Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1984, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1984, Blaðsíða 11
Listahátíð 1984 Philharmonia Einn af hápunktum Listahátíðar verður leikur þessarar frægu hljómsveitar nú um þessa helgi, en hún var stofnuð í London í stríðslokin og á að baki fleiri hljómplötuupptökur en nokkur önnur sinfóníuhljómsveit EFTIR HALLDÖR HANSEN LÆKNI að er ekki á hverjum degi, að ein fremsta og viðurkenndasta sinfóníuhljómsveit heims gistir ísland. En nú ber svo við, að hljómsveitin „Philharmonia" er væntanleg á listahátíð í Reykjavík á næstunni og á vafalaust eftir að gleðja eyru hinna fjölmörgu, sem hafa mætur á sígildri tónlist. Mörgum kann að þykja nafnið „Philharmonia" heldur snubbótt og stuttaralegt, en það á sína sögu og hana merkilegri en halda mætti eftir nafninu einu. Hljómsveitin „Philharmonia" er samt engan veginn ein af elztu hljómsveitum álfunnar. Hugmyndin að henni fæddist í síðari heimsstyrjöldinni í kollinum á Walter Legge, sem var mikill tónlistarjöfur og hafði feiknarleg áhrif á allt tónlistarlíf á Bretlandseyjum áratugum saman, enda þótt hann væri ekki menntaður tónlistarmaður. Walter Legge er nú látinn fyrir nokkru, en hann var langa lengi starfsmaður EMI hljómplötu- fyrirtækisins og auk þess aðstoðarmaður Sir Thomas Beecham við stjórn Covent Garden-óperunnar á árun- um fyrir síðustu heimsstyrjöld. í stríðslok áttu hljómsveitir á Bretlandseyjum erfitt uppdráttar. Herskyldan dró margan tónlistarmanninn út á vígvöllinn og blóðtaka í röðum tónlistarmanna sem annarra var mikil. Walter Legge gerði sér þegar á stríðsárunum grein fyrir því, að skortur mundi verða á góðum hljóðfæraleikurum, en taldi þó að nægilegur fjöldi frábærra fagmanna myndi vera fyrir hendi til að stofna fyrsta flokks hljómsveit í Lundúnum, svo fram- arlega sem stefnt væri að því að stofna eina einustu hljómsveit en ekki margar. Sú hljómsveit gæti orðið á heimsmælikvarða og samkeppnisfær við það bezta sem gerðist í heiminum. Fyrirmyndin, sem Walter Legge sá fyrir sér, var sinfóniuhljómsveit Vínarborgar, en hún er sem kunnugt er að hluta til óperuhljómsveit, auk þess sem hún sér Vínarbúum fyrir reglubundnum sinfóníu- tónleikum að aðalstarfi. Walter Legge hafði verið mjög óánægður með hljómsveit Covent Garden-óperunnar á árunum fyrir heimsstyrjöldina og taldi réttilega, að góð hljómsveit væri undirstaða fyrsta flokks óperuflutnings eins og reyndar alls þess tónlistarlífs, sem fæst við sígilda tónlist. Það hvarflaði ekki annað að honum en hann sjálfur og Sir Thomas Beecham mundu taka upp þráðinn sem stjórnendur Covent Garden-óperunnar aftur, þegar hún lyki upp dyrum sínum eftir stríðslok, en henni var lokað öll stríðsárin. En margt fer öðru visi en ætlað er og þegar þar að kom var það austurríski hljómsveitar- stjórinn Karl Rankl, sem settur var yfir Covent Gard- en-óperuna en Sir Thomas Beecham og Walter Legge fengu hvergi að koma nærri. Þetta varð hins vegar til þess, að Walter Legge var á lausu til að snúa sér af alefli að stofnun hljómsveitar- innar auk þess sem hann lét hendur standa fram úr ermum við að leita uppi nýja listamenn á meginlandi Evrópu fyrir EMI-hljómplötufyrirtækið og endurnýja samninga við listamenn, sem fyrirtækið hafði misst samband við á stríðsárunum. Einn af þessum nýju lista- mönnum var söngkonan Elisabeth Schwarzkopf, sem síðar varð eiginkona Walter Legge og það er hennar verk, að frásögn Walter Legge um stofnun og starf hljómsveitarinnar „Philharmonia“ komst á prent. Hljómsveitin „Philharmonia" hélt fyrstu tónleika sína í októbermánuði árið 1945 í Kingsway Hall í Lund- únum undir stjórn Sir Thomas Beecham, sem var á lausu af sömu ástæðu og Walter Legge, auk þess sem hann var nýkominn aftur til Bretlandseyja frá Banda- ríkjunum. Sigur hljómsveitarinnar var algjör og Sir Thomas Beecham hinn ánægðasti. Hann hafði lýst því yfir, að hann ætlaði að hverfa aftur til Bretlandseyja til að stofna hljómsveit og þótti nú sem hljómsveit hefði lagst upp í hendur sér. Hins vegar kvað hann nafnið „Phil- harmonia" með öllu ómögulegt. Því yrði að breyta í eitthvað, sem gengi betur í áheyrendur, ella væri hljómsveitin fyrirfram dauðadæmd. Sir Thomas Beech- am var ekki vanur því, að honum væri mótmælt, en stundum hittir skrattinn ömmu sina, og svo fór að þessu sinni, því að Walter Legge var jafnstaðráðinn í því að halda nafninu óbreyttu á hverju sem gengi og við það sat. En ágreiningurinn var miklu dýpri en hvað varðaði nafnið eitt. Walter Legge vildi heldur ekki, að hljómsveitin hefði fastan stjórnanda og vildi einnig geta ráðið tónlistarmenn og sagt þeim upp aftur eftir geðþótta. Hann var sannfærður um, að einn falskur tónn gæti eyðilagt heildaráhrif hljómsveitarinnar og óttaðist að fastur stjórnandi mundi setja um of sitt persónulega mót á hljómsveitina og ræna hana þar með þeim sveigjanleika og aðlögunarhæfni sem hún þyrfti til að vera gjaldgeng á alheimsmarkaðinum. f þessum átökum bar Walter Legge fullan sigur af hólmi, þótt hann yrði nokkru seinna að gera ýmsar tilhliðranir eins og t.d. að greiða beztu hljóðfæraleikur- unum eitthvað fast til að halda þeim í hljómsveitinni. En að öðru leyti hafði Walter Legge litla trú á lýðræð- islegum vinnubrögðum á sviði tónlistarinnar og trúði því einlæglega, að enginn hljóðfæraleikari mundi leggja sig fram af lífi og sál til lengdar, nema hann ætti stöðugt á hættu að missa atvinnuna. Hins vegar vildi hann gera stöðurnar í hljómsveitinni eftirsóknarverðar bæði frá listrænu og peningalegu sjónarmiði. Það er altalað, að hljómsveitin „Philharmonia" hafi í raun verið stofnuð til að annast hljóðritanir fyrir EMI- hljómplötufyrirtækið í Lundúnum. En Elisabeth Schwarzkopf, ekkja Walter Legge, hefur borið harðlega á móti þessu og segir hljómsveitina hafa verið stofnaða fyrst og fremst til að annast tónleikahald. Annað hafi verið til að halda henni fjárhagslega á réttum kili. Og víst er að hljómsveitin átti erfitt uppdráttar fjárhags- lega, þangað til ágóði af hljóðritunum fór að berast aftur heim til föðurhúsanna og til að drýgja tekjurnar og skapa næga atvinnu vann hljómsveitin sleitulaust að hljóðritunum og jafnvel að kvikmyndum. Um tíma bjargaði það fjárhagshliðinni að Maharajahann af Mys- ore hafði óbilandi áhuga á tónlist rússneska tónskálds- ins Nicolai Medtner og vildi allt til vinna til að tónlist hans yrði hljóðrituð. Maharajahann var ungur, bráð- músíkalskur og vellauðugur og lét tilleiðast að styrkja hljómsveitina fjárhagslega til að koma áformum sinum i gegn. En þetta var þó skammgóður vermir og fjárhag- urinn komst ekki á verulega fastan kjöl fyrr en systur- fyrirtæki EMI „Angel Records", var stofnað í New York undir stjórn Dario Soria og hljóðritanir hljómsveitar- innar fóru að seljast eins og heitar lummur á risamark- aði Bandaríkjanna. Á fyrsta starfsári sínu lék hljómsveitin „Philharm- onia“ undir stjórn Issay Dobrowen, Alceo Galliera og Paul Kletzki auk Sir Thomas Beechams og árið 1947 var Herbert von Karajan. Vínarhljómsreitinni. Það markaði þáttaskil fyrir Philharmoniu, þegar hann ákvað að skipa henni á bekk með LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 9. JONÍ 1984 1 1

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.