Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1982, Blaðsíða 11
Lystigarðurinn við Pusjkín-minnismerkið er vinsæll samkomustaður ungra Moskvubúa.
Óæskileg iðja í augum eftirlitsmanna kommúnistaflokksins. Ungar stúlkur starfa m.a.s. sem go-go-stúlkur í diskó-
teki.
við höfum orðið að þræla okkur
út til þess að ná þeim lífskjör-
um, sem við þó búum við. Þessi
börn hafa aldrei reynt þann
skort á öllu, sem við þekktum,
og þau vilja heldur ekkert af
honum vita.“
Börnin hafa bakað
mér vonbrigði
Roskinn Moskvubúi hefur
þetta að segja: „Börnin hafa
bakað mér margvísleg von-
brigði. Sonur minn sýnir þess
alls engin merki, að hann vilji
temja sér nokkurn sjálfsaga.
Hann er orðinn tvítugur og hef-
ur þó ennþá ekki gert það upp
við sig, hvaða vinnu hann ætli
að stunda. Á hans aldri var ég
búinn að vera þrjú ár hermaður
í stríðinu."
Sovézk ungmenni gera sér
mjög háar hugmyndir um glæsi-
leika lífsins á Vesturlöndum, og
það enda þótt sovézka sjónvarp-
ið skýri í fréttasendingum sín-
um á hverju einasta kvöldi ein-
ungis frá verkföllum, mótmæla-
aðgerðum, atvinnuleysi og
dýpstu eymd á Vesturlöndum.
Kommúnistaflokkurinn sér sig
orðið tilneyddan að reyna að
gera sósíalismann svolítið við-
felldnari í augum almennings
með því að stórauka áróðurs-
flóðið: „Til þess að draga fram
kosti sósíalismans á rökréttan
og auðskiljanlegan hátt þarf
umfram allt að reka djúpstæð-
an, raunsæjan áróður," krafðist
Pravda nýlega. Og Kommún-
istaflokkurinn gerir það að
kröfu sinni, að mun meiri
áherzla verði nú lögð á sjónar-
mið eins og stolt yfir heimkynn-
um sínum, vilja til að verja það,
sem áunnizt hefur undir sósíal-
isma og sannfæringuna um
réttmæti sósíalismans — en allt
þetta bendir hins vegar til þess,
að hugsanir sovézkra æskum-
anna séu ekki sérlega uppteknar
af slíkum hgusjónum, heldur
beinist í allt aðrar áttir.
Andi frumherjanna eða
fljótteknar rúblur
Einstaka nýliði í Rauða hern-
um hefur meira að segja dirfst
að láta í ljós hugarfar friðar-
sinna. Yfirmaður eftirlitsstofn-
unar með sovézka heraflanum,
Alexej Jepisjev hershöfðingi,
gagnrýndi til dæmis á áður-
nefndu þingi kommúnísku
æskulýðssamtakanna, „hve
mjög skorti á föðurlandssinnað-
an baráttuvilja í uppeldi ung-
menna, og kvartaði undan aga-
leysi og drykkjuhneigð."
Fram að þessu hefur komm-
úníska æskulýðssambandið
einnig séð um koma komsomól-
unum sínum í vinnu: Sovézk
ungmenni vinna við lagningu
Baikal-járnbrautarinnar í Síb-
eríu, eru víða í byggingarvinnu,
hjálpa til við uppskerustörfin í
sveitum, eru send til aðstoðar í
jarðgas- og olíuvinnslu í Síberíu.
Aðeins þarna"'*á víðáttunum í
Síberíu virðist ennþá ríkja alveg
ósvikinn andi hinna vinnuglöðu
frumherja. Annars staðar í
landinu vinnur unga fólkið
fremur með það í huga að ná í
fljótteknar rúblur en af ein-
hverri funheitri hrifningu af
verkefnunum.
Sovézku komsomólarnir líta
víst ósköp svipuðum augum á
þessi mál eins og skólanemend-
ur og stúdentar á Vesturlönd-
um: „Hvar er hægt að vinna sér
fljótt inn mikinn pening í
sumarleyfinu?" Komsomóli, sem
stundar byggingarvinnu í tvo
mánuði af sumarfríinu sínu,
getur þannig unnið sér inn 1.000
rúblur (u.þ.b. 16.500 ísl. kr.).
Ferðalög Vesturlandabúa til
Sovétríkjanna og dvöl þeirra
þar kyndir mjög undir löngun
Sovétmanna til að kynnast
Vesturlöndum af eigin raun. í
höfuðborginni Moskvu, með átta
milljónir íbúa, búa nú þegar um
26 þúsund útlendingar, og millj-
ónir erlendra ferðamanna koma
árlega til Sovétríkjanna.
Þegar þýzka stórfyrirtækið
Salzgittíír byggði Sheremetjevo
II, nýjasta flugvöll Moskvu,
fyrir olympíuleikana síðustu,
tókust líka góð kynni milli
þýzkra tæknimanna og bygg-
ingarverkamanna og rússneskra
kvenna. Margir Þjóðverjanna
gengu að eiga rússneskar konur.
Erfið skilyrði fyrir
elskendur
í augum sovézks æskufólks er
kynlíf ósköp eðlilegur þáttur í
mannlegum samskiptum —
enda þótt það strandi í reynd
oftar en hitt á aumustu hugs-
anlegu tálmunum í hversdagslífi
Svovétríkjanna, það er að segja
á tækifæri fyrir elskendurna til
að fara í rúmið, óséðir og í friði.
Þrengslin í sovézkum íbúðum
eru víðast óskapleg. Oft búa
margir ættliðir einnar fjöl-
skyldu saman í einni íbúð: Afi
og amma, foreldrar, börn og
barnabörn, stundum líka ógiftar
frænkur eða frændur. Þegar
sonur eða dóttir úr fjölskyld-
unni giftist, halda ungu hjónin
sem sagt oft áfram að búa í íbúð
foreldranna. Langir biðlistar
eru fyrir hverja þá íbúð, sem
losnar, hvað þá nýbyggðar íbúð-
ir.
Við öll þessi vandræði bætist
svo til algjör vöntun á fræðslu
um kynferðismál; engin slík
fræðsla fer enn þann dag í
dag, fram í sovézkum skólum —
að undanskildum örfáum
tilraunaskólum í Moskvu og í
Eystrasaltslöndunum. í fiestum
sovézkum fjölskyldum þykir al-
veg fráleitt að ræða slík efni við
unglinga. Um „svona nokkuð“
tala menn bara ekki. Margt ungt
fólk hefur því afar litla þekk-
ingu á getnaðarvörnum. Að sögn
sovézks kvensjúkdómalæknis er
vanþekkingin auk þess oft svo
mikil, að margar sovézkar stúlk-
ur, sérstaklega í dreifbýlinu,
trúa því einfaldlega ekki, sem
læknirinn segir þeim.
Ungt fólk í Sovétríkjunum
tekur því frekar þá áhættu, að
til þungunar komi. í Sovétríkj-
unum fæðast árlega um fimm
milljónir barna, en af opinber-
um sovézkum hagskýrslum má
sjá, að tala fóstureyðinga er
miklum mun hærri en fæð-
ingartalan. Það þýðir í reynd að
yfir fimm milljónir ófæddra
sovézkra barna eru árlega drep-
in í móðurkviði — næstum því
13 sinnum fleiri fóstur deydd en
t.d. í Vestur-Þýzkalandi. Alls
voru skráðar 87.500 fóstureyð-
ingar í Vestur-Þýzkalandi árið
1981, og þykir mikið, en íbúa-
fjöldinn í landinu er um það bil
einn fimmti af íbúatölu Sovét-
ríkjanna.
Erlendar getnaðarvarnir
eru eftirsóttar
Skortur á öruggum getnað-
arvörnum er hreinasta vanda-
mál fyrir sovézkar stúlkur. Að
vísu er til á markaðnum sovézk
pilla, en hormónastyrkleikinn
er svo mikill, að fæstar konur
þola að nota þessa getnaðarvörn
til lengdar. Erlendar getnaðar-
varnarpillur, aðallega ung-
verskar og júgóslavneskar, eru
feiknarlega eftirsóttar, en þær
fást aðeins sjaldan og eru mjög
dýrar. Lykkjum er að vísu út-
deilt, og þeim komið fyrir að
kostnaðarlausu, en eru samt til-
tölulega lítið notaðar ennþá.
Sovézkir smokkar eru einungis
hafðir að háði og spótti vegna
þess hve lélegir þeir eru.
Um áhrif Vesturlanda á
rússneskar lífsvenjur hafði
Brézhnev þetta að segja á síð-
asta þingi sovézka kommúnista-
flokksins: „Vesturlönd láta sér
ekki nægja að kveikja deilur
með hugmyndunum einum sam-
an,“ heidur beita þau heilu kerfi
af ýmiss konar tólum og aðferð-
um „til þess að grafa undan hin-
um sósíalíska heimi og gera
fólkið andsnúið sósíalisma“.
Þær vinsældir, sem popp-
hljómsveitir njóta þar eystra, og
sú tilhneiging sovézkra unglinga
að ráða algjörlega sjálfir sínum
frístundum, hlýtur svo sannar-
lega að jaðra við hreinustu upp-
reisn í augum hinna kommún-
ísku hugmyndafræðinga. í ný-
stárlegri hegðun sovézks æsku-
fólks sjá þeir greinilega upphaf
þróunar til einstaklingshyggju,
sem sovézka sameignarríkið
hefur hina megnustu andúð á.
Önnur áberandi sjúkdómsein-
kenni eru t.d. óeirðaseggirnir,
sem farnir eru að birtast á sov-
ézkum knattspyrnuvöllum,
íklæddir peysum og með húfur í
einkennislitum eftirlætis bolta-
liðsins, eins og tíðkast í Eng-
landi, og stofna þessir unglingar
oft til óeirða og æsilegra upp-
þota á vellinum.
Varið ykkur á
Vesturlöndum
En hugmyndafræðingar
kommúnista eru oftast fremur
hugmyndasnauðir, þegar þeir
eru að fordæma slík uppþot og
önnur vandkvæði í hegðun sov-
ézkra ungmenna. Það helzta,
sem þeim dettur í hug, er að
vara sovézkt æskufólk við þeim
alröngu hugmyndum, sem það
geri sér um Vesturlönd. Frá-
sagnir, sem birtast í sovézkum
blöðum um atvinnuleysið, eit-
urlyfjapláguna og hamaganginn
í kynferðismálum á Vesturlönd-
um eiga að koma Sovétmönnum
í réttan skilning um stöðu mála
í vestrænum ríkjum.
En það hindrar hins vegar
ekki sovézk ungmenni hið
minnsta í að láta sig dreyma um
dýrðina í vesturátt. Þegar sov-
ézkir unglingar eru spurðir um
helztu óskir sínar, segjast þeir
ekki bara vilja fá að hlusta á
vestræna dansmúsík, heldur
líka fá að ferðast einhvern tíma
til Vesturlanda. Með aðeins ör-
fáum undantekningum fá víst
fæstir af uppvaxandi sovézkri
kynslóð þessar óskir sínar upp-
fylltar, ekki fremur en foreldrar
þeirra.