Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1983, Qupperneq 13

Klakafuglinn
eftir Álfheiöi Lárusdóttur
Á endalausri leið þinni yfir daggar-grasið
breyttist þú í klakafugl
þegar sólin kom upp
fraus slóð þín í dögginni
svo hátt hafði enginn fugl flogið.
Og svo spyr ég þig klakafugl
hingað komin
við borð mitt, með ljóðunum
„Hvers vegna spyrja augu þín
Hvers vegna hefur þú sært mig?“
Meðai allra þessara orða sem veita öryggi
spyr ég orðalaust, þig, manneskja, manneskjufugl:
hvers vegna sjá augu þín lengra en hægt er að
mæla
með hugsuninni
og hvernig lítur sá heimur út sem augu þín
endurvarpa?
Og ég á gnógt spurninga
handa þér, klakafugl
á meðan þú bráðnar í heitum lófum mínum
Augnablikin sem ég á með þér
bráðna: án svara
Ofan frá — langt langt að
þrengir Ijósið sér í gegnum
hið hvíta
hið kalda
hið einkennilega hljóða
Og miggrunar að svörin búi í augnablikinu
þegar Ijósið kemur í snertingu við hlutina
þegar hendur sem skilja snerta steininn
þegar andlit sem trúa strjúka greinarnar
þegar snjórinn gælir við fæturna sem vilja ...
og halda áfram og áfram og áfram ...
(Morgunninn kemur, manneskjurnar leita útúr
húsum sínum, íhvert skipti óþekkjanlegar. Alltaf
jafn hræddar hver við aðra)
Þess vegna spyr ég þig aftur
klakafugl
og bið þig:
segðu mér hvað þú sérð
langt að kominn
langt ofan við skýin
frá mánanum og stjörnunum
„Hvað hefur manneskjan gert jörðinni?"
nýr tímareikningur
Þegar hugsanirnar spíra í snjónum
nærjörðin sér
sársaukinn hverfur
þegar varfærnir jarðskjálftar vakna
verður jörðin aftur hún sjálf
í þessu mjúka langvarandi
hreyfir tíminn sig að nýju
í þessu langa, djúpa
þrá manneskjurnar hlýju
fá hlýju.
Sá rauðklæddi flytur trjábolinn
hæglega en aldrei hikandi
flytur hann trjábolinn að klettinum
furunálarnar lagðar í lófann
eilíf minning
um skyldleikann við jörðina
klakafuglinn flaug af fingurgómi til fingurgóms
frelsið í fjöðrunum
vitandi ekkert um gleymda fjársjóði
himinn ogjörð
sem vefnaður
fuglar á jörðu
strá á himni
trjáburðarmann veran
flytur augnablikið í bústað eilífðar
steinarnir segja sögur
um skógargestina
hendur læsar á hlutina
mæta augunum
augum kyrrðar, augum hreyfingar
fuglaljósop
þessi djúpu
þessi frá barnæskunni, hlýju og ekta.
Andlitin nálæg
mæta myrkrinu
úr fjarlægð
hið óþekkta
óuppgötvaða
ekki hreyfða
hugsanirnar sem spíra í snjónum
vorsnjónum
það er nýr tímareikningur:
jörðin varin eins og fóstur í móðurkviði.
■k ir -k
Leitandi
í löngun regnsins
að hitta þig
leitandi
undir skýjamyndum eilífðarinnar
hinum megin dags, nætur, stundar
ég leita lófa þinna
á blautum iljum mínum
leðurjörð
spyrð þú mig?
hendurnar margfaldar
gæla við yfirborð jarðar
spyrð þú ?
jörðin ónóg
skógarnir óþroskaðir
ávöxtur orða þinna
spyr ég þig orða:
seiðandi eins og myndir skornar í leður
í hvelfingum liðins tíma.
ir ir ir
Vængjaðar hugsanir í Ijósinu
(... í Ijósinu, í myrkrinu
sá hann fólkið — dýrin ... )
um þig
sársaukinn magnast
þjáningin nálgast:
orð sem brenna tunguna
löngu síðar
orð sem leika í alvöru
og spyrja: leikur þú þér að mér?
Burtu frá orðunum
að upprunanum:
(... takið burt orðið ský
takið burt orðin illska mannanna)
orð sem brenna tunguna
löngu síðar
og augun spyrja
mundi ég ... ?
Álfheiður Lárusdóttir hefur gefið út ljóðabókina Korn 1975. Hún
stundar nám í leiklistarfræðum í Stokkhólmi.
óvenjulegum fyrirbærum: Hrað-
minnkandi loftþrýstingi á Suð-
austur-Kyrrahafi og dvínandi
staðvindum á Vestur-Kyrrahafi
við miðbaug. Það var Forest
Miller, vísindamaður, sem fylg-
ist með göngu túnfisks, sem
fyrstur skar úr um það með
vissu, hvað þessi tákn merktu,
og gerði starfsbræðrum sínum
viðvart um yfirvofandi fæðingu
„el ninjós".
En var „el ninjó“ í rauninni
um það bil að fæðast? Hita-
straumurinn virtist hafa átt
upptök sín á miðju Kyrrahafi og
stefndi austur á bóginn i átt til
Perú. Þá kom það heldur ekki
heim, að hinir austlægu stað-
vindar höfðu verið óvenjulega
virkir árið fyrir „el ninjóin"
1972 og 1976 og hækkuðu yfir-
borð sjávar, eins og um aðfall
væri að ræða, um svo mikið sem
eitt fet á Vestur-Kyrrahafi. Vís-
indamenn urðu ekki varir við
neina slíka breytingu 1981. Hið
sérstaka mynstur kom ekki í
ljós og þess vegna voru nær allir
óviðbúnir.
Þannig getur verið umhorfs í Los Angeles, þegar stormsveipur hefur farið
um.
En í september bar enginn á
móti því að „el ninjó“ væri í
heiminn borið. Hitunin úti fyrir
strönd Perú fór vaxandi og
breiddist hratt út til norðurs og
suðurs. Eins og Forest Miller
orðaði það: „Sjórinn hitnaði
einfaldlega of hratt og of
snemma." Hiti „el ninjós" náði
meira að segja til Alaskaflóa —
lengra norður en nokkru sinni
fyrr.
Suðursveiflan
Snemma hausts voru vísinda-
menn að kanna ítarlega annað
fyrirbæri, sem á mikinn hlut að
máli við fæðingu „el ninjós“,
Suðursveifluna, risavaxna
reglubundna hreyfingu hitabelt-
is loftmassa yfir Kyrrahafi.
Lengstum er lágþrýstisvæði
með heitu og röku lofti yfir Ind-
ónesíu, meðan háþrýstisvæði
heldur loftinu yfir Suðaustur-
Kyrrahafi umhverfis Tahíti og
Austureyju þurrara. Þessi mun-
ur á þrýstingi knýr áfram stað-
vindana yfir Suður-Kyrrahafi.
Á nokkurra ára fresti flyzt
loftið á lágþrýstisvæðinu af
ókunnum ástæðum yfir Indón-
esíu austur á bóginn og hleypir
þurrara lofti af háþrýstisvæði
inn yfir Ástralíu úr vestri. Þetta
er einmitt það, sem gerðist í
júní 1982. Á sama tíma dró úr
þeim staðvindum, sem venjulega
blása yfir Kyrrahafið og þeir
hurfu, en við tók vindur úr
vestri og hafið greip ofsi.
Enn hafa vísindamenn aðeins
tilgátur til skýringar á hegðun
hafsins. Samkvæmt kenning-
unni tekur hlýr sjór frá Vestur-
Kyrrahafi umhverfis Salómons-
eyjar að leita í átt til Suður-
Ameríku í voldugum neðansjáv-
arstraumi, kenndum við Kelvin.
Við ferð hans eykst hraði þver-
straumsins við miðbaug og hitar
sjóinn enn meira, en venjulega
halda staðvindar þeim straumi í
skefjum. Þegar hann er kominn
í hafið fyrir strönd Perú, lokar
heiti straumurinn fyrir hið
venjulega uppstreymi kalds
sjávar, sem flytur lífverunum
ofar í sjónum næringu úr djúp-
um hafsins.
13