Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1982, Page 14

skuröarborðið í stofu 1 og lokar opi á
hjartamilliveggi átta ára drengs með
dakron-bót.
Kl. 11 hafa hinir tíu starfshópar Cooleys
lokið við 12 uppskurði. Cooley fer inn í
herbergi sitt. Á skrifborðinu er listi með v
símanúmerum. Starfsbræður hans vilja
ræða við hann. Hann sinnir nú símanum
um hríð og segir nokkrum sinnum: „Þetta
er Cooley, varst þú að hringja?"
Kl. 11.50 liggur leiðin að skurðarborði
aftur. í stofu 3 eru æöar fluttar úr fæti
fimmtugs Hollendings að hjarta hans. Rétt
fyrir kl. 13 er því lokiö, og Cooley fer aftur
inn á skrifstofu sína, les fyrir þrjú bréf og
segir svo: „Nú þarf ég að fá mér einhverja
næringu." Hann tekur bolla úr skáp, rífur
upp súpupakka og hrærir sér kjötseyöi í
heitu vatni. Með því borðar hann franskar
kartöflur. Á eftir fær hann sér grænan ís úr
kæliskápnum. „Þaö er sami matseðillinn
hjá mér á hverjum degi og á námsárum
mínum," segir Cooley.
Kl. 13.15 er hann kominn að skurðar-
borði aftur. Sjúklingurinn, með alvarlega
æðakölkun, er aðeins 16 ára, næsti er 68
ára og verður að fá gerviloku fyrir aðalslag-
æð, en síðan kemur röðin aö öðrum 16 ára
sjúklingi, stúlku, með mjög alvariegan,
meðfæddan hjartagalla. Helzt hefði þurft
að skera úr henni hjartað, snúa því við og
sauma það rétt aftur. En þar sem þess er
enginn kostur, verður aö freista þess að
bæta úr göllunum meö öðrum leiöum.
Þetta veröur erfiö og mikil aðgerö, en aö
auki verður að taka tillit til þess, að foreldr-
ar hennar eru Vottar Jehóva, og blóögjöf
kemur ekki til mála. Læknarnir hafa skrif-
lega heitiö því að virða það boö, einnig
þótt lífið liggi við.
Cooley verður að hafa hraðann á, en
flýtir sér ekki þess vegna. Hann er kaldur
og rólegur, en deyfingarlæknirinn svitnar.
Cooley saumar, unz bótin situr, eins og
hann vill hafa hana. Kl. 18.25 lokar hann
hjartanu, tekur hjarta- og lungnavélina úr
sambandi og dregur af sér gúmmíhanzk-
ana í síðasta sinn á þessum degi.
En hann er ekki alveg laus ennþá, því að
hann fer að loknum hverjum vinnudegi
beint í herbergi nokkurt, þar sem aðstand-
endur sjúklinganna eru búnir að bíða milli
vonar og ótta eftir meistaranum. Það slær
þögn á alla, þegar hann birtist í dyrunum.
Hann dregur upp úr sloppvasanum búnka
af kortum með nöfnum sjúklinganna og
upplýsingum um gang aðgerðanna. Hann
kallar: „Frú Philipps?" Konan sprettur á
fætur með tár í augum. „Hafið engar
áhyggjur, þetta gekk vel, við settum nýja
hjartaloku í hann, og þér megið heimsækja
hann á gjörgæzludeildina á eftir." Og þann-
ig gengur það, únz allir hafa fengið sínar
upplýsingar. Margir taka í hönd Cooleys,
og sumir biðja hann að árita bókina „Cool-
ey".
En þeir dagar koma einnig, þegar hinn
mikli skurðlæknir verður að lúta í lægra
haldi. „Dauðsföll tekur hann sér nærri,"
segir mér náinn vinur hans, „en þau ræna
hann þó ekki svefni. Hann veit, aö hann
hefur gert betur en nokkrum öðrum hefði
verið mögulegt, þótt það dygði ekki. Ef
góður guö skipti sér ekki af málinu, var það
ekki honum að kenna."
Sv. Ásg. úr „STERN“
Aftur farinn
að hjóla
Hann er 36 ára, og læknar segja, ad hann
væri ekki á lífi, hefði hann ekki verið skor-
inn upp í Houston. Hjartaloka hafði
skemmzt í veikindum. Hann gat vart kom-
izt úr rúmi. í jan. 1979 saumaði Cooley
gerviloku í hjartað, og hálfum mánuöi síðar
var hann kominn heim.
Áður en Alexander
Haig varð utanrskis-
ráöherra Bandaríkj-
anna, gekkst hann
undir hjartauppskurð
í Houston. Hann er
þarna meö yfirlæknin-
um, hjartasérfræö-
ingnum Robert Hall.
~7f
Magnús Jóhannsson
frá Hafnarnesi
Morgunninn
Morgunninn hefur svift mig draumnum.
Ég er eins og fatafella
framan i lostafullum deginum
Þrju hænufet
Blóm gleöinnar hefur opnaö buddu sína
þó enn séu þrjú hænufet frá sólhvörfum.
Hvaö veröur þá þegar vorskipin koma?
SvavarJónsson
Við skulum
gleyma
Viö skulum gleyma
ginandi og græögislegum
byssuhlaupum
og skrattasveiminum
sem skundar um í heiminum.
Viö skulum gleyma
nýmáluöum og nálegum
eldflaugaskotpöllum
og öllum græjunum i geiminum
sem granda munu heiminum
Viö skulum gleyma
vargasveiminum
og vigvélum i geiminum
og vera ein í heiminum
um stund.
Hefð og nýsköpun
Framhald af bls. 7
heiminum, fór að mæta bæði skilningi og
viröingu í heimalandi sínu, þótt hann væri
búsettur erlendis. Og auövitað hafa menn
ætíö lesið verk hans af meiri áfergju en
yfirvöld hafa nokkurn tímann viður-
kennt...“
„En Milosz á sér ekki lærisveina
eins og Przybóá, eöa hvað?“
„Skáldskapur Milosz er svo fjölþættur
og margræður aö hann hefur smitað út frá
sér meö ýmsum hætti. Hann hafði mikil
áhrif á ung skáld á hernámsárunum. Eftir
1956 kom Herbert svo fram á sjónarsviðiö
og þótt hann hafi æ síðan verið það Ijóð-
skáld sem útlendingar þekktu best, þá höf-
um við Pólverjar sjálfir ævinlega litiö á
hann sem sporgöngumann Miloszar.
Svo við víkjum aftur að „nýbylgjunni",
skáldskap áttunda áratugarins, þá er hann
athyglisverður ekki síst fyrir það að í hon-
um mætast þessar tvær heföir eða hreyf-
ingar sem ég hef gert að umtalsefni.
Ljóðskáld nýbylgjunnar eru afar næm fyrir
eiginleikum málsins. Frá eldri skáldum hafa
þeir erft alls konar tilraunastarfsemi; orða-
leiki, orðasmíði og umturnun á málvenjum.
En þessi ungu skáld hafa hins vegar um-
skrifaö þessa orðaleiki, yddað þá og gert
úr þeim voþn sem dregin eru fram til aö
berja á þeim sem misnota málið, fjölmiöl-
um, áróðursstofnunum og kerfisköllum.
Síðan gerist það aö ýmis þessara ungu
skálda, t.d. þeir Stanislaw Baranczak og
Ryszard Krynicki, ganga í andófsskáldskap
sínum í eina sæng meö annarri og gagn-
stæðri hefð, þ.e. Ijóðagerð Herberts og
Milosz, með því að fínpússa og stílfæra Ijóö
sín. Upphafiega voru mörg ungu skáldanna
lítt hrifin af Ijóðum Herberts, sögðu hann
vera meinlausan fagurkera sem léki sér
með goöafræði og sagnir. Brátt skildist
þeim þó aö Ijóð hans höföu ýmsa kosti,
opnuðu ýmsar gáttir sem ekki var að finna
í konstrúktífum skáldskap. Þau sýndu ungu
skáldunum fram á hvernig mætti beita
ýmsum skáldskaparháttum, líkingum, ír-
óníu, (vitnunum og ólíkum Ijóðrænum
talsmáta.
Á áttunda áratugnum sameinast sem
sagt þessir tveir straumar og mynda nýja
heild.
í skáldskap Krynickis, sem ég hef sjálfur
miklar mætur á, er allt annaö að gerast,
skáldiö reynir á þanþol málsins til hins ýtr-
asta, sníöur af setningum uns þær eru
orðnar nánast að engu, en segja þó allt
sem segja má. Ekki er auðvelt að komast
til botns í Ijóðum Krynickis, en ég er sa> n-
færður um að hann boðar nýja tíð í póls k-
um skáldskap. Hann smíðar Ijóð sín jr
orðaleppum hvunndagsins, reynir að blá„a
nýju lífi í þá, gera þá virka í nýju samhengi.
Hann hlustar eftir hjali móður við barn
sitt, samræöum reyndra og óreyndra,
barna og fulloröinna, hinu innilega og
einkarlega málfari hvunndagsins, þegar
hugrenningar fólks eru tærar og einfaldar.
Okkur lesendunum er svo uppálagt aö
binda endahnútinn á orð Krynickis, — þá
er það sem hið skrifaða orð byrjar að
neista. Skáldskapur af þessu tagi er gerður
meö útilokunaraðferðinni, meö því að
draga stöðugt mörk og ég held að hann
eigi sér mikla framtíð í pólskum bókmennt-
um.
Út af fyrir sig er það ekki nýtt að skáld
skuli leita á náðir daglegs máls. Hins vegar
hafa menn fariö óvenjulega leið til þess
arna hér í Póllandi og þeir sem þaö hafa
gert eru engir byrjendur, heldur viður-
kenndir snillingar í meðferð tungunnar.
Auðvitað fylgir þessari Ijóöagerö viss
áhætta. Stundum mistekst Krynicki og
botninn dettur úr Ijóðum hans. En hann er
aö fást við afar strembinn hlut og ég held
að erfiði hans eigi eftir að bera ávöxt.
Umfram allt er í þessum nýja pólska
kveðskap að finna hógværð sem er ný-
næmi hór í landi. Skáldið kemur fram sem
einn úr fjöldanum, en sá „fjöldi“ er ekki
óhlutlægt, skáldlegt hugtak, heldur nafn-
laus, ráðvilltur hópur venjulegra launþega í
Póllandi. Skáldiö hefur enga löngun til aö
umskapa eöa umturna, búa til nýjan heim,
það vill heldur ekki vera véfrétt eða
spámaður í anda Milosz. Ungu skáldin
hugsa ekki þannig. Þau deila meö fjöldan-
um kjörum, þönkum, áhyggjum og tjá sig
lágri röddu, rétt eins og fólk sem hittist á
förnum vegi fyrir tilviljun og hvíslast á nýj-
um upplýsingum og frásögnum."
14,