Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1983, Qupperneq 4

IJEIKI.IST
Haustiö 1981 er Rex Harrison
kominn einu sinni enn til Broad-
way í gervi Henry Higgins, hlut-
verkinu sem hann gerði ódauð-
legt í frumflutningnum í My
Fair Lady. „Ég hef aldrei gert
annaö eins,“ sagði Rex Harri-
son, og átti þá viö árslanga leik-
ferð um Bandaríkin með endur-
fædda My Fair Lady, sem síöan
fór á Broadway. „Ætli mér hafi
ekki fundist aö svo margir mínir
líkar væru búnir að leika í öllum
þessum bæjum að það væri yel
til fundiö að gera það sjálfur. Ég
hélt bara ekki að ferðin yrði
svona langdregin. Þetta hefur
verið heillangur róður.“
Harrison, sem varð 73 ára í
mars umrætt ár, stóð sig samt
með prýði. Hann virtist í góðu
formi að sjá hann utan sviðs — í
gulri kasmírpeysu og gráum
flannelbuxum — og hann hlakk-
aði til frumsýningarinnar í Uris
Theatre, Broadway, í ágúst. Þeg-
ar Harrison tekst nú aftur á við
My Fair Lady í hlutverki Higg-
ins (sem færði honum Tony-
leiklistarverðlaunin 1957 og
Óskarinn fyrir kvikmyndina
1964), finnst honum það eins og
endurfundir við gamlan vin, sem
hefur aðeins breyst á árunum
sem hafa liðið. „Mér finnst ég
túlka Higgins svipað og áður,“
segir hann. „En ég geri ráð fyrir
í tilefni sýningar LA á My fair Lady
Rex Harrison
síungur og óþreytandi við Higgins
því að ef maður breytist sjálfur,
breytist hlutverkið líka.
Árið 1956 átti ég í erfiðleikum
heima fyrir. (Kay Kendall, eig-
inkona Rex Harrisons, var að
deyja úr hvítblæði.) Þar af leið-
andi var ég ef til vill mun upp-
stökkari Higgins, en ég er núna.
Nú er ég afslappaðri, hef betri
sjálfsstjórn. Ég held að það sé
hægt að sjá það í sýningunni."
Eitt hefur ekki breyst á þess-
um 25 árum og það er afstaða
Higgins til kvenna. Higgins er
óforbetranleg karlremba, eins
og Georg Bernard Shaw, sem
mótaði skapgerð málvísinda-
prófessorsins fyrir leikrit sitt
„Pygmalion", sem söngleikurinn
My Fair Lady er byggður á.
„Honum er illa við konur," segir
Harrison. „Hann bregst sárreið-
ur við, þegar hann kemst að því
að hann getur ekki án Elísu ver-
ið. Shaw lenti sjálfur í mörgum
frægum ástarævintýrum, en
mér kæmi ekki á óvart, ef það
kæmi í ljós að hann hefði verið
hreinn sveinn, þegar hann dó.“
Harrison finnst að ef Shaw
hefði lifað, hefði hann mót-
mælt því, hve söngleikurinn
er látinn enda vel. „Þótt það
sé ekki gefið í skyn að Elísa
og Higgins muni verða í stöð-
ugri sambúð, bera þau gagn-
kvæma virðingu hvort fyrir
öðru að Iokum. “ Harrison er
sannfærður um það, að sam-
band þeirra hefði haldið
áfram á þann veg að Higgins
notaði Elísu til að snúast
fyrir sig og hún hefði ekki
mótmælt, því henni hefði
fundist hún enn vera að Jæra.
„Ég er viss um það, “ segir
Harrison, „að þau hefðu ekki
hlaupið í næstu kirkju og lát-
ið pússa sig saman. “
Þegar Lerner og Loewe fóru
fyrst fram á það við Rex Harri-
son að hann léki Higgins, hafði
honum aldrei dottið í hug að
taka þátt í söngleik. „Ég reyndi
að syngja bona fide bel canto, en
ég gerði mér fljótlega grein
fyrir því að ég var ekki fæddur
söngvari. Ég reyndi í staðinn að
tala söngvana eins og gömlu
grínleikararnir í revíunum. Það
byrjaði eins og tal, síðan tal með
tóni, svo fór ég að hitta á nót-
urnar, sem ég var að tala á.“
Harrison getur ekki útskýrt,
hvers vegna enginn annar hefur
náð alveg valdi á þessari’tækni.
— „Allt sem ég get sagt, er, að
til að geta gert þetta rétt, verður
maður að hafa meðfædda til-
finningu fyrir hrynjanda."
Rex Harrison var skírður
Reginald Carey Harrison. Faðir
hans vár úr enskri yfirmiðstétt
og framleiddi brynvarnir fyrir
herskip í fyrri heimsstyrjöld-
inni, en móðir hans var úr
' enskri trúboðafjölskyldu í bapt-
istakirkjunni. Þegar hann var
16 ára, breytti hann nafninu
Reginald í Rex, og 16 ára fór
hann að leika með borgarleik-
húsinu í Liverpool og hefur aldr-
ei dottið í hug að gera neitt ann-
að síðan. („Ég geri ráð fyrir að
þetta hafi verið köllun — eitt-
hvað, sem var í blóðinu.") For-
eldrar hans skildu ekki áhuga
hans á leiklistinni, en studdu
hann samt dyggilega. „Þau
hefðu átt að vera hneyksluð, en
voru það ekki. Það sem ég gerði
var frekar byltingarkennt á
þeim tíma.“
Á fyrstu árum sínum sem
leikari í London var Harri-
son öllum stundum í kringum
leiksviðið og fylgdist með
frægustu leikurum þess tíma,
eins og Gerald Du Maurier
og A.E. Matthews. Af þeim
lærði hann hinn sérstaka
óaðfinnanlega leikstíl sinn.
„Þessir leikarar höfðu stór-
kostlega hæfileika fyrir þró-
aðan gamanleik, þeir léku
svo leikandi létt og afslapp-
að,“ sagði hann. „Nú á dögum
skrifar enginn þá gerð af
leikritum, sem þeir léku í,
svo þessi sérkennilegi stíll er
að deyja út nema hjá minni
kynslóð.“
Harrison hefur þó haft tæki-
færi til að leika fjölmörg ólík
hlutverk í timanna rás — „Plat-
onov“ eftir Chekov, „Sesar og
Kleópötru" eftir Shaw, „Henry
IV“ eftir Pirandello og síðast
birtist hann á sviði í New York
ásamt Claudette Colbert í „The
Kingfisher", léttum gamanleik
eftir William Douglas Home. En
þegar litið er yfir leikferil hans
kemur það á óvart að hann skuli
aldrei hafa fengist við stórt
hlutverk í Shakespeare-leikriti
eins og „Hamlet", „King Lear“
eða „Macbeth".
„Eina Shakespeare-leikritið,
sem ég hef leikið í, var smárulla
í Ríkharði þriðja í London á
kreppuárunum upp úr 1930,"
sagði hann. „Það var í fyrsta og
síðasta sinn, sem ég birtist í
Shakespeare-leikriti. Mér finnst
einfaldlega mjög erfitt að ná
tökum á bundna málinu. Það fer
ekki vel við leikstíl minn. Það er
of glæsilegt. John Gielgud hitti
skemmtilega naglann á höfuðið
í sambandi við Shakespeare-
leikrit. Hann sagði að ekki
þyrfti að húgsa um hvert orð
fyrir sig í Shakespeare-ljóði,
maður reyndi bara að hitta á
tilfinninguna í gegnum orðin.
Þetta tilfinningaflæði í gegnum
orð er nokkuð, sem mér hefur
aldrei tekist að sigrast á.“
Harrison, sem átt hefur
sex eiginkonur (þrjár þeirra
leikkonur — Lily Palmer,
Kay Kendall og Rachel Rob-
erts) er nú kvæntur Mercia
Tinker, sem hefur ekkert
Frh. á bls. 16.
skrifstofustörf fyrir neðan virð-
ingu afkomenda svona fínnar fjöl-
skyldu, og móðir hans hafði helst
hugsað sér að leysa fjárhagsvanda
þeirra með því að hann krækti sér
í ríkt gjaforð. Má því nærri geta
að henni hefur orðið nokkuð bilt
við þegar hann gekk að eiga rétta
og slétta blómasölustúlku sem
hækkað hafði í þjóðfélagsstigan-
um við afar sérkennilegar aðstæð-
ur sem voru á allra vitorði.
Hlutskipti ungu hjónanna varð
því að eyða hveitibrauðsdögunum
algerlega blönk, að undanskildum
500 pundum, brúðargjöf til Elisu
frá Pickering ofursta, peningar
sem þó entust lengi meðal annars
vegna þess að Freddy kunni ekki
að eyða peningum, og Elisa klædd-
ist fötum sínum svo lengi sem þau
héngu saman. En auðvitað gátu
þessir peningar ekki enst til eilífð-
ar, og til að gera langa sögu
stutta, þá tóku þau það til bragðs
að tilhlutan Pickerings að setja á
stofn blómabúð þá sem Elisu hafði
svo lengi dreymt um að koma á
fót. Eftir mikið jaml, japl og fuður
var búðin opnuð í forsal járn-
brautarstöðvar nálægt Victoria.
Og hafði nú ekki allt endað vel?
„Nú, hér er síðasta tækifærið
fyrir rómantík. Væri það ekki
afbragð ef þú værir sannfærð-
ur um það að búðin gangi
glimrandi vel, þökk sé persónu-
töfrum EIisu og þeirri þekk-
ingu á viðskiptum sem hún
hafði áður öðlast í Covent
Garden. Því miður. Sannleik-
urinn er sagna bestur. Lengi
bar búðin sig ekki, einfaldlega
vegna þess að Elisa og hann
Freddy hennar kunnu ekki að
reka hana.“
Þetta er allt og sumt. Að sönnu
tók verslunin að ganga betur, en
það var ekki fyrr en þau höfðu
stritað á alls kyns tilgangslausum
verslunarnámskeiðum með byrj-
endum, og að lokum farið að láta
verslunina að mestu sjá um sig
sjálfa. Það er semsagt ekkert róm-
antískt við líf þeirra Elisu og
Freddys. Nema þá að sjálft hið
hversdagslega mannlíf sé allt ein
rómantík. Það er svosem enginn
kominn til með að segja það að
Elisa hefði orðið neitt hamingju-
samari þó að hún hefði farið að
giftast Higgins, og sú spurning
vaknar hvort hún hefði ekki orðið
allt eins hamingjusöm, hefði hún
aldrei kynnst Higgins. Hvað sam-
band hennar við Higgins varðar,
þá lýsa niðurlagsorð þessa kald-
hæðna og bitra, en þó svo mann-
lega eftirmála því ef til vill best:
„En þegar kemur að viðskiptun-
um, að því lífi sem hún lifir í
raunveruleikanum, svo aðskilið
frá draumum og ævintýrum, þá
fellur henni vel við Freddy, en
henni fellur ekki við Higgins og
Doolittle. Galateu fellur aldrei við
Pygmalion. Samband þeirra er of
goðsagnakennt til að vera raun-
verulegt."
Júlí 1934. Shaw á
æfingu á leikriti sínu
„Andrókles og Ijón-
ið“ í útileikhúsinu í
Regent’s Park. Hjá
honum sitja leikar-
arnir Clare Harris
(Megaera) og Arthur
Hambling (Centur-
ion).
4