Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.1983, Blaðsíða 5

unninn texta erum við að skapa
eitthvað sérstakt ...
Gordon Davidsson ákveður að
leikstýra verkinu og sviðsetja
það í Mark Taper-leikhúsinu í
Los Angeles. Eg ákveð að losa
mig við sex óþarfa persónur og
endurskrifa annan þáttinn. Ég
er mjög ánægður með hann, og
ákveð að sýna Bob hann. Ég
hugsa með mér: Hann verður að
tárast, annars hef ég ekki náð
markmiði mínu enn. Þegar ég
kem aftur skömmu seinna, situr
Bob yfir handritinu og grætur.
Undarlegir hlutir gerast
innra með mér: mér finnst ég
vera batnandi maður, ég skrifa
á manneskjulegri hátt. Ég er
með konu mína og börn á heil-
anum, hlýju þeirra ... þörfina
fyrir fjölskyldu. Afstaða mín til
þeirra persóna sem ég er að
skapa hefur breyst. í fyrsta sinn
á æfinni er ég að skapa persón-
ur sem eru að öllu leyti geðfelld-
ar. Hingað til hefur mér verið í
nöp við ákveðin einkenni þeirra
persóna sem ég hef skapað. Ekki
núna.
Þessi breyting á rætur að
rekja til fjölskyldu minnar og til
þeirra sem hafa hjálpað mér
meðan ég var að skrifa leikritið.
Ég hef aldrei borið svo mikla
virðingu fyrir mannlegu eðli áð-
ur. Nú þyrmir hún yfir mig og
ég reyni að skapa persónur sem
eru eins mannúðlegar og þeir
sem í kringum mig eru.
Leikritið slær í gegn í Los
Angeles. Áhorfendur hlæja og
gráta. Þeim líkar vel við persón-
ur leikritsins og eigna sér örlög
þeirra. Áhorfendurnir eru líka
meðvitaðir um að þeir hafa orð-
ið vitni að reynslu sem ekki hef-
ur verið túlkuð áður.
Nú langar okkur til að sýna
leikritið á Broadway í New
York. Broadway þar sem gleði-
leikir og söngleikir slá í gegn?
Hver ætli vilji sjá þar leikrit um
heyrnarlausa konu og mann
með fulla heyrn? Hvað þá held-
ur að taka áhættuna af að svið-
setja slíkt leikrit fyrir fleiri
hundruð þúsund dollara. En sá
fyrirhyggjulausi maður finnst
og við byrjum að æfa. Forsaia
aðgöngumiða hefst og við selj-
um einn miða. Samt virðist eng-
inn hafa áhyggjur, og allra síst
framleiðandinn, þrátt fyrir það
að hann auglýsir leikritið næst-
um ekki neitt. í þessum fáu
Berglind Stefánsdóttir og Sigurður Skúlason á æfíngu í Iðnó. Berglind er sjálf heyrnarskert og talar fíngramál eins og sjónvarpsáhorfendur
þekkja. Þetta er frumraun hennar á sviði en Sigurður er gamalreyndur leikari.
auglýsingum stendur: „sérstæð
ástarsaga". Hvílík sölumennska!
— Rólegur, rólegur, segir fram-
leiðandinn. — Látum fólkið
uppgötva okkur, látum gagnrýn-
endurna uppgötva okkur. Og
það merkilega er að ég treysti
honum.
Frumsýningin veldur okkur
meiri háttar vonbrigðum. Gagn-
rýnandi The Daily News talar í
umsögn sinni um allt annað
leikrit en það sem við sýndum.
Ég óska þess að hann taki sér
annað starf fyrir hendur: gerð-
ist lærlingur í rafvirkjun upp í
sveit og dæi af raflosti ... En
gagnrýnahdi The Times hrósar
verkinu, og sama gera sjón-
varpsstöðvarnar. Samt er ég
ekki ánægður. Mig hafði dreymt
um ástríðufulla aðdáun þeirra á
verkinu ...
Og til að bæta gráu ofan á
svart hefst verkfall hjá almenn-
ingsvögnum New York-borgar
daginn eftir frumsýningu. Það
rignir. En nú gerist krafta-
verkið: fólk kemur gangandi til
þess að sjá „Guð gaf mér eyra“.
Við erum búin að slá í gegn.
Nú er ekkert eftir nema að
vinna til verðlauna, ekki síst
Tony-verðlaunanna. Viku áður
en verðlaunin eru veitt fer ég á
fætur eitt kvöldið og byrja að
æfa móttökuræðuna fyrir fram-
an spegilinn á baðinu.
Vinir mínir segja mér að gera
mér ekki of miklar vonir, en það
er of seint. Ef ég vinn ekki til
verðlaunanna, verð ég fyrir
mestu vonbrigðum æfi minnar.
Ég er taugaóstyrkur kvöldið
sem afhending verðlaunanna fer
fram. En þegar ég er sestur í
salinn meðal allra þeirra, sem
þrá svo heitt að vinna, róast ég.
Þegar verðlaunin fyrir bestu
leikstjórn eru veitt öðrum en
Gordon, þyrmir yfir mig og ég
þykist viss um að við förum héð-
an slypp og snauð.
En svo vinna báðir aðalleik-
ararnir verðlaun fyrir leik sinn
og eitt augnablik er ég hræddur
um að leikrit mitt verði munað
fyrir stórkostlega frammistöðu
þeirra einna saman. En þegar
þau standa saman á sviðinu, Bob
og Phyllis, og hann túlkar mál
hennar fyrir framan okkur og
þrjátíu milljón áhorfendur,
flæðir undrun yfir ást mína til
þeirra og ég hugleiði hvað við
höfum gert sem svo gjörbreytir
lífi okkar allra.
Svo kemur leikarinn James
Earl Jones fram á sviðið og til-
kynnir verðlaunin fyrir besta
leikrit ársins. Konan mín faðm-
ar mig og ég svíf upp að sviðinu.
Mér finnst ég sé á leiðinni þang-
að enn.
áratug. Svíum þykir ekki heppi-
legt að úthverfabæirnir verði
mikið fjölmennari. Landrými er
nóg til að byggja nýjar smáborg-
ir. Við höfuðborgina eru þær svo
tengdar með vel skipulögðum
neðanjarðargöngum. Við erum
tuttugu mínútur á leiðinni niður
í miðborg. Mánaðarkort fyrir
okkur hjón, sem gildir í öllum
vögnum innan borgarmarkanna,
kostar samtals eitt hundrað og
áttatíu krónur. Ég fæ mikinn af-
slátt vegna aldurs.
Rinkeby er eitt af stúdenta-
hverfum Stokkhólms, eflaust
eru því miklu fleiri búsettir hér
allt árið en taldir eru á skýrsl-
um. Þetta fólk fer snemma að
heiman á morgnana og kemur
seint á kvöldin, margt af því hef-
ur ung börn á barnaheimilum og
í barnaskólum. Við búum í stúd-
entabústað í fjölbýlishúsi, höf-
um tvö þokkaleg herbergi að
stærð og búnaði, ekkert sameig-
inlegt með öðrum nema þvotta-
hús. Hér ríkir kyrrð og ró. Við
horfum á sjónvarpið öll kvöld.
Þó að þessi byggð sé álíka fjöl-
menn og Kópavogur, þar sem við
höfum átt heima í rúm 30 ár,
gæti ég trúað að ummál hennar
sé ekki meira en fjórðungur
okkar heimabæjar. Hér er allt
þrautskipulagt. Flest eru húsin
stór og há, en þó með eðlilegri
tilbreytni í útliti og gerð, hvergi
eru t.d. slík hamrabjörg í húslíki
sem einkenna miðbæ okkar,
mörgum til hrellingar. Stokk-
hólmsráðamenn áttu, og eiga
enn, skógivaxnar hæðir og sveit-
ir, þar sem skiptast á víðir vellir
og vötn, ásar og víkur. Þetta er
allt notað til augnayndis, eftir
því sem tök eru á. Hér höfum við
þó ekki blessaðan sjóinn og
fjalladýrðina, sem skreytir
Kópavog.
Kannski minna þessir byggða-
kjarnar hér meir á Breiðholtið
en Kópavog. En sá er munurinn
helstur, að hér er landrýmið á
sléttlendinu nóg og ekki þarf að
fara upp í fjalllendi og heiðar,
þar sem er mikill blástur og
kuldi. Hjá okkur veldur reyndar
oft íhaldssemi, skipulagsleysi,
sérhagsmunaheimska og pólitísk
sérviska, bæði til hægri og
vinstri. Venjulegir kjósendur
skilja þetta ekki og geta víst
ekki breytt því.
íbúar Rinkebæjar komast af
með undarlega lítið miðbæj-
arhverfi. Það er svona álíka
stórt og Austurvöllur. Þar eru
nokkrar stórverslanir, apótek,
heilsuverndarstöð, pósthús og
ferðamiðstöð, gæti trúað því, að
enginn þyrfti að labba meir en í
tíu til fimmtán mínútur, flestir
örstutt. Við heimsóttum strax
bókasafnið. Það er nú ekki gott
fyrir okkur. Miðað við þarfir
nærri hundrað þjóðflokka og
ekki mikil þögn ríkjandi. Ég er
vanur að nota svona utanferðir
til þess að reyna að fylgjast með
því, sem hér er að gerast í ljóða-
gerðinni og þó ekki síður að lesa
þýdd ljóð hvaðanæva. Ég fæ nóg
af bókum á söfnum í Stokk-
hólmi.
Við göngum alltaf sömu stíg-
ana að heiman og heim. Einn
daginn mættum við gamalli
konu, og satt að segja varð okkur
starsýnt á hana löngu áður en
hún nálgaðist. Hún gekk upp dá-
litla brekku og ók á undan sér
barnakerru, nokkurskonar
blæjuvagni, og við sáum í dökkt
höfuð á hreyfingu. Hún var með
ól í annarri hendinni. Hún hefur
líklega tekið eftir forvitnislegu
góni okkar, þótt við reyndum að
fela það.
— Sjáið, sagði hún, og brosti
eins og ung móðir, gömul og
hrukkótt konan. Er hann ekki
fallegur? Hún dró, eins og það
væri fiskur, kettling upp úr
kerrunni. Hann gat verið
tveggja eða þriggja mánaða,
kolsvartur og gljáandi, augu
hans ljómuðu. — Systurdóttir
mín gaf mér hann. Ég hafði allt-
af áöur átt hunda. Þann fyrsta
eignaðist ég 1911.
Hún hafði ólina á kisu, svo að
hún stykki ekki frá henni. Allur
var varinn góður. Við gátum
hræsnislaust dáðst að kettinum
og það gladdi gömlu konuna.
Þegar hún kvaddi okkur bros-
andi, sagði hún dálítið íbyggin:
— Það er hann sem stjórnar.
Jón úr Vör
5