Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1982, Qupperneq 15

— Þingmenn
Framhald af bls. 5
án í Árnanesi 2. þingmaður með 13 atkv.
Þessi skipan mála stóð ekki nema eitt
kjörtímabil, því að meö kosningalögunum
1877 var Skaftafellssýslum aftur skipt í tvö
kjördæmi.
Ólafur Pálsson
- heiðvirðasti og nýtasti drengur -
Eftir kosningalögunum frá 1877 var fyrst
kosið í Vestur-Skaftafellssýslu á Leiövelli
18. september 1880. Kjörstjórn skipuöu
Ólafur Pálsson á Höföabrekku, sr. Hannes
Stephensen á Mýrum og Ingimundur
hreppstjóri á Rofabæ. Kjörfundurinn hófst
með því að lesið var upp framboösbréf sr.
Hannesar. „Þá var á kjörfundinum skorað á
oddvita kjörstjórnar, Ólaf Pálsson, að gefa
kost á sér og játti hann því.“ Hlaut hann
kosningu með miklum meirihluta, 55 atkv.,
en sr. Hannes fékk 12 atkv.
Næstu kosningar fóru fram 10. júní
1886. Þá gaf Ólafur á Höfðabrekku aftur
kost á sér og ennfremur Jón Einarsson
hreppstjóri í Hemru í Skaftártungu. Töluðu
þeir báöir á kjörfundinum ásamt nokkrum
kjósendum, sem voru alls 77. Höfðu þeir
ekki áður veriö jafnmargir í Vestur-Skafta-
fellssýslu. Þeir skiptust þannig á frambjóð-
endur, aö Ólafur hlaut 42 atkv. en Jón 35.
Ólafur á Höföabrekku var þingmaður
Vestur-Skaftfellinga í 12 ár og sat á 7 þing-
um. Hann var lítill málskrafsmaöur, talaði
bæði sjaldan og stutt og lét sig einkum
skipta mál, er komu viö kjördæmi hans;
þjóðjarðasölu, prestakallaskipan, jarðamat
og eftirgjald o.s.frv. Hann var tillögugóöur
og hógvær í málflutningi sínum. Af því má
ráða, að það sannaðist, sem Jón Guð-
mundsson spáði er Ólafur var fyrst kosinn
varaþingmaöur árið 1864, að hann mundi
„reynast hinn heiðvirðasti og nýtasti dreng-
ur hvar, sem hann kemur fram og í hverju,
sem er.“
Gudlaugur
Guðmundsson
- „lofsæll lýðskörungur" -
Áriö 1891 fékk Guölaugur Guömunds-
son veitingu fyrir sýslumannsembættinu í
Skaftafellssýslum og fluttist aö Kirkjubæj-
arklaustri. Haustið eftir, 3. september
1892, var kosið til Alþingis. Þar mættu 50
kjósendur. Frambjóðendur voru tveir auk
þingmannsins, Ólafs á Höfðabrekku, sem
fékk aðeins eitt atkvæði (sýslumanns), Jón
í Hemru hlaut 8 atkvæöi en sýslumaður var
kosinn meö 41 atkvæði. Eftir þaö var
Vestur-Skaftafellssýsla talin „óvinnanleg
borg" Guðlaugs sýslumanns meðan hann
dvaldi þar.
Næst var kosið 9. júní 1894. Þá var Jón
í Hemru aftur í framboði móti sýslumanni.
Að áliöinni atkvæðagreiöslu lýsti Jón því
yfir, að hann tæki aftur framboð sitt. Guð-
laugur var kosinn með 43 atkvæðum.
Kosningarnar árið 1900 voru bæöi harð-
ar og spennandi, þótt lítt gætti þess í
Vestur-Skaftafellssýslu. Þá var kosiö um
Valtýskuna, sem Guðlaugur fylgdi á þingi.
Mótframbjóðandi hans var dr. Jón Þor-
kelsson. Því segir í Alþingisrímum:
Dr. Forni fúll í svörum
fór með kukl og seiö.
Skaut hann mörgum eiturörum,
austr á Síðu reið.
Dr. Jón taldi sig hafa loforð fyrir stuðn-
ingi Mýrdælinga en það brást hrapallega,
einkum vegna þess, að á kosningadaginn
glaðnaði til eftir langan rosa:
Hrakið lá í hrúgum víða
hey hjá bændunum
uggöi þá, að ótíð stríða
ættu í vændunum.
Kjörþingsdaginn röðull roða
reifar engi' og tún,
glit af skærum geislaboða
-gyllti fjallabrún.
Kjörfundur var haldinn á Leiðvelli 3.
september og stóð í 4 stundir, svo að
eitthvaö hafa frambjóðendur ræðst við áð-
ur en til kosninga var gengiö. Svo fóru
leikar, að Guðlaugur var kosinn meö 52
atkvæðum, dr. Jón hlaut 8 atkvæði (af
þeim aðeins 2 úr Mýrdai: Pál á Heiði og
Guömund Þorbjarnarson á Hvoli).
Fáir kappar Forna mættu
á fundi þennan dag,
heyja sinna gildir gættu
garpar sér í hag.
Laugi stoltur slíðrar vigur,
stál var ekki reynt,
frægan hafði ’ann hlotiö sigur,
hélt á Alþing beint.
Enn var Guölaugur sýslumaður tvisvar
sinnum kosinn þingmaöur Vestur-Skaftfell-
inga og þá mótframboðslaust, árið 1902,
með 58 atkv. og árið 1903 með 36 atkv.
Sýnir það að engum þýddi viö hann að
keppa. Svo öruggt og eindregið var fylgi
þessa röggsama yfirvalds og annálaða
mælskugarps meðal Vestur-Skaftfellinga.
I Ijóði Matthiasar um Guölaug látinn eru
m.a. þessar hendingar:
Liðinn var lofsæll
lýðskörungur
heim frá ströngu stríði.
Gunnar Ólafsson
- hlaut aö hætta hjá Bryða -
Uppkastskosningarnar svonefndu,
haustið 1908, eru eflaust einar sviftinga-
mestu kosningar í stjórnmálasögunni. Þá
urðu svo miklar breytingar á skipan Alþing-
is, að nýir þingmenn uröu hvorki fleiri né
færri en 21 af 34 sem kosnir voru. Einn
þeirra var þingmaður Vestur-Skaftfellinga.
Það var Gunnar Ólafsson verzlunarstjóri í
Vík í Mýrdal. Hann var einn af þeim 24
andstæðingum Uppkastsins (millilanda-
frumvarpsins), sem náðu kosningu. Að-
draganda þessara kosninga og framboðs-
fundum er rækilega lýst í Endurminningum
Gunnars Ólafssonar og skal það ekki rakið
hér.
Jón Einarsson í Hemru var í framboði
fyrir Heimastjórnarmenn, vel metinn bóndi,
traustur og góður maður. En hann galt
þess að vera fylgismaöur Uppkastsins og
haföi því strauminn á móti sér, þrátt fyrir
það að sjálfur ráðherrann, Hannes Haf-
stein, mætti með honum á framboðsfund-
um. Kjördagur var 10. september. Nú var
tekin upp leynileg, skrifleg kosning og kjör-
staður í hverjum hreppi en atkvæðum safn-
að saman og talin í Vík. Kom þá í Ijós hið
mikla fylgi Uppkastsandstæðinga í Vest-
ur-Skaftafelissýslu, eins og annarstaðar,
því að Gunnar hlaut 107 atkvæði, 42 at-
kvæðum fleiri en mótframbjóðandi hans.
Gunnar Ólafsson sat aðeins á tveim
þingum fyrir Vestur-Skaftfellinga 1910 og
1911. Vegna þátttöku sinnar í stjórnmálum
hlaut hann að láta af starfi sínu í Vík hjá
Bryöa, sem sagði Gunnari í bréfi, að „hann
vildi hvorki beint né óbeint eiga þátt í póli-
tiskum málum þjóðarinnar".
Gunnar fluttist til Vestmannaeyja og
varð þar landskunnur athafnamaöur i út-
gerö og verzlun. Löngu seinna, áriö 1926,
tók hann sæti á þingi sem landskjörinn
varaþingmaður vegna fráfalls Hjartar
Snorrasonar. Um dvöl sina með Skaftfell- ,
ingum, segir Gunnar í Minningabók sinni:
„Mér hefur jafnan fundist, að sá tími ævi
minnar hafi verið einna bjartastur og þarf
ég þó, ef rétt er á litið, yfir engu að kvarta
hvar sem ég hef verið, ef borið er saman
við allan almenning." Niðurl. í næsta blaði
Konan fer á kvenfélagsfund
Rætt viö Ævar R. Kvaran
P’ramhald af bls. IX.
fyrir því. Hann hefur greinilega horft of mik-
iö á ævintýrið eftir hann Disney um Rauð-
hettu og úlfinn, og ég ákvaö að beita
áhrifaríkari meðulum til að koma honum í
rúmið.
— Ef þú vilt ekki að ég veröi reglulega
vondur, þá skaltu koma þér í rúmiö.
Ég gleymdi aö vera blíðlegur í málrómn-
um, og Eiríkur þaut eins og eldibrandur inn
í herbergið sitt, stökk upp í rúm og breiddi
sængina upp fyrir haus.
Og þá gat ég sest, áhyggjulaus og af-
slappaður inn í húsbóndaherbergið og
fengið mér bók að lesa. Átt stund með
sjálfum mér, eins og sænsku félagsfræð-
ingarnir segja að sé svo mikilvægt hverjum
einstaklingi.
Ég held að ég hafi sofnað. Að minnsta
kosti vaknaöi ég upp við hávær hróp og
köll í konunni minni, og þau voru ekki par
glaöleg. Eiginlega þvert á móti.
— Þér er greinilega ekki treystandi til
að vera heima með börnin eina minútu,
Alfreð Böðvar!!!
Hún stóð fyrir ofan beddann í húsbónda-
herberginu, og ekki sá ég betur en það
væri morðglampi í augum hennar. Þetta
var reglulega skelfandi sjón, hún var til alls
vís þar sem hún stóö í kápunni svona
ógnvænleg á svipinn og ég ákvaö aö reyna
að slá á léttari strengi og skipta um um-
ræðuefni.
— Var ekki gaman hjá Jónínu.formanni
kvenfélagi? spurði ég og brosti.
— ÞÉR VÆRI NÆR AO SKAMMAST
ÞÍN OFANÍ TÆR, ALFRED BÖÐVAR, í
STAD ÞESS AÐ LÁTA EINS OG FÍFL!!!
Ég tók þann kostinn að segja ekkert,
þótt ég hefði auðvitað getað sagt sitt af
hverju og látið hana aldeilis finna hvar Dav-
íð keypti ölið. Það bara var ekki ráðlegt á
þessu andartaki.
Ég leit inn í stofu. Hún leit út eins og eftir
stormsveitarárás: húsgögnin öll úr lagi
gengin, rúmfötin hans Eiríks litla, auga-
steinsins hans pabba síns, eins og hráviöi
út um allt gólf og hann sjálfur steinsofandi
á gólfinu, Soffía lá á maganum í sóffanum
með hausinn hangandi niður á gólf, líka
sofandi, poppkorninu haföi veriö stráð út
um allt gólf (ég gat ekki hugsaö mér,
hvernig umhorfs væri í eldhúsinu?, kók-
flöskur, fleiri en hægt var að telja stóðu
eða lágu á sófaboröinu og umbúðir utan af
ís og karamellum lágu á víð og dreif um
stofuna eins og nýmóðins nýlistaverk.
Þetta var ófögur sjón, og ég gat vel skilið
að konan mín væri ekki beint hress yfir
heimkomunni.
Ég reyndi að gera eins gott úr þessu og
hægt var, brosti mjög breitt og sagöi:
— Eru þau ekki indæl, svona sofandi,
litlu skinnin?
Konan mín svaraöi ekki. Eitraða augna-
ráðiö var á sínum stað. Líklega haföi ég
komist klaufalega að oröi. En hún hefði nú
getaö tekið viljann fyrir verkið. En þaö
geröi hún ekki. Hún gekk þegjandi fram í
eldhús, opnaði kústaskápinn, tók út ryk-
suguna, tusku, tekkolíu og teppabankara
og færði mér þetta ailt, þegjandi.
Svo vakti hún börnin, skipaði þeim í
háttinn og fór síðan sjálf fram í eldhús,
settist við eldhúsborðið og fékk sér kaffi.
Ég vissi hvað til míns friöar heyrði. Þaö
gerist alltaf, aö engu tauti er viö komandi,
þegar konur eiga í hlut. Þá víxla þau til
dæmis hlutverkum eiginmanns og eigin-
konu án þess aö blikna eða blána. Það er
kallaö erfiða skeiðið hjá konum, og ég ráð-
legg öllum mönnum, giftum og ógiftum, aö
vara sig stranglega á konum, sem eru á því
skeiðinu. Þær eru blátt áfram hættulegar.
Stórhættulegar, já, ef ekki lífshættulegarl!
Framhald af bls. 3
þjáningum annarra hér, eða jafnvel í fyrra
lífi. Kannski verða þjáningarnar til þess að
við öðlumst skilning á lögmálum kærleik-
ans. Sumir gera þaö áreiöanlega, en aðrir
falla á því prófi og forherðast og fyllast
biturleik við mótlæti og þjáningar."
„Er nauðsynlegt að sjúklingur sé
sjálfur trúaður til þess aö lækning
geti hugsanlega átt sér stað með
þeim hætti sem þú stuðlar aö?“
„Lengi vel vissi ég þaö ekki. En svo fékk
ég svar. Þannig var, að til mín hringdi kona
af Akranesi og bað mig að liösinna syni
sínum, sem var talinn í lífshættu vegna
sjúkdóms og átti aö ganga undir uppskurð.
Ég spuröi konuna eins og ég geri oft,
hvort þessi beiöni væri fram borin með
vilja og vitund sjúklingsins. Þá fékk ég það
svar, aö svo væri alls ekki; hún gæti meira
að segja ekki haft samráð við hann, þvi
hann væri alveg andvígur starfsemi af
þessu tagi og teldi að allt sem þar kæmi
'fram, væri beint frá djöflinum. I framhaldi
af því spurði konan mig, hvort þessi af-
staöa breytti miklu í sambandi við hugsan-
lega hjálp. Ég svaraði að svo mundi ekki
vera og mundi ég leggja mig allan fram og
biðja fyrir honum.
Stuttu síðar gerðist svo það, að þessi
sjúklingur tók slíkum bata, að læknarnir
sem önnuöust hann, voru dofallnir og töldu
breytinguna nánast óeðlilega. Ég veit ekki
annað en þessi maður sé nú fullfrískur.
Hann veit samt ekki neitt um það sem
fram fór og fær aldrei að vita það. En fyrir
mig sjálfan var þetta lexía og sýndi ber-
lega, að það er ekki á minu færi að meta,
hverjum er hægt að hjálpa og hverjum
ekki.
„Þú hefur bæði lesiö mikið og
skrifað um dulræn fræði. Kemur öll
sú vitneskja, sem þú hefur hlotnazt
þannig þér til góða?"
„Nei, hreint ekki. i fyrstu hugsaöi ég oft
um möguleika sjúklinganna; beitti heila og
hugsun á rökrænan hátt eins og ég var
vanur. En þá fékk ég skilaboö i gegnum
konu mina um, að ég lokaði sambandinu
með þessu. Með öörum orðum: Þessi öfl
þurftu ekki á heila mínum eða skynsemi aö
halda; það þvældist bara fyrir. í því sam-
bandi má minna á, að margir miðlar eru
óskólagengnir menn og nærtækt dæmi þar
um er Hafsteinn Björnsson, sem allir kann-
ast við. Þaö mun vera verra og standa i
vegi fyrir árangri, ef maður er þjálfaður til
að nota heilann. Ég gerði mér snemma
grein fyrir þessu, hætti að þvælast fyrir
með hugsun minni og eftir það gekk allt
betur."
„Tekuröu borgun fyrir þína milli-
göngu?"
„Nei. Ég hef aldrei tekið eyrisviröi, þvi ég
er að reyna aö endurgjalda það, sem ég
hef þegiö, og er það mjög Ijúft. Hvorki set
ég upp greiöslu né heldur aö þaö eigi sér
stað, aö einn eöa neinn sendi greiðslu. Ég
lifi af ritstörfum ásamt kennslu og er á eftir-
launum hjá Þjóðleikhúsinu."
„Mer sknst að flestir séu sammála
um, að innan leikhúss sé mjög svo
sérstæður heimur og oft ekki að öllu
leyti geðfelldur. Hvernig kunnir þú
við þig í þessum heimi leiklistarinn-
ar?“
„Bæði vel og illa. I menntaskóla var ég
neyddur til að koma fram á leiksviöi, en
dugði þó til þess að ég meðtók bakteríuna.
Ég hélt áfram að leika og eins eftir að ég
var kominn í lögfræði í Háskólanum. En
SJÁ næstu síðu
15,