Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1985, Qupperneq 3

LESBOK
®[ö]l][ö][y]Sll][k]®[öl[i![I]S][l]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvstj.:
Haraldur Svelnsson. Rltstjórar: Matthías Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Sími 10100.
Heilinn
er heillandi viðfangsefni vísindamanna og
sífellt er verið að ljúka upp nýjum leynd-
ardómum. Nú þykja „endurbætur" á hon-
um ekki útilokaðar, því tekizt hefur að
flytja heilavef milli dýra og fá hann til að
starfa rétt í nýju umhverfi.
Forsíðan
er af tréskúlptúr eftir Sigrúnu Guð-
mundsdóttur, en hún er ein þeirra sem
standa að Myndhöggvarafélaginu en 29 fé-
lagsmenn halda riu myndarlega sýn-
ingu á Kjarvalsstöðum, sem sýnir vel
breiddina í íslenzkri nútíma höggmynda-
list. Sjá nánar á bls. 4.
Baktería
sem settist að í skrokknum, segir Þor-
steinn Gauti Sigurðsson píanóleikari — og
meinar þá tildrög þess að hann leggur nú
fyrir sig píanóleik. Árangurinn þykir
glæsilegur af 24 ára manni að vera, en
Þorsteinn er nú sestur að á Flórída að
hluta til.
Akureyri
getur státað af mörgum gömlum og merki-
legum húsum; það elzta er að stofni til frá
1795. Áður hefur verið gerð samantekt um
hús með sál og sögu í Reykjavík, en Gísli
Jónsson menntaskólakennari á Akureyri
hefur verið Lesbókinni hjálplegur í sam-
bandi við þann fróðleik, sem fylgir myndun-
um.
LOFTUR GUTTORMSSON
Úr Háttalykli
Hvað þenkir þú,
þýðust hringabrú,
muni minnka nú
margföld ást og trú,
að við bundum blíð
á beztri elskutíð?
Man eg menjahlíð
mest árla og síð.
Fyrstan vil eg kjörinn kost
kjósa að hafi mín drós:
hærð sé vel og hagorð,
hyggin og ráðdygg.
dægilega miðmjó,
menntuð bezt og fagrhent,
fótsmá og vel vitr,
væneygð og örkæn.
Þola má eg þetta,
þrjár eru harðastar:
frændr og fé láta
ellegar fljóð missa.
Skjótt skal kjör kjósa,
því kostir eru ójafnir:
fyrr vil eg fljóðið spenna
en fé eðr vini öðlast.
Kyssumst, kæran, vissa
kemr ein stund, sú er meinar;
sjáum við aldrei síðan
sói af einum hóli.
Meinendr eru mundar
mínir frændr og þínir;
öllum gangi þeim illa,
sem okkur vilja skilja.
Loftur Guttormsson ríki — (-1433) var hiröstjóri noröanlands og vestan. Hann
sat tyrst Skarð á Skarðsströnd, síöar Möðruvelli i Eyjafirði. Háttalykil orti hann til
ástkonu sinnar, Kristinar Oddsdóttur.
ÓFÖGNUÐUR
í ÚTVARPI
Allt frá því ég man eftir
mér fyrst hefur Ríkisút-
varpið verið tryggur
fylginautur heimilis
míns. Langamma mín
hlustaði alltaf á veður-
fréttirnar og bar skyn á
táknmál þeirra. Við þögn-
uðum alitaf við borðið og gleymdum að
tyggja matinn, meðan verið var lesa dán-
arfregnirnar. Stundvísi á matmálstímum
var einlægt miðuð við útvarpið. Skyr,
hafragrautur og vellingur voru á matseðli
dagsins, ásamt með skyldugri sneið af
blóðmör eða lifrarpylsu. Þetta var borðað
með góðri lyst meðan hlýtt var á fregnir af
veðrinu á Galtarvita og Fagurhólsmýri.
Enn í dag hlusta ég aldrei svo á veður-
fréttirnar, að í munninn á mér komi ekki
dauft bragð af hrísgrjónagraut og slátri.
Opnum munni hlýddi ég síðar á föður
minn lesa kveðjur til sjúklinga í sjúkra-
húsum og leika lög fyrir þá á grammófón
útvarpsins á eftir. Einhvern tíma fékk
hann ákúrur fyrir að fara ekki nógu virðu-
legum orðum um lag, sem mig minnir héti
„Einn sit ég uppi á Klöpp". Laxness sagði,
að það væri undarlegt, að aldrei yrði neinn
músíkalskur maður veikur. Stundum á síð-
kvöldum annaðist hljómsveit pabba dans-
lögin í útvarpinu og þeirrar dagskrár var
beðið með mikilli óþreyju um allt landið og
miðin.
Útvarpið er vinur okkar og okkur þykir
vænt um þessar hlýlegu raddir, sem við
erum búin að hlusta á alla okkar ævi.
Ég veit um sveitaheimili í Árnessýslu,
þar sem aldrei er slökkt á útvarpstækinu
allan sólarhringinn, sama þótt verið sé að
fylgjast með sjónvarpsdagskránni þann
skamma tíma, sem hún stendur yfir. Og
póstmeistara þekki ég fyrir vestan, sem
hlustar á alla dagskrá útvarpsins eins og
hún leggur sig, frá því hún hefst i rauða-
býtið og uns lokið er uppúr miðnætti.
Einu sinni þegar ég hafði þann heiður að
lesa morgunbænir í útvarpið, varð mér það
fyrir að þakka Guði friðsaman nætursvefn
og hvíld. Um tíukaffileytið sama morgun
hringdi til mín í landsímanum sjómaður
og minnti mig réttilega á það, að uppúr
rismálum væri langur vegur frá, að allir
útvarpshlustendur væru að fara á fætur.
Sumir hefðu vakað alla nóttina og væru
núna fyrst að fara að sofa. Og þá hlustuðu
þeir kannski á morgunbænina áður en þeir
háttuðu.
Svona er útvarpið ríkur þáttur í lífi
okkar allra. Kannski er síst ofmælt, þótt
sagt sé, að við séum að hlusta á það allan
daginn og lungann úr nóttunni frá vöggu
til grafar að kalla.
Á sokkabandsárum okkar, sem nú erum
á miðjum aldri í landinu, var útvarpið allt-
af vant að lofa okkur að heyra strengja-
kvartett spila jólasálma, hvenær sem varð
hlé í dagskránni á aðventu og kringum
jólahátíðina. Tvær fiðlur, víóla og selló
stautuðu sig varlega í gegnum jólalögin
eins og þau koma fyrir af skepnunni beint
uppúr Sálmasöngsbókinni frá 1936. Það
var svo notalegt, að tónlistarmennirnir
pössuðu sig að spila einlægt nógu hægt,
svo tryggt væri, að sálin yrði ekki eftir
einhvers staðar í miðju lagi. Ef til vill
ættum við aldrei að leika tónlist hraðar en
svo, að áheyrendur fái það á tilfinninguna,
að við höfum nógan tíma. Þegar Ragnar H.
Ragnar var í kanadíska hernum, gáfu for-
ingjarnir honum 20 sekúndur til þess að
krjúpa niður úr réttstöðu, hlaða riffil með
6 skotum og hitta þeim í mark; standa á
fætur við svo búið og axla byssuna með
útúrdúrakenndum seremóníum og slá loks
saman hælum í réttstöðu á nýjaleik; allt á
20 sekúndum. Eftir þetta skildist Ragnari,
að það er ævinlega nógur tími í tónlist.
Við söknum strengjakvartettsins hæg-
genga, sem þó komst ávallt í mark á sínum
tíma. Ég vissi um fólk sem notaði tækifær-
ið og æfði röddina sína í kirkjukórnum og
söng með, hvenær sem kvartettinn heyrð-
ist á ljósvakaöldunum. Við þurfum endi-
lega að biðja þá í Sinfóníunni að hóa sam-
an nokkrum útlendingum í strokkvartett
að leika þessa fallegu sálma inná segul-
band hjá útvarpinu, svo að við getum aftur
glaðst yfir þeim um jólaleytið ár hvert. Og
umfram allt að spila ekki of hratt.
Ýmis tónlistariðkun í útvarpinu er góð
og skemmtileg. Fastir siðir hafa orðið til,
eins og tilaðmynda að leika þjóðsönginn á
sunnudögum. Viðkunnanlegt er líka hljóð-
merki útvarpsins, sem er fólgið í því að
einhver leikur upphafið á Ár vas alda eftir
Þórarin Jónsson með einum putta á píanó.
Má ég líka minna á síðasta lagið fyrir
fréttir, þótt það mætti ef til vill að ósekju
víkka ögn verkefnavalið. Árum saman var
það vinsæll getraunaleikur á heimili mínu
að giska uppá því, hvort það væri Erling
Blöndal-Bengtson, Pétur Þorvaldsson eða
kannski ég sjálfur, sem væri þá og þá að
spila Sofnar lóa sem síðasta lagið fyrir
fréttir.
Ósköp finnst mér leiðinlegt, að útvarpið
skuli vera farið að skjóta heimskulegu
stefi alls staðar innámilli, þar sem verða
greinarskil ellegar einhvers konar vatna-
skil. Einlægt þegar lesarinn tekur sér
málhvíid, þá kveður óðara við eitthvert
bjánalag, afskaplega innihaldslítið og
vandræðalegt. Ef þulurinn þarf að anda,
ellegar þulan að renna niður munnvatni,
þá er strax tekið til við að spila þetta alveg
frámunalega lítið uppörvandi lag, sem tek-
ur álíka langan tíma og þegar maður fer
með ferskeytlu á venjulegum talhr'aða.
Gæti trúað þetta væri svo sem átta taktar,
með fermötu seinast. Er það virkilega
meiningin, að við eigum ekki að geta lokið
svo upp útvarpi í framtíðinni, að þetta for-
heimskandi stef kveði ekki við? Mér finnst
þetta verka á mann, eins og það sé búið að
stöðva klukkuna og engu miði héðan í frá,
hvorki afturábak né áfram. Það er eins og
allt standi í stað að eilífu, þegar manni er
gert að hlýða á þessa dapuriegu tóna
hundrað sinnum á dag. Má ég að minnsta
kosti segja fyrir mig, að þetta andlausa
tónverk dregur úr mér allan mátt.
Ég vona, að Ríkisútvarpið hætti þessu
ástæðulausa glamri, svo að við getum aft-
ur náð andanum, þegar við erum að hlusta.
Mér þykir það vanvirðing við tónlistina
sem listgrein að við skulum endilega þurfa
að hlýða svo leiðinlegu lagi, ef við ætlum á
annað borð að heyra tónlist á milli þess
sem við fréttum af láti samferðamanna
eða skyggninu á Jan Mayen.
SÉRA GUNNAR BJÖRNSSON
prestur Frlkirkjusafnaöarins I Reykjavlk.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 20. APRÍL 1985 3