö um slökunarstefnu eða Détente í
samskiptum risaveldanna, en nú viröist
Détente hvergi aö finna nema á nudd-
stofunum. Auk þess er ágæt grein í
blaöinu um raddgæði og hvernig menn
geta bætt málróm sinn og náö með því
margföldum árangri í aö forfæra konur.
En tilefni þessa pistils var ekki sá
ávinningur, sem menn kunna að hafa af
töfrandi seiö í röddinni, heldur grein,
sem einnig var í téöu blaði um Guö-
mund okkar Erró. Blaöiö ræöir við hann,
en ekki fyrst og fremst sem myndlist-
armann, heldur sælkera. Þarna kemur í
Ijós, aö Erró hefur mikla reynslu á þessu
sviöi, en hann kýs að leggja áherzlu á
tvennt, sem stendur honum hjarta
nærri, þegar aö matboröi kemur. Ann-
arsvegar matur frá Austurlöndum fjær;
einkum og sér í lagi frá Thailandi. En á
hinn bóginn kynnir hann fyrir Frans-
mönnum rammíslenzkan mat, einkum
þann, sem nú er kallaöur einu nafni
Þorramatur.
Erró: Smáréttir handa elskunni sinni
— segir í fyrirsögn og málarinn situr
meö konuna sína, Vilaí frá Thailandi,
ofaná „fuglalandslaginu“, sem hann var
einmitt aö vinna í, þegar Lesbókin
heimsótti hann fyrir hálfu ööru ári. i
samtali, sem síöar birtist í Lesbók, kom
fram, aö Erró á sér bústað austur í
Thailandi og býr þar og starfar einhvern
tíma á ári hverju. Svo þaö hefur
ugglaust komiö af sjálfu sér, aö hann
hefur kynnst austurlandamatseld — og
konan hans hefur haldiö áfram aö
matbúa handa honum slíka rétti í París.
i fyrrnefndu frönsku tímariti er ein-
mitt mynd af þeim Erró og VilaT á
markaöi í París, þar sem austurasíumat-
ur er seldur. Allt hugsanlegt matarkyns
fæst í borginni þeirri, nema súrsaöir
hrútspungar, hvalur, hákarl og þess-
konar góögæti. En Erró bjargar því og
bendir á Kjötverzlun Tómasar við
Laugaveginn í Reykjavík. Bara skrifa til
Gardar Slavoson eins og Fransmenn
kjósa aö stafsetja Svavarsson.
Eftir því sem bezt veröur séö, er þó
ekki hægt aö hugsa sér ólíkari mat en
þann thailenzka annarsvegar og ís-
lenzkan þorramat hinsvegar. Thailenzk
matgerö er „trés nuancée“ eins og
Fransmenn segja, eöa mjög blæbrigöa-
rík. Allir réttirnir eru settir á boröiö í
einu, en val á hráefni er geysilega
þýöingarmikiö og þessvegna fara þau
Erro og VilaT sjálf á markaöinn. Ríkulegt
krydd heyrir þessari matargerð til; hún
viröist vera ákaflega flókin og marg-
brotin og eiginlega einskonar listgrein,
enda hátt skrifuð meöal þeirra sælkera,
sem þekkja allan heimsins mat.
Erró gerir að umtalsefni verkun á
hákarli; hvernig hann var grafinn og
kæstur — og þaö hafi þótt ágæt latína
aö sem flestir köstuöu af sér vatni ofan
á binginn, þegar búiö var aö fergja
hákarlinn. En sé rétt aö þessu staðiö,
verður hákarlinn þaö sem á útlendum
málum er kallaö delicatesse, þaö er
algert góömeti. Og Erró bendir réttilega
á, aö meö þessu eigi maöur að drekka
íslenzkt brennivín, Svartadauöa, sem
heitir á frönsku „Mort Noire“. Dálítið
undarlegt aö sjá innan um frönskuna
orö eins og sviöasulta, hangikjöt og
blóömör. En skemmtilegt einnig aö
veröa þess var, aö okkar ágæti Guö-
mundur Erró er ennþá sannur íslend-
ingur í sér og minnir á sitt gamla
fööurland, þegar hann getur.
Ætla má ...
telja verður ...
stefnt skal að
í lok heimsstyrjaldarinnar síöari
voru íslendingar ríkasta þjóð veraid-
ar. Þremur árum síðar var þessi
sama þjóð komin á vonarvöl og varð
aó taka upp stranga skömmtun.
Firnadigur gjaldeyrissjóður hafói far-
ið fyrir glerbeljur, postulínshunda,
síldarverksmiöjur sem aldrei fengu
neina síld til að bræða og voru aö
ryðga og grotna niður næstu áratug-
ina og síöast en ekki síst skipið
Hæring — «fljótandi síldarverk-
smiöju» sem Reykvíkingar höfðu
nokkur ár fyrir augum þar til það var
gefiö einhverju þróunarlandi sem var
nógu vanþróað til að þiggja það.
Þjóðarskútan maraði í kafi eins og
endranær.
Um 1970 hafði aftur tekist að
safna nokkrum sjóðum þó hvergi
jafnaóist á við stríðsgróöann forö-
um. Og nú var aö eyða þessum nýju
sjóöum. Svo vildi til að stríö hafði
geisaö norður í Þingeyjarsýslu vegna
umfangs og framkvæmda við Laxár-
virkjun. Til að lægja þann hrepparíg
og gera alla ánægöa var ráðist í
Kröfluvirkjun. Aö henni lokinni voru
allir sjóöir aftur tómir og verra en
það, skuldir á skuldir ofan. Það voru
stríösskaöaÞæturnar sem þjóðin
mátti öll greiða fyrir þann ófrið. (Nú
eru Húnvetningar, klækjarefirnir þeir
arna, að útbúa bakreikninginn sem
þeir munu leggja fram þegar búið
verður að virkja Blöndu; þeir hafa
fordæmin fyrir sér.) Oq fleira var
aöhafst álíka gáfulegt: keyptur tog-
arafloti sem nú liggur meira og
minna bundinn við bryggjur vegna
ofveiði, jarðræktarframkvæmdir
styrktar langt umfram það sem nú er
unnt að nýta sakir markaðsskorts að
ógleymdri skólahússbyggingu í
Krísuvík upp á milljarð gamalla
króna handa vatni og vindum að
mola niöur næstu árin. Er að furða
þó hækka veröi skatta og fjölga þurfi
þingmönnum? Félagsfræðingar sitja
spekingslegir og «rannsaka» dag-
vistun á Fáskrúösfirði og fólksflutn-
inga til Keflavíkur sem meðal annars
leiða í Ijós þau stórmerkilegu sann-
indi að konur hafi flust þangað meö
körlum sínum! Sjaldan er þó að
heyra að flanaö hafi verið að neinu,
síður en svo. Byrjunin heitir jafnan
«stefnt skal að». Og hún tekur
yfirhöfuö nokkur ár. Síöan stigmagn-
ast umræöan: «máliö er í athugun».
Því miður kemur þó oftast á daginn
þegar framkvæmdir eru hafnar aö
málið hefur alls ekki verið athugaö
nægilega. Þegar framkvæmdum er
svo lokiö og báknið byrjar að rygða
niður kennir hver öðrum um.
Því miður er listinn yfir ónýta
fjárfestingu síðustu áratuga miklu
lengri en hér var talið. Fyrir andviröi
hennar hefði örugglega mátt leggja
hraðbraut með fjórum akreinum
hringinn um landiö — og meira að
segja flísalagða ef menn heföu haft
fordild til þvílíkrar fjarstæðu. Hval-
fjaröarbrú og Borgarfjaröarbrú gætu
verið með í dæminu án þess að
raska því verulega. Og dagvistun
ætti ekki aö þurfa að vera í lakara
lagi en hún er nú svo kröfum þeirra,
sem setja þau mál á oddinn, væri
einnig fullnægt.
í heimsstyrjöldinni — þegar marg-
ur öreiginn varð skyndilega ríkur —
voru sagðar skringilegar sögur af
framferði slíkra. Engin var þó fárán-
legri en sagan af því hvernig þjóðin
sjálfspilaði póker með auðæfi sín —
og tapaði! Maður skyldi ætla aö
forráðamenn slíkrar þjóöar hefðu
eitthvaö lært af þeirri lexíu. En svo
virðist ekki vera. Orkuskorturinn í
vetur — í þessu orkuauöuga fossa-
og jaröhitalandi — stafar ekki af
lágu vatnsborði Þórisvatns né ís-
skriði í Þjórsá heldur af heimsku og
framtaksleysi þeirra sem bar aö sjá
til að þessir hlutir væru í lagi en
geröu það ekki. Slíkt og þvílíkt var
fyrir einá tíð kallað að menn níddust
á því sem þeim er til trúað.
Sumir viröast álíta að þjóðin geti
lifað af félagsmálakjaftæði og stjórn-
málablaöri. Ekkert hefur þaö þó fært
þjóðinni enn sem komið er, hvorki í
lífsgæðum, hamingju né menningu
— ekkert nema svikin loforð og
verðlausar krónur.
Ég minnist greinar um ísland sem
birtist í dönsku blaöi skömmu eftir
stríð. Með greininni var mynd af
nýtísku stórhýsi og undir myndinni
stóð: «íslensk byggingarlist: út-
varpshús í Reykjavík.» Því miður
mun hvort tveggja hafa verið ofmælt:
Útvarpshúsið var ekki teiknað af
íslendingi og þar af leiðandi langt frá
aö geta talist «íslensk byggingarlist»
auk þess sem það reis aldrei af
grunni eins og í minnum er haft. Og
enn er þess konar hús á teikniborð-
inu. Ég vil sjá það rísa af grunni áður
en ég segi meira um það. Fyrir ellefu
alda afmælið 1974 var talað um að
þjóðin gæfi sjálfri sér þjóðarbók-
hlöðu svokallaöa. Hún er enn á
stiginu «stefnt skal aö». Langt er
síðan veglegt ráðhús átti aö rísa við
Tjörnina í Reykjavík (með torgi undir
norðurvegg eins og í Suöuriöndum
— til aö skýla fyrir sólarhitanum!) en
þaö reyndust dagdraumar einir og er
nú gersamlega gleymt og grafið.
Borgarleikhús fyrir Reykjavík eru
seinni ára dagdraumar, því miður á
sama stigi og ráðhúsið, enda óraun-
hæft í meira lagi eins og nýlega hefur
veriö sýnt fram á hér í rabbi. Og
háborg menningarinnar, Mennta-
málaráðuneytið sjálft, réðst í að
kaupa sér fullbyggt hús sem af
tilkvöddum matsmönnum dæmdist
samt í talsvert lakara ásigkomulagi
en að geta talist fokhelt og þar við
situr. Sþurning er þó hvort þar er
ekki sniðinn stakkur við hæfi? Því
láti háttvirt Menntamálaráðuneyti
verða af því að kjótla þar inn
hafurtaski sínu og tvö hundruð
manna starfsliði getur að minnsta
kosti ræst þaö sem Bjartur í Sumar-
húsum sagöi við ráðskonu sína:
«Sá leki sem kemur að utan, hann
skaöar ekki neinn . . . Innanhússlek-
inn er verstur.»
(Til útskýringar: Bjartur átti við
blaðrið í ráðskonunni.)
Erlendur Jónsson
GS
3