Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1984, Page 2

Si
afsKektii
elárdalur í Ketildala-
hreppi í Arnarfirði telst
| ekki beint í alfaraleið;
fáir hafa komið þangað í
afskektina, en þeim mun fleiri
þekkja staðinn af afspurn og
myndum, bæði í sjónvarpi og
blöðum. Þar skal fyrst frægan
nefna Gísla í Uppsölum, sem
varð þjóðfrægur maður í einni
svipan eftir sjónvarpsþátt. í
annan stað hefur kempan
Hannibal Valdemarsson gert
garðinn frægan; hann bjó þar og
lýsti Selárdal eftirminnilega í
stikluþætti Ómars Ragnarsson-
ar.
Sá þriðji og sá sem hér verður
lítillega minnst, sr Samúel
Jónsson, bóndi og listamaður,
sem látið hefur eftir sig sérstæð-
ar minjar í Selárdal. Samúels er
minnst núna vegna þess að hann
hefði orðið 100 ára í sept., en hann
lézt 1969. Hann var af vestfirzk-
um úppruna, en af búskap hans
fara litlar sögur; hann bjó þó
víðar en í Selárdal og eignaðist
þrjú börn með ráðskonu sinni,
sem öll dóu í æsku. Hugur Sam-
úels hefur ugglaust staðið til
nefndin vildi ekki láta hana í
Selárdalskirkju. Kirkjan er með
laukturni og útskotum og mun
Samúel að mestu hafa lokið við
hana, en það ótrúlegasta er, að
Samúel bar alla mölina sem
þurfti í steypuna á bakinu neðan
úr fjöru. Hann virðist hafa verið
tilbúinn til að leggja á sig ýtr-
asta erfiði til þess að koma alt-
aristöflunni sinni í verðugt hús
og það hefur verið stór stund,
þegar hann festi upp myndina í
kórnum. En óupphitað hús er
ekki hentugt til geymslu á mál-
verki og svo fór, að myndin lá
undir skemmdum. Það var verk
Hannibals Valdemarssonar að
bjarga henni og koma henni í
varðveizlu á Listasafn ASf.
Þar er nú einnig varðveittur
hluti af líkani því, sem Samúel
smiðaði af Péturskirkjunni í
Róm; einnig það hafði skemmst.
Hann gerði fleiri líkön, m.a. af
austurlenzku musteri og þessum
likönum svo og málverkum sín-
um ætlaði hann stað í sérstöku
tveggja hæða steinhúsi, sem
hann byggði við hliðina á kirkj-
unni — og hafði sama hátt á:
Samúel Jónsson í Selirdal.
Ljósm. Hannea Pilaaon.
Ustamaður
Bar mölina á sjálfum sér neðan
úr fjöru.
Eins og sjá má af myndinni
hefur þetta verið allstórt hús og
varla nokkur von að bóndinn í
Selárdal hefði bolmagn til að
fjármagna slíkar framkvæmdir
einsamall. Svalir, sem áttu að
vera utanmeð húsinu, eru rétt á
byrjunarstigi og allt ytra útlitið
ber þess vott, að Samúel hafi
hvorki enzt fjármunir né ævi-
dagar til að ljúka verkinu.
í fáum orðum sagt: Verk Sam-
úels í Selárdal eru talandi tákn
um mann, sem reynir það
ómögulega eins og ekkert sé
sjálfsagðara, og það á einhverju
afskekktasta byggðu bóli, sem
fundið verður á landinu.
Einn af vinum og aðdáendum
Samúels á Vestfjörðum, Jón Kr.
Ólafsson á Bíldudal, hefur beitt
sér fyrir því að Samúel verði
reistur veglegur minnisvarði úr
stuðlabergi á leiði hans í Selár-
dalskirkjugarði. Hefur Jón að
eigin frumkvæði gefið út lit-
prentað kort með málverki af
Samúel og verkum hans í Sel-
árdal til að kosta minnisvarð-
ann, en áður hafði Jón beitt sér
fyrir minnisvarða um Mugg á
Bíldudal með miklum dugnaði.
Verður víst að teljast fátítt að
menn kosti til verulegum tíma
og fjármunum til að halda á lofti
minningu genginna listamanna
á sínum heimaslóðum sem Jón
Kr. Ólafsson.
En Vestfirðingar þurfa að
taka á með Jóni í þá veru að
halda minningu Samúels í Sel-
árdal lifandi. Það yrði bezt gert
með bamshjarta
100 ára minning Samúels í Selárdal
Það sem eftir stendur af rerkum Samúels í Selárdal. Kirkjan til bægri og listasafnið til vinstri. Allt
steypuefni bar hann i sjilfum sér neðan úr fjöru.
Líkan af Péturskirkjunni
eftir Samúel.
annars en búskapar; hann hlýtur
að teljast sígilt dæmi um al-
þýðulistamann, sem átti sér
draum. Sú saga var ágætlega
sögð í Lesbókinni fyrir 8 árum,
— það gerði raunar Hannibal
Valdemarsson, sem minntist
þessa nágranna síns frá Selár-
dalsárunum og nefndi hann þar
„Listamann með barnshjarta".
Eins og margir góðir lista-
menn hafði Samúel varðveitt
barnið í sjálfum sér, — og til
voru þeir sem afgreiddu alla
listræna viðleitni Selárdals-
bóndans sem barnaskap, meira
að segja hlægilegan barnaskap.
Samúel fékkst við málverk og
hefur m.a. látið eftir sig altaris-
töflu, sem nú er varðveitt í
Listasafni ASÍ og var hún á
Kirkjulistarsýningunni á Kjar-
valsstöðum 1983. Hún sver sig í
ætt við sambærileg verk annarra
alþýðulistamanna, sem ráðast á
garðinn, þar sem hann er óneit-
anlega nokkuð hár.
En það er þó öllu fremur það
sem Samúel hefur látið eftir sig
í Selárdal, sem vekur bæði undr-
un og aðdáun. Þar er draumur
Selárdalsbóndans, að hluta í
steinsteypu, en því miður að
hluta í öðrum forgengilegri efn-
um. Þar er m.a. eftirmynd Sam-
úels af ljónagarðinum í Al-
hambra á Spáni — allt úr
steinsteypu en því miður niður-
brotið og nálega ónýtt. Einnig
kirkja, sem Samúel byggði utan
um altaristöfluna, þegar sóknar-
Minningarsteinn um listamann-
inn, sem Jón Kr. Ólafsson hefur
látið gera i leiðið í Selárdals-
kirkjugarði.
með því að viðhalda sjálfu minn-
ismerkinu um drauminn: Kirkj-
unni, listasafninu og ljónagarð-
inum. Kannski mætti þá láta
þann draum Samúels rætast, að
verk hans yrðu til frambúðar á
þessum stað. Eitt sinn hélt Sam-
úel málverkasýningu á Bíldudal;
lengra út í heiminn hætti hann
sér ekki til þeirra hluta. Vest-
firðingar ættu að safna þessum
myndum saman í listasafnið í
Selárdal — og ef til vill ein-
hverju öðru, sem verðugt væri að
varðveita — og sjá sóma sinn í
því að fullgera og halda við því,
sem Samúel Jónsson dreymdi
um og reyndi að koma á fót.
Það ætti varla að standa í
heilum landsfjórðungi.
Gísli Sigurðsson
2