Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1983, Page 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
■ 'lHR- eílii ÍLAUT ÓVILÞ ». ■ HÍiKAt RUSTA dREIN IK SH AUT A* ( E*A Vlt> ■ ‘ý,p- SAR4 ÚTAF- MILDI s
«[l«- K V 1 K 1 A P 1 S L E 6. u R HARM 16 i
HfV R 0 L A nlh A u £> K A fULATA UMt O R A A A
UT- Lllt r l L s> u R WÁVAÐI A Ck A N (. u R F
N A u n T ÍL'ATI UHU F A T 1 ANÖI LIL 3 Á L
i •krr- i A s M A Ltukt- T R U N T A
FLUC FÍLKt, s ÍXÓK ■Ss? M A R srtKK E R N 1 UL* N lHtHH Kiwo 1 R
STÖtPI S T A U R *!*. 1. RlST-U s S ÍLK.9- UT Á K. iA 'o D Æ £> 1
yr*t>ai g'lKm A u £ U A S r FíB B.OA 5 L £ F A R O'oK- JTAF- UR N
*ol«u« i *<U<f IM6UM M A a a A R A L £ Cx U R KATT E N
c. A ikei r- b n LANO A £ (£FA
STiRK
röjnr |hiö«c S A r H gw «1*1 A X A R 'AH A M £ N ÁÚT M
|H£IÐ- 1 uR Æ R A 1»*- F £> PiSA' 5 A L ivr- 'A <1 Æ r A
Aí U L '/ K A M S -R Æ K T a E T
lúiee.- |ílXt A L A S UFA R ‘o A ÚL Ót> HrttiA K 'A T Æ T L A
IU FRAM- AR Ro£>r- AR- MANfJ KlO£>- 1 N ■ B Ó K - P JTAF- | U R fv/EiR TRÉ- 'íLÁT 5KÍMMA R'.KI VKTLAR FUCL HUMDA élin
.1 Sl/öm- A^- KRAFt- UR
PANJ ÍKoKDýR 'A ÞRÞSKA skéioi veiki $■ WOK- D/R K.Ck\s -
ÍTETT k\jen- kjaFN Hltóm
ELD- $TÆf>l MVNNl fWOIHe
1 reifa- BAfíM Dl/fLTA 4 0- SKUNDI
5ult- IM N KfMuR AD NoT«M HöFMÍ>- BÚMAi>HR
END- 1 Ó/tLU- NAFN t>JIEU«J rmk- KoRN
m'an - UOUR HEIÐUR ftæk
Ðiri riTLAUJA + SVAU B£I TA fiiH- FU&Lfi iMAK- 1 LLA
ÚLCTT AS7 MÁLM- UR
H U C, - acir óh'ctt PÁNDýR tónm VERKUR.
VXOMA PR AM ÁLAWDS' \JIKJDUR
4 » Skaric- Ali STÚLA
EKN- AST HUCtAe- HALDlÐ Bt-ÓMJ BViN
FEHLM HVAO
BcRí>- A N öl LÍTIL IfRoKtiR ÚLMUHI TÓWM
fRAUJT LÍruK RÓMi/. T A Lfi
FoR- LipuR Kolmíi pi PA MÁLM- URINN
| BoR E>- I H ALD- 1 16
1 úleipa i SIR BUL- 1 NN
Bókmenntir
Framhald af bls. 5
þekkts fólks, og sjónvarps-
vélarnar eru til staðar hvar sem
kría tyllir niður fæti. Allir
þekkja Hemingway, eða í það
minnsta ímynd hans sem karl-
mennskunnar holdi klæddrar.
Ljóðskáldið góða, Robert Frost,
lagði mikla rækt við almenn-
ingsímynd sína sem hvers
manns hugljúfi, sem klæddi
spaklegar hugsanir í fleyg orð á
býli sínu, en í raun var hann hið
mesta óargadýr í einkalífinu: ill-
kvittinn nöldurseggur, sem
hafði horn í síðu allra sem hann
þekkti og ekki síst nánustu vina
sinna og samherja. J.D. Salinger
er einn fárra rithöfunda, sem
reynt hafa að halda einkalífi
sínu. Um hann ganga þær sögur
fjöllunum hærra að hann sé nú
vitskertur.
Bandaríkjamenn skilja, að
það er eitthvað sérstakt við það
að vera rithöfundur, og þeir
virða, og allt að því dá, góðar
bókmenntir. Hjá þeim sem illa
eru menntaðir og lesa minnst,
færist þessi aðdáun á hug-
verkinu yfir á þann sem skóp
það.
— Nokkur orö um Ijóólist.
Hefur játningaskeiðið tekið
enda?
— Já. Ljóðskáldin fjalla eftir
sem áður um tilfinningar og
hugðarefni hjartans, en nú virð-
ist þörfin fyrir innhverfni vera
að aukast. „Let it all hang out“
er ekki lengur gilt vígorð. For-
vígismenn játningaljóðsins eru
flestir fallnir fyrir eigin hendi.
Sylvia Plath, Ann Sexton, John
Berryman og Robert Lowell.
Ljóðskáldin sem mest láta að
sér kveða nú virðast ekki finna
til sömu örvæntingar og algjörr-
ar firringar og þessi skáld
gerðu, heldur sækjast þau eftir
meiri breidd í verkum sínum,
túlka tilfinningar sem eiga víð-
tækari höfðun. Lífið er víðar en
í dauðanum. Margar konur hafa
orðið mjög þekkt ljóðskáld hin
síðari ár, og það að verðleikum.
Má þar nefna Sylvíu Plath, Ann
Sexton, Adrienne Rich, Denise
Levertov og Diane Wakowski.
— Hvað um kvennabók-
menntir? Nú hafa sumar
bandarískar kvenfrelsiskonur
orðið hcimsþekktar fyrir skrif
sín, en fáir þeirra kvenrithöf-
unda, sem nú skrifa eru þekkt-
ir a.m.k. ekki utan Bandaríkj-
anna.
— Það er rétt að konur hafa
skrifað allmikið um sjálfsvitund
sína og stöðu í þjóðfélaginu. Ég
minni á Betty Friedan: THE
FEMININE MYSTIQUE, Kate
Millet: SEXUAL POLITICS, og
Germaine Greer: THE FE-
MALE EUNUCH. Konur hafa
einnig skrifað um samband sitt
við mæður sínar út frá sálfræði-
legum og þjóðfélagslegum við-
horfum, eins og t.d. Nancy Fri-
day: MY MOTHER, MY SELF,
og færst hefur í aukana að kon-
ur skrifi bókmenntagagnrýni.
Annars er ekki ýkja langt síð-
an konur í Bandaríkjunum urðu
sér meðvitaðar um stöðu sína í
samfélaginu. í Bandaríkjunum
haldast tekjur og mannvirðing
oft í hendur: konur öfluðu lítilla
tekna og því var lítið mark tekið
á þeim. Þær voru innlyksa í hin-
um viðtekna hlutverki sínu, að
annast heimili og geta af sér af-
kvæmi og koma því á legg. Það
var sárt fyrir konur að gera sér
grein fyrir þessu. Sylvia Plath
talar um þann sársauka að vera
kona og ljóðskáld, og sama gerir
reyndar fulltrúi annars minni-
máttar hóps í þjóðfélaginu,
svarta skáldið Langston Hugh-
es: það er sárt að vera ljóðskáld
og svartur. Þær konur sem fyrst
skrifuðu skáldverk um stöðu
kvenna voru reiðar, og oft mjög
barnalegar. Bækur þeirra voru
sjálfsævisögulegar og buðu upp
á lausnir sem vart eru haldbær-
ar: að skilja, snúa baki við fjöl-
skyldunni og hefja skólagöngu í
nýja leik. í Bandaríkjunum vit-
um við ekki enn hvað kona verð-
ur þegar hún verður kona, og
þessi óvissa endurspeglast í
skáldverkum kvenna. Skáld-
verkin einkennast af fantasíum,
dæmisögum og feluleikjum, og
mörg þeirra enda á undarlegan,
óræðan hátt. En margar þessara
kvenrithöfunda eru mjög færar,
og lýsa af nærfærni og trúverð-
lega ýmsum þáttum mannlífins,
sem hingað til hafa legið hjá
garði í bókmenntum.
— Að lokum, margir hafa beö-
ið eftir „The great American
Novel“, meistarasögunni sem
skilgreindi í eitt skipti fyrir öll
hvað það er að vera Banda-
ríkjamaður. Menn bundu vonir
við Norman Mailer, en í síð-
ustu bók sinni snýr hann aftur
til forn-Egypta. Hefur þessi
bók nú þegar verið skrifuð, eða
verður hún aldrei fest á blað?
— Mikið skáldverk er mikið
skáldverk, sama hvar það er
skrifað, og af hverjum. Banda-
ríkjamenn hafa skrifað stór-
kostlegar bækur, og allt útlit er
fyrir að þeir muni halda áfram
að gera það. Bandarískir rithöf-
undar fara ekki varhluta af
þeim umbrotum, sem nú eiga sér
stað í þjóðfélaginu. Fjölbreytni
þess og breytileiki er brunnur,
sem þeir geta ausið úr enda-
laust. Skáldsagan, eins og önnur
form bókmennta, er enn á lífi í
USA og hefur það gott, þakka
þér fyrir.
Bflar
Framhald af bls. 15
bíl, hafa hönnuðirnir orðið að
láta ferska vinda blása um
heilabúið, — það sem kallað er
„brainstorming" á engilsaxn-
esku. Árangurinn virðist líka
vera sannfærandi, nýsköpun frá
grunni sem inniheldur mikið af
nýrri tækni, — vitanlega þaul-
reyndri nýrri tækni. Ein tækni-
nýjunganna er fólgin í mjög sér-
stæðri útfærslu afturáss.
Tækniliðinu hjá DB hefur sem
sagt ekki nægt að hafa um sjö
eða átta misjafnlega þekktar
afturásaútfærslur, að velja sem
notast er við í bílaframleiðsl-
unni í dag. Því var hönnuð ný,
léttbyggð, og að þeirra sögn
mjög fullkomin afturhjólsupp-
henging, sem samanstendur af
fimm stífum og spyrnum sitt
hvoru megin. Útreikningar í
sambandi við álag og krafta sem
verka á hverja af hinum fimm
stífum voru mjög flóknir og því
aðeins mögulegir, að tölva sá um
útreikninginn. Þetta er vitan-
lega dýr lausn á þessu atriði, er
aðeins með þessu móti og öðrum
álíka aðferðum hefur tekist að
halda ófjöðruðum massa í lág-
marki og þægindunum þar með
svipuðum og í þyngri bílunum.
Og það var víst skilyrði fyrir
grænu ljósi á framleiðsluna.
Settu takmarki hefur verið
náð, litli Benzinn er orðinn að
veruleika, og hann er alvöru
Mercedes Benz. En fyrir vikið er
hann dýrari en ódýrasta gerðin
af stærri módelunum, — einmitt
þess vegna. Þrátt fyrir það selst
hann eins og heitar lummur;
kaupendur hafa tröllatrú á
fyrirtækinu, segja væntanlega
við sjálfan sig: „Ja, Benz er nú
alltaf Benz.“
Enn er nýjunga
aö vænta
Ýmislegt bendir til þess að
enn séu ekki öll kurl komin til
grafar, hvað þýskan bílaiðnað
varðar á þessu ári. Hvisast hef-
ur út að Audi sé að leggja síð-
ustu hönd á nýja útgáfu af Audi
200, sem með tilstilli straum-
línulögunar í líkingu við Audi
100, svo og tæplega tvöhundruð
hestafla 5 strokka túrbómótors
mun verða hraðskreiðasti
fjöldaframleiddi fólksbíll heims.
Litlum 232 km á klukkustund
hefur þessari „sjálfrennireið"
tekist að ná í reynsluakstri. —
Þeir hafa gaman af heimsmet-
unum, þeir þarna hjá Audi.
Volkswagen-móðirin lætur
heldur ekki sitt eftir liggja.
Kom fyrr á árinu fram með VW
Polo í nýjum búningi; Polo
Coupé GT, þar sem mótorhönn-
uðunum hefur tekist að lokka 75
hestöfl, út úr 1275 cc slagrými,
án þess að notast við túrbínu.
Ekki slakur árangur fyrir mótor
í fjöldaframleiddum bíl, sem
einnig er mjög sparneytinn. VW
Golf, sem um átta ára skeið hef-
ur sýnt sig í því að vera verðug-
ur arftaki „Bjöllunnar" bæði
hvað vinsældir og gæði snertir,
mun verða kynntur í nýjum
búningi í október á þessu ári.
Hann verður víst eitthvað út-
flattari að sjá, en með því móti
vinnst lægri vindstuðull. Hann
mun hinsvegar halda sínum
köntuðu formum í stórum drátt-
um, eins og aðrar gerðir af VW.
Stundum fær þetta stíleinkenni
hjá VW mann til þess að leiða
hugann að því, hvort verkfræð-
ingarnir í Wolfsburg hugsi
virkilega ferkantað?
jb.