Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1985, Blaðsíða 10

— Áreiðanlega, þær eru einhvers staðar
til og eru byggðar á erlendum fyrirmynd-
um.
— Hvað má til dæmis ýkja mikið í aug-
lýsingum?
— Því get ég ekki svarað.
— Það hefur þótt siðleysi að segja ein-
hverja vöru fortakslaust betri en aðra,
sem nefnd er með nafni. En nú má sjá í
sumum erlendum blöðum, bandarískum til
dæmis, að þetta er miskunnarlaust gert.
— Ég hef samt ekki orðið var við, að
þannig sé auglýst hér.
— Er hægt að segja, að eitthvað sé
bezt?
— Það má vera, ef hægt er að sanna það
áþreifanlega með einhverskonar mælingu.
Annars ber að forðast að nota lýsingarorð
í hástigi. Sumar vörur eru þannig í eðli
sínu; súkkulaði til dæmis, að við getum
aldrei sannað, að einhver ein tegund sé
betri en önnur.
— Fer ekkert í taugarnar á þér í auglýs-
ingum, til dæmis í sjónvarpinu?
— Jú, svo sannarlega. Oft fer eitthvað í
taugarnar á mér vegna þess að mér finnst
það ekki nógu vel gert frá sjónarmiði fag-
mennskunnar; það er ekki nógu „prófessj-
ónelt" eins og stundum er sagt. Svo verður
maður einfaldlega hundleiður á sumum
auglýsingum með tímanum.
— Fara þær þá ekki að verka öfugt; fær
maður þá ekki líka ofnæmi fyrir vörunni,
sem verið er að auglýsa?
— Sumir sérfræðingar segja, að þá sé
árangurinn fenginn. Það hefur komið í
ljós, að góður árangur næst í sölumennsku
vegna þess arna. Eitthvað sem búið er að
jagast á og gera alla leiða á, selzt samt
mjög vel. Það er sagt vera vegna þess, að
þegar fólk kemur inn í verzlun, þar sem
óteljandi hlutir fást man það samt eftir
þessu, sem svo kyrfilega hafði verið aug-
lýst; sá hlutur er svo vel prentaður í heila-
börkinn.
Pétur Halldórsson útbýr auglýsingar
fyrir hvern þann, sem dettur inn úr dyrun-
um, en umfram allt fyrir fasta viðskipta-
vini. Vinnudagurinn vill verða langur, —
og verkefnin eru æði oft tekin með heim.
Ekki sjálf vinnan á teikniborðinu, heldur
hugmyndalega hliðin. í nútímaauglýsinga-
gerð eru hugmyndir kjarni málsins, sjálf
þungamiðjan. Pétur telur að gerð texta í
auglýsingu sé bæði erfiðasta og þýð-
ingarmesta hlið málsins og nú er textagerð
orðin sérstakt fag og auglýsingastofurnar
hafa sérstakt fólk í því.
Ætlunin er að setja meiri kraft í auglýs-
ingagerðina. Kona Péturs, Ólöf Árnadótt-
ir, er líka auglýsingateiknari. Teiknistofan
er nú komin á nýjan stað við Laugarnes-
veginn og þau hjónin munu vinna þar sam-
an og hafa auk þess fólk í vinnu.
Ég spurði Pétur: — Er þetta örugg leið
til þess að verða ríkur?
— Ef maður er alveg hrikalega dugleg-
ur, þá væri það kannski hægt, sagði hann.
— En mér hefur skilizt að þessu fylgi
vænn skammtur af streitu?
— Rétt er það. Það vill verða töluverður
spenningur og streita í kringum þessa
vinnu. Næstum alltaf eru tímatakmörk á
því, sem tekið er að sér, — og svo er óviss-
an um það, hvort viðskiptavininum líkar
verkið. Þegar unnið er svona á eigin spýtur
þarf að hafa aga á sjálfum sér. Það er ekki
auðveldast af öllu að vera eigin húsbóndi.
— Ég veit, að þú ert aðeins byrjaður í
golfi og ég veit líka, að þar hefur þú ekki
roð við konunni þinni. En hvað um önnur
viðfangsefni?
— Við eigum fjögurra mánaða dóttur,
sem er fyrsta barnið og hún er nú við-
fangsefni út af fyrir sig. En einhver önnur
viðfangsefni en þau sem við höfum talað
um — líklega engin. Þetta er lífið.
Gísli Sigurðsson
‘ 10-.
Ræningjar á fjöllum — 9. hluti
Verst varð ævin hjá Eyvindi harð-
indaveturinn 1772—73, en þá var
Halla í haldi og Eyvindur aleinn í
hreysi sínu í Herðubreiðarlindum.
Helzt er svo að skilja, að þann vetur
hafi hann hvorki haft matarforða
né eld.
ÁSGEIR JAKOBSSON
TÓK SAMAN
ar var komið
Eyvindarsögu í
8. þætti, að
gert var ráð
fyrir, að Halla
hafi flúið af Brúaröræfum 1767 í Hvanna-
lindir og er þess fyrr getiö, að þau hverfa
úr sögunni í ein 5 ár eða frá 1767—’72, að
þau koma með vissu aftur inn í söguna.
Það er ástæðulaust að draga það í efa,
að Fjalla-Eyvindur hafi dvalið einhvern
tíma í Hvannalindum en hitt er jafn-
ástæðulaust að telja það fulivíst eða nær
fullvíst, að enginn hafi búið í Hvannalind-
um fyrir daga Eyvindar, og af því skuli
Eyvindi eignaðar allar menjar þar um
mannabyggð.
Eins og mál standa frá sjónarmiði
fræðimanna, er Eyvindur eini skjalfesti
langtíma útileguþófurinn í fslandssögunni
í átta hundruð ár eða frá dögum Gísla til
Grettis, sem eru þó ekki traustlega skjal-
festar, og fram til miðrar 18. aldar að Ey-
vindur Jónsson flýr úr Traðarholti. Þá er
það næst hin fræðilega kenning, að þar
sem Eyvindur var skjallega sannaður hag-
leiksmaður beri að eigna honum öll hag-
lega gerð hreysi í óbyggðum landsins.
Á öllum öldum fslandssögunnar hefur
einhver hluti landsmanna haft gilda
ástæðu til að flýja byggðir og leggjast út á
fjöll. Landnámsmenn komu hingað út með
menn, sem þeir höfðu gert að þrælum sín-
um, en höfðu áður verið frjálsir. Þrælar
Hjörleifs og Karli, þræll Ingólfs, hafa ekki
verið þeir einu slíkra manna, sem strokið
hafa, og þótt þessir fyndust, þá hafa hinir
eflaust verið miklu fleiri sem aldrei fund-
ust. Bændum voru alltaf að hverfa am-
báttir og þrælar.
Margir Hafa Flúið
Á Fjöllin
Vinnuhjú voru síðar, á hinum svörtu
öldum 14—1800 nær ánauðugt fólk, bundið
húsbændum sinum með harðri hjúaskyldu
og gat oft ekki af þeim kvöðum né sökum
fátæktar og jarðleysis stofnað til hjúskap-
ar eöa ráðið sjálft fyrir sér.
Vinnufólkið í þjóösögunum, sem hvarf
sporlaust, ungar stúlkur á grasafjalli og
fjármenn í eftirleitum og óvættir áttu að
hafa gripið og geymt í björgum eða étið,
hefur trúlega verið fólk, oft elskendur, að
flýja í óbyggðir undan vinnuhjúaokinu. Þá
er það náttúrulega víst, að sakamenn hafa
á öllum öldum flúið í óbyggðir en það hafa
verið aldaskipti að því, hversu mikið veður
yfirvöld gerðu af þeim flótta og hversu
marga þau bókuðu.
Á Sögu- og Þjóðveldisöld flúðu þeir
sakamenn sem sögurnar eru af á fjöllin
vegna mannvíga og um mál þeirra fjallað
á þingum og þeir komust á bækur. í þann
tíma var ekkert verið að þinga eða færa á

bækur neitt um menn, sem hlupu á fjöll af
ýmsum öðrum sökum, svo sem að menn
stælu sér matarbita, en þá gnógt matar og
sauða. Þegar hungrið síðar tók að sverfa
að þjóðinni varð matþjófnaður aftur á
móti glæpur og sauðaþjófnaður mikill
glæpur, en það var áfram misjafnt, hvað
mikið af slíku var þingfest, sýslumenn
höfðu um slík mál nær sjálfdæmi og voru
ekkert að tíunda allar sínar gerðir heima í
héraði við þjófa, hýddu þá, hengdu þá eða
slepptu þeim. Margir sýslumanna voru
tregir til að eitast við þjófa nema úrskeiðis
gengi um þjófnaði.
Á 18. öldinni dunkar alltí einu upp í
Alþingisbókum og dómabókum þessi líka
mýgrúturinn af útileguþjófum, ekki af því
að þeir hafi verði fleiri en áður, heldur
hafði sú grilla gripið konungsvaldið um
miðja 18. öldina, að þeim lögum konungs
skyldi hlýtt að þjófar, smæstir sem stærst-
ir, skyldu færðir til dóma á Alþingi og það
var farið að lýsa eftir smáþjófum útum
allar jarðir og þá kemur í ljós að landið er
fullt af útilegumönnum og þjóðin eignast
skjalfesta útilegumenn og við getum rakið
af skjölum að einn þeirra lá úti á fjöllum
um fjölda ára og eignuðumst söguna af
Fjalla-Eyvindi. Éf ekki hefðu fundist
opinber plögg um útilegutíma Fjalla-Ey-
vindar, ekkert nema þjóðsögur og munn-
mælasögur, þá hefði það náttúrlega verið
sagt tilbúningur, að nokkur maður gæti
legið árum eða áratugum saman úti á fs-
landsfjöllum.
Það er undarleg hugsun, að halda að
Fjalla-Eyvindur hafi veriö einsdæmi í ís-
lendingasögunni allt frá dögum Grettis
eða í átta hundruð ár eða svo, bara af því
að hann er uppi á tíma, þegar hart er
gengið eftir því að allir útileguþjófar séu
færðir tii dóma og komast á opinber skjöl,
og hann er auk þess nógu nálægt okkur í
tímanum til þess að erfitt er að rengja um
hann allar sagnir; menn á lífi framum
1860, sem mundu hann.
Afrek Eyvindar er ekki svo ofurmann-
legt, að ekki sé hægt að ætla það fleirum í
aldanna rás, þótt hann sé eini skjalfesti
fjallaeyvindurinn.
Náttúruumbrot á hálendi íslands hafa
þurrkað út byggðaminjar útilegumanna
fyrri alda, og það verður aldrei nema
hending hvað menn rekast á í víðáttu
óbyggðanna af hreysum og þá ekki önnur
en þau framstæðustu í klettum eða hraun-
gjótum.
Að því er lýtur að minjum um manna-
byggð í Hvannalindum, þarf ekki á úti-
legumönnum í orðsins venjulegu merk-
ingu, að halda til skýringar á hugsanlegri
búsetu annarra en Eyvindar í Hvanna-
lindum. Þar hefur trúlega verið búið allt
frá landnámstíð, þótt kofarnir, sem ofan-
jarðar eru, séu frá seinni öldum.
MILLIÞANKI AF
K V ÖLDFRÉTTUM
Hér sit ég og skrifa um Fjalla-Eyvind,