Lesbók Morgunblaðsins - 28.04.1984, Blaðsíða 14

Rafeindatækni
að hætti BMW
EFTIR JÓN B. ÞORBJÖRNSSON
lestir sem kunnugir eru möguleikum á
notkun rafeindatækninnar eru á einu máli
um kosti hennar fyrir bílaframleiðslu nú-
tímans. Helstu kostirnir eru áreiðanlega
starfsemi, minna slit, minni fyrirferð og
Flaggskipið í flota
Bayerische Motor
Werke, BMW 745i. Með
þessum bíl, sem búinn er 3,5
lítra mótornum með forþjöppu,
má fi allan þann rafeindabúnað
sem BMW hefur upp á að bjóða í dag.
I’essi tvö „há-
lendislínurit“ sýna
muninn á nákvæmni
kveikjustillingar, eftir því hvort
hún fer fram á vélrænan hátt með undir-
þrýstings- og miðflóttaaflskveikjuflýtingu (t.v.)
eða er reiknuð út með hjilp rafeindatækninnar (t.h.).
Zðndwinkel
r rv*
Myndin sýnir búnað-
inn með örtölvunni
ásamt Ijósaröðinni,
sem segir til um
hvenær tími er kom-
inn til olíuskipta eða
yfirferðar á bílnum.
minni þyngd heldur en mekaník gærdags-
ins bauð upp á. Stærsti kosturinn felst þó í
því, að með hjálp rafeindatækninnar má í
dag framkvæma hluti sem enginn lét sér
koma til hugar fyrir fáeinum árum að
framkvæmanlegir væru.
Framþróun rafeindatækninnar hefur
verið mjög ör á undanförnum árum og
stöðugt eru fundin ný verkefni fyrir hana
til að glíma við, hvort sem hún fer þar inn
á nýjar brautir eða leysir eldri tækni af
hólmi. Ef nefna skal einn bílaframleið-
anda sem öðrum fremur hefur kynnt sér
og nýtt sér möguleika rafeindatækninnar
á skynsamlegan hátt, verður líkast til Bay-
erische Motoren Werke fyrir valinu. Þótt
BMW teljist ekki til hinna stærri bíla-
framleiðenda í heiminum, ekki einu sinni í
Þýskalandi, hefur það ávallt verið metnað-
armál fyrir þá að vera meðal fremstu í
flokki þeirra sem láta háþróaða tækni
verða sér til framdráttar.
ÖRYGGI, HAGKVÆMNI
OG ÞÆGINDI
Rafeindatækni í bílaiðnaði hefur þrjú
meginnotkunarsvið þar sem kostir hennar
koma greinilega í ljós. Hún eykur á öryggi,
hagkvæmni í rekstri og þægindi. Borðtölv-
an, sem fáanleg er með flestum gerðum
BMW og innfelld er í mælaborðið, samein-
ar alla þessa þrjá þætti. Helsti öryggis-
þátturinn er sjálfvirk viðvörun við ísing-
arhættu ef útihitinn fer niður fyrir 3°C.
Einnig er þjófavarnarkerfi tengt tölvunni,
sem lætur bæði í sér heyra og lokar fyrir
bensínaðfærsluna ef ákveðin talnaröð eða
dulmálslykill er ekki gefinn inn í tölvuna
áður en bíllinn er gangsettur.
Ekki er hægt að segja að borðtölvan
virki beinlínis bensínsparandi, en óbeint
getur hún þó leitt til lægri rekstrarkostn-
aðar. Því ef þess er óskað, sýnir hún með-
aleyðslu á ákveðinni ekinni vegalengd.
Einnig gefur hún ljósmerki ef meðaleyðsl-
an fer yfir ákveðið hámark sem ökumaður
hefur stimplað inn í upphafi ferðar. Sömu-
leiðis kviknar viðvörunarljós ef farið er
yfir ákveðin hraðamörk sem ökumaður
hefur áður slegið inn sem hámarkshraða.
Margvísleg þægindi má hafa af slíkri
borðtölvu, ef maður kærir sig á annað borð
um slíka hluti. Það má t.d. „spyrja" hana
um fjarlægð til fyrirfram gefins ákvörð-
unarstaðar og væntanlegan komutíma til
þessa staðar miðað við meðalhraða frá
upphafi ferðar; það má fá tímann uppgef-
inn og þar fram eftir götunum. Það sem
persónulega vekur þó mestan áhuga minn
í þessu sambandi er hljóðmerki, eins konar
„díng“, sem hægt er að stilla tölvuna inn á
að gefa frá sér. Á þann hátt má láta hana
minna sig á eitthvað eftir ákveðinn tíma.
Stundum hefði verið gott að hafa svona
apparat til að ýta við sér þegar komið var
að Markarfljótsbrúnni eftir langa og beina
kaflann vestan við hana. — Stundum voru
menn svolítið þreyttir á leiðinni í Mörkina
hér á árum áður eftir baráttu við brotin
drif og bilaða vatnskassa fram undir það
síðasta ...
Aðrir notkunarmöguleikar rafeinda-
tækninnar — svo vikið sé aftur að alvar-
legri, en ekki endilega huglægari málefn-
um — eru fólgnir í ABS-hemlakerfi
(Anti-Blockier-System). Það veldur því að
hjól læsast ekki við nauðhemlun, en það
auðveldar ökumanni að halda stjórn á
bílnum við hættulegar aðstæður. Til ör-
yggisatriða telst einnig „activ check contr-
ol system", sem kalla mætti sívirkt viðvör-
unarkerfi. Það gerir viðvart ef eitthvað af
öryggisbúnaði bílsins virkar ekki sem
skyldi og vaktar auk þess kælivatnshæð,
vatnshæð í rúðusprautugeymi og olíuhæð
á mótor þegar hann er í gangi.
Fyrir tilverknað rafeindatækninnar
geta þeir sem nú aka um í nýjum
BMW-lystivögnum notið fullkominnar
hitajöfnunar, því rafeindastýrð miðstöðv-
arstilling heldur innihitanum stöðugum
án tillits til breytinga á mótor- eða
lofthitastigi. Og viss þægindi eru einnig
fólgin í rafeindastýrðum hraðamæli, þar
sem hann vinnur fullkomlega hljóðlaust og
losar mann þar að auki við slitnar hraða-
mælissnúrur og skemmda barka. Skynjari
í afturdrifi sendir boð til hraðamælis um
snúningshraða afturöxuls, sem segir til
um ökuhraðann. Þar með verða mismun-
andi hraðamælisdrif í tengslum við mis-
munandi drifhlutföll óþörf. Aðeins breyt-
ing á stærð hjólbarða getur valdið skekkju
í hraðamælinum.
„MOTRONIC“ FRÁ BMW
Ónefndur er einn þáttur rafeindatækn-
innar til aukinnar rekstrarhagkvæmni.
Um leið er það sá þáttur sem BMW nýtir
sér hvaö mest og þar sem BMW nýtur sín
hvað best. Með því að leggja sérstaka rækt
við þennan þátt hefur BMW tekist að laga
bíla sína aö kröfuin samtímans um spar-
neytni miðað við stærð bílanna, án þess að
það hafi komið niður á snerpu þeirra. Til-
tölulega einfaldur er sá búnaður sem gefur
upp augnabliks bensíneyðslu bílsins. Þar
nægir örtölvunni að lesa ökuhraðann og
bensínnotkunina (opnunartími innspýt-
ingarventlanna) á hverju augnabliki, og
um leið liggur útkoman fyrir, sýnd í lítrum
á 100 km. Einnig er rafeindastýrð bensín-
innspýting tiltölulega einfalt fyrirbæri.
Nýjung í því sambandi er, að þegar bíllinn
er látinn „halda við“ niður brekku eða
þ.u.l. og ef snúningshraði mótors er meiri
en 1200/mín. lokast sjálfkrafa fyrir að-
færslu eldsneytis til mótorsins. Það eitt
hefur 3—5% eldsneytissparnað í för með
sér.
Eitthvað flóknari er búnaðurinn sem
segir til um hvenær endurnýja þarf olíuna
á mótornum eða fara með bílinn í kíló-
metraskoðun. Þættirnir sem hafa áhrif á
það eru snúningshraði mótors, hitastig
hans og ekin vegalengd bílsins. Þessa
þætti telur tölvan saman með aðstoð
skynjara og leggur á minnið. Með hliðsjón
að þeim gefur hún síðan til kynna þegar
kominn er tími til að skipta um olíu eða
yfirfara bílinn að hennar mati. Það hefur
sýnt sig að meðalvegalengd milli olíu-
skipta hefur á þennan hátt aukist um tæp
35%; úr 7500 km í 10500 km.
Toppurinn á tækninni er svo fólginn í
„Motronic" sem er að finna í öllum dýrustu
útgáfunum af BMW. Með „Motronic"
(Motor-Elektronic) er átt við samhliða
stýringu kveikjutíma (kveikjuhorns) og
eldsneytismagns inn á mótorinn. Þaö er
örtölva sem stjórnar þessum tveimur þátt-
um í samræmi við öll þau atriði sem varða
gang mótorsins; snúningshraða, álag, hita-
stig o.s.frv. Auk þess tekur tölvan loft-
þrýsting og lofthita inn í dæmið með þar
til gerðum skynjurum. Þessi atriði leggur
hún til grundvallar við stjórnunina á af-
köstum mótorsins og á þennan hátt er séð
fyrir að nýtni mótorsins sé stöðugt eins
mikil og kostur er með tilliti til aðstæðna.
Einnig fæst hreinna afgas og þýðari gang-
ur í mótorinn með þessu móti. Áður en
Motronic-örtölvan er tekin í gagnið er hún
forrituð í samræmi við ákveðið þriðju
víddar „hálendislínurit" sem er myndað af
álagi mótors annars vegar og snúnings-
hraða hins vegar. Þetta línurit gefur upp
þann kveikjutíma sem fræðilega séð er
hagkvæmastur. Örtölvan hefur yfir 256
mismunandi minniseiningum að ráða, sem
er margfeldið af 16 fastsettum punktum
fyrir mismunandi snúningshraða og öðr-
um 16 fyrir mismunandi álag. Þetta gefur
kost á 256 grunnstillingarpunktum fyrir
kveikjuna, sem hitastig og aðrir áhrifa-
valdar geta síðan hliðrað til í heild sinni.
Vegna hins gífurlega reiknihraða tölvunn-
ar nær hún að endurskoða stillinguna við
hvern snúning mótors og laga þannig
kveikjutímann og eldsneytismagnið stöð-
ugt að breyttum aðstæðum.
Hvað framtíðina varðar, telja verkfræð-
ingar BMW að aukin notkun rafeinda-
tækni í bílaiðnaði sé fyrst og fremst bund-
in við hönnun hentugra skynjara. Með
þróun þeirra mun verða hægt að notast við
rafeindatæknina mun víðar heldur en nú
er gert, og segja meðal annars til um raun-
verulegt ástand flestra mikilvægra siit-
hluta bílsins. Það mun þá leiða til enn
aukins öryggis og meiri hagkvæmni í
rekstri bíla í framtíðinni.
— jb.